روشهاي ارتقاي كامپيوترهاي قديمي براي افزايش سرعت و بهبود عملكرد
ارتقاي كامپيوتر شخصي هميشه گزينهي قابلتوجه براي بهبود عملكرد و كارايي سيستم محسوب ميشود كه هزينههاي سرسامآور خريد سيستم جديد را هم بههمراه ندارد. براي ارتقاي سختافزاري، عموماً گزينههاي متعددي در برابر متخصصان قرار ميگيرد كه از ارتقاي حافظهي رم تا ارتقاي CPU و حافظه ذخيرهسازي و بسياري موارد ديگر را شامل ميشود. براي ارتقاي سختافزاري ابتدا بايد محدوديتهاي سيستم كنوني خود را شناسايي كرده و سپس متخصصي اصلي خود را از كامپيوتر شخصي مشخص كنيد. آيا گيمر هستيد؟ توليدكنندهي محتوا هستيد؟ يا تنها براي مرور وب از كامپيوتر شخصي استفاده ميكنيد؟
ارتقاي كامپيوتر قديمي بهتر است يا خريد سيستم جديد؟
پاسخ به اين سؤال به عوامل مختلفي بستگي دارد:
- هزينه ارتقاي در مقابل خريد يك سيستم جديد؛ به طور كلي، ارتقاي كامپيوتر قديمي ارزانتر از خريد يك رايانه شخصي جديد است، زيرا در مورد اول فقط براي قطعاتي كه نياز است پول پرداخت ميكنيد در حالي كه در مورد بعدي بايد كل هزينه يك سيستم جديد را بپردازيد. اگر فقط براي انجام كارهاي ساده مانند ويرايش اسناد، مرور وبسايتها و غيره به يك رايانه شخصي نياز داريد، اين نوع رايانهها اكنون در بازار با ارزش مناسبي وجود دارند و خريد آنها اشكالي ندارد.
- داشتن مهارت كافي در ارتقاي كامپيوتر قديمي؛ ارتقاي رايانه شخصي به مهارتها و دانش متخصص نياز دارد و ممكن است در طول اين فرايند با برخي اشكالات سازگاري يا خطا مواجه شويد. خريد يك سيستم جديد آسانتر است اما ممكن است مجبور شويد با انتقال دادهها و تنظيمات، از كامپيوتر قديمي به جديد سر و كار داشته باشيد.
- تكنولوژيهاي موجود در بازار؛ اگر كامپيوتر شما بيش از ۵ سال سن دارد، پيدا كردن قطعات سازگار براي ارتقا دشوار خواهد بود و بهتر است سيستم جديدي تهيه كنيد كه ويژگيها و مشخصات جديدتري دارد. با اين حال، اگر كامپيوتر قديمي شما آن قدرها هم سالخورده نيست و تا حد زيادي كار شما را انجام ميدهد، ميتوانيد با ارتقاهاي جزئياي كه در ادامه مطالعه ميكنيم، عملكرد آن را تا حد قابلقبولي افزايش دهيد.
- قابليت ارتقاي كامپيوتر قديمي شما؛ سازگاري در سختافزار يك امر بسيار مهم در ارتقاي كامپيوترهاي قديمي است. به عنوان مثال، سادهترين راه براي ارتقاي رايانه، ارتقاي حافظه (RAM) و درايوهاي ذخيرهسازي (SSD يا HDD) است. ساير بروزرسانيها كمي پيچيدهتر هستند و به چيزهاي بيشتري وابستگي دارند. با اين حال، به طور كلي امكان بروزرساني پردازنده (CPU)، كارتهاي گرافيك (GPU)، فن ها و حتي مادربرد رايانه شما وجود دارد كه در ادامه به اين موارد خواهيم پرداخت.
روشهاي ارتقاي كامپوترهاي قديمي
ارتقاي سختافزاري در پنج بخش، بيشترين تأثير را روي بهرهوري و كارايي كامپيوتر شخصي شما دارد. برخي از آنها بهراحتي انجام ميشوند و در هر دو گزينهي كامپيوتر روميزي و لپتاپ قابل همراهي هستند. برخي ديگر نيز محدود به كامپيوترهاي روميزي ميشوند و دشواري بيشتري هم دارند. در ادامه، پنج ارتقاي سختافزاري كارآمد را براي كامپيوتر شخصي شرح ميدهيم.
۱. اضافه كردن درايو ذخيرهسازي SSD
اين ارتقا به آساني انجام ميشود و هر دو پلتفرم كامپيوتر روميزي و لپتاپ از آن همراهي ميكنند. ارتقاي حافظهي ذخيرهسازي به SSD، يكي از مرسومترين بهروزرسانيهاي سختافزاري در كامپيوترهاي شخصي است كه خصوصاً در سيستمهاي قديمي، با تغيير محسوسي در كارايي و سرعت كامپيوتر همراه ميشود. اگر سيستم كنوني شما با استفاده از هارد درايو كار ميكند، استفاده از درايو ۲٫۵ اينچي SSD گزينهاي بسيار عالي خواهد بود كه تفاوت زيادي در تجربهي متخصصي ايجاد ميكند. بازدهي كامپيوتر شخصي با درايو SSD بسيار افزايش پيدا ميكند و زمان كمتري هم براي بارگذاري سيستمعامل منتظر ميمانيد.
اگر كامپيوتر شخصي شما از درايو ۲٫۵ اينچي SSD ساتا استفاده ميكند، براي ارتقاي آن ميتوانيد درايوهاي NVMe M.2 را در انديشه متخصصين داشته باشيد. اين ارتقا هم موجب افزايش سرعت سيستم ميشود و البته بهاندازهي تغيير سرعت در ارتقا از HDD به SSD محسوس نيست. براي استفاده از درايوهاي M.2، كامپيوتر شما بايد مجهز به درگاه M.2 PCIe باشيد كه اكثر مادربردهاي مدرن دستهي دسكتاپ از آن بهرهمند هستند. قابليت همراهي از درگاه مذكور در لپتاپها بسيار تنوع دارد. براي مطالعه همراهي از قابليتها بايد دستورالعمل و مشخصات سيستم خود را مطالعه كنيد.
۲. افزايش حافظهي RAM
ارتقاي حافظهي رم نيز به آساني هم در كامپيوترهاي روميزي و هم در لپتاپها قابل اجرا است. تأثير يا عدم تأثير ارتقاي رم روي افزايش سرعت و كارايي هم به متخصصي شما از كامپيوتر شخصي بستگي دارد. بهعنوان مثال اگر از كامپيوتر شخصي برا استريم كردن ويدئو يا كار با اسناد در مايكروسافت ورد يا ويرايش عادي عكس استفاده ميكنيد، هشت گيگابايت حافظهي رم براي شما كافي خواهد بود. اگر در دستهي گيمرهاي حرفهاي هستيد، حداقل به ۱۶ گيگابايت رم در كامپيوتر شخصي نياز داريد. براي ويرايش حرفهاي محتواي تصويري مانند فيلمهاي با كيفيت بالا هم نياز به رم بيشتر تا ۳۲ گيگابايت خواهيد داشت.
در مجموع اگر يك محدودهي بهينه براي سيستم شما از لحاظ حافظهي رم وجود داشته باشد، ارتقاي حافظه هرچقدر هم كه زياد باشد، تأثير زيادي بر تجربهي متخصصي و سرعت نخواهد داشت. با توضيحات بالا ميتوانيد حافظهي رم مورد نياز خود را بسته به متخصصي از كاميپوتر شخصي، شناسايي كنيد.
پردازندهي مركزي و مادربرد، بخشهايي هستند كه در افزايش حافظهي رم دستگاه محدوديت ايجاد ميكنند. اين سختافزارها ظرفيت محدودي در همراهي از حافظهي رم دارند و در ارتقاي سيستم، بايد محدوديت آنها را در انديشه متخصصين داشته باشيد. در نهايت فراموش نكنيد كه تمامي ماژولهاي رم شما بايد سرعت برابر (به مگاهرتز) داشته باشند.
پس از انتخاب حافظهي رم مناسب، نوبت به نصب آن در كامپيوتر شخصي ميرسد. در كامپيوترهاي روميزي فرايند دشواري در پيش نداريد و تنها بايد كيس را باز كرده و ماژول جديد را نصب كنيد. ارتقاي سختافزاري در لپتاپها كمي پيچيدهتر است و حتي در برخي از آنها نياز به بازكردن پنل كيبورد دارد. فراموش نكنيد كه برخي لپتاپها بههيچوجه امكان ارتقاي حافظهي رم را ندارند، چون ماژول رم روي PCB مادربرد آنها لحيم شده است.
۳. تغيير كارت گرافيك
تغيير كارت گرافيك دشواري چنداني ندارد، اما تنها در كامپيوترهاي شخصي روميزي قابل انجام خواهد بود. اگر سيستم شما مجهز به حافظهي رم كافي بوده و بازيها را از درايو SSD اجرا ميكنيد، قدم بعدي براي بهبود كارايي و كيفيت، ارتقاي كارت گرافيك است. پيش از ارتقاي كارت گرافيك، بايد فاكتورهاي متعددي را مورد مطالعه قرار دهيد. بهعنوان مثال بايد رزولوشن قابل همراهي در نمايشگر، با رزولوشن كارت گرافيك همخواني داشته باشد. مثلاً يك كارت گرافيك 4K با نمايشگر 1080p تركيب مناسبي نيست.
ارتقاي كارت گرافيك حتي در تركيب با پردازندههاي مركزي نسبتاً قديمي هم كارايي زيادي دارد. البته اگر پردازندهي مركزي شما عمر زيادي دارد و نياز به ارتقا پيدا كرده است، احتمالاً بايد كل سيستم كامپيوتر شخصي خود را ارتقا دهيد.
براي تعويض كارت گرافيك روي كامپيوتر روميزي، كارت قديمي را از مادربرد و اتصال برق جدا كرده و كارت جديد را جايگزين آن كنيد، البته به ميزان مصرف برق كارت و توان پاور خود نيز توجه كنيد. براي بهرهمندي از قابليتهاي سختافزار جديد احتمالاً تنها به نصب درايور نرمافزاري نياز خواهيد داشت.
۴. ارتقاي پردازندهي مركزي
ارتقاي CPU به آساني ساير قطعات سختافزاري نيست و در لپتاپها نيز بههيچوجه همراهي نميشود. البته باز هم در ارتقاي اين قطعهي سختافزاري دشواري خاصي نداريد. پيش از تصميم به ارتقاي پردازندهي مركزي، ابتدا بايد پردازندههاي سازگار با مادربرد خود را مطالعه كنيد. سوكت مادربرد (محل اتصال CPU به مادربرد) بايد از پردازندهي جديد همراهي كند.
نكتهي مهم ديگر در ارتقاي پردازندهي مركزي، دقت به روش و قوانين عرضهي محصول هر توليدكنندهي پردازنده است. بهعنوان مثال در پردازنده اينتل، شاهد استفاده از نسخههاي متفاوت سوكت هستيم. بهعنوان مثال، يك سوكت LGA 1151 هماهنگ با پردازندههاي اسكايليك، لاخبار تخصصياً با سوكت LGA 1151 مورد استفاده در پردازندههاي كافيليك سازگار نيست.
بهطور كلي ارتقاي پردازندهي مركزي، بهصورت همزمان با مادربرد پيشنهاد ميشود. همانطور كه گفته شد اگر كامپيوتر شما به مرحلهي نياز به پردازندهي مركزي جديد رسيده باشد، احتمالا بايد كل سيستم را تعويض كنيد. بههرحال عدم بهروزرساني مادربرد همزمان با پردازندهي مركزي، محروم ماندن از برخي قابليتها را بههمراه دارد. بهعنوان مثال تمامي مادربردهاي AMD X470 از پردازندههاي AMD Ryzen 3000 همراهي ميكنند، اما به قابليت PCIe 4.0 مجهز نيستند كه بايد هم در پردازنده و هم در مادربرد همراهي شود. مراحل تعويض پردازندهي مركزي كمي به شركت توليدكنندهي پردازنده و مادربرد بستگي دارد، اما عموماً شامل تعويض قطعهي قديمي با پردازندهي جديد و نصب فن يا سيستم خنككنندهي مايع ميشود.
۵. استفاده از سيستم خنككنندهي مايع يكپارچه
افرادي كه علاقهمند به مونتاژ شخصي كامپيوترهاي روميزي هستند، هميشه گرماي داخل كيس را بهعنوان بزرگترين چالش خود ميشناسند. آنها بهدنبال انواع راهكارها هستند تا دماي داخل كيس را به حداقل برسانند. چنين ارتقايي به كمي مهارت نياز دارد و علاوه بر تأثير بر عمر مفيد قطعات سختافزاري، در اوركلاك كردن آنها نيز تأثير بسزايي ميگذارد.
فنهاي خنككنندهي استاندارد كه با جريان هوا سيستم را خنك ميكنند، انتخابهاي تقريباً مناسبي هستند، اما هيچ چيز به اندازهي يك سيستم كامل خنككنندهي مايع، براي عاشقان اوركلاك يا ديگر متخصصان حرفهاي كامپيوتر شخصي جذاب نيست. سيستمهاي يكپارچه يا همهكارهي (All-in-One) خنككنندهي كامپيوتر شخصي، بهترين گزينه براي برداشتن اولين قدم در مسير خنككنندگي حرفهاي هستند. اين سيستمها بهصورت دستگاههاي يكپارچه عرضه ميشوند كه مايع خنككننده را از يك رادياتور روي پردازندهي مركزي منتقل ميكنند. براي نصب اين سيستمها بايد كل فن و سيستم خنككنندهي پردازندهي مركزي را حذف كرده و با دستگاه جديد جايگزين كنيد.
پيش از خريد كولر خنككنندهي مايع، ابعاد آن را با كيس كامپيوتر مطالعه كنيد. كولرها عموماً در ابعاد ۱۲۰، ۱۴۰، ۲۴۰ و ۲۸۰ ميليمتري عرضه ميشوند كه براساس ابعاد فن رادياتور با هم تفاوت دارند. سيستم ۱۲۰ ميليمتري از يك فن ۱۲۰ ميليمتري، سيستم ۱۴۰ ميليمتري از يك فن ۱۴۰ ميليمتري، سيستم ۲۴۰ ميليمتري از دو فن ۱۲۰ ميليمتري و سيستم ۲۸۰ ميليمتري از دو فن ۱۴۰ ميليمتري بهره ميبرد. در نهايت نياز يا عدم نياز به خنككنندهي مايع، بستگي به دماي پردازندهي مركزي و كل سيستم شما دارد، اما خريد يك كولر مايع براي كيس كامپيوتر شخصي، خصوصاً با قابليتهايي همچون نورپردازي RGB، شايد براي زيباتر شدن سيستم هم وسوسهكننده باشد.
حدود هزينه ارتقاي كامپيوتر قديمي
مثالهاي بالا، تأثيرگذارترين تغييرات براي بهبود عملكرد كامپيوتر شخصي بودند. انتخاب از ميان آنها كاملاً به وضعيت كنوني سيستم شما، كارايي و از همه مهمتر، بودجهي دردسترس وابسته است. با توجه به وضعيت متلاطم بازار ايران كه ارزش محصولات الكترونيكي را هم به شدت تحت تاثير قرار داده، خريد اين قطعات به يك امر پرريسك تبديل شده است.
با اين حال هزينه ارتقاي كامپيوتر قديمي نسبت به خريد يك سيستم جديد حدود ۵۰ الي ۴۰ درصد كمتر برايتان آب ميخورد چون مجبور نيستيد براي يك سري چيزها از جمله بدنه كيس هزينه اضافي بپردازيد.
هم انديشي ها