معرفي جزوه رايگان كج‌رفتاري اثر ريچارد تيلر
از زماني‌كه «اقتصاد رفتاري» به‌عنوان شاخه‌اي از علم اقتصاد مورد توجه قرار گرفت، زمان زيادي نمي‌گذرد. ريچارد تِيلر نويسنده‌ي جزوه رايگان كج‌رفتاري در اين حوزه، تحقيق و مطالعات زيادي داشته و مرجع قابل اطميناني در اقتصاد رفتاري به‌حساب مي‌آيد. اقتصاد رفتاري، تركيبي از علم اقتصاد و روانشناسي است كه عوامل مؤثر بر انتخاب‌هاي اقتصادي و انگيزه‌هاي رفتاري انسان‌ها در حوزه‌ي تجاري را مطالعه مي‌كند و مورد مطالعه قرار مي‌دهد. آنچه كه در علم اقتصاد به فراموشي سپرده شده است، روبه رو بودن با انسان‌هايي است كه ذهن و روان پيچيده‌اي دارند و صرفاً با محاسبات رياضي و اقتصاد خشك نمي‌توان رفتارهايشان را پيش‌بيني كرد. شايد آنچه در علم اقتصاد سنتي تاكنون بيشتر مورد توجه قرار گرفته، انسان‌هايي خيالي تحت عنوان انسان‌هاي اقتصادي بوده است، نه انسان‌هاي واقعي روي كره‌ي زمين. اقتصاد رفتاري يك تحول در طرز فكر اقتصادي با كمك تزريق قوي روان شناسي و علوم اجتماعي ديگر در علم اقتصاد است.
معرفي جزوه رايگان كج‌رفتاري
شايد با تكيه و تمركز بر عبارت «كج‌رفتاري» تصور كنيد كه ريچارد تيلر در جزوه رايگانش قصد دارد رفتارهاي انسان‌ها را ذاتاً غلط و كج بپندارد و بكوشد در رفتار انسان‌هاي عادي تغيير ايجاد كند. درحالي‌كه اينطور نيست. ريچارد تيلر در جزوه رايگان «كج رفتاري» از اختلاف علم اقتصاد امروز با رفتارهاي واقعي انسان‌ها حرف مي زند و معتقد است اقتصاد، به‌جاي انسان‌هاي واقعي، فرضيات و انديشه متخصصينيه‌هايش را براساس انساني خيالي بهنام انسان اقتصادي Economic Human بنا گذاشته است. به‌همين دليل خيلي جاها پيش‌بيني‌هايش نادرست از آب درمي‌آيد و به دردسر مي‌افتد. انسان اقتصادي انساني است هيچ‌گاه انتظار هديه براي سالگرد ازدواج يا كادوي تولد ندارد. رفتارهايش هيچ‌گونه سوءگيري ندارد و كاملا با دليل و عقل و منطق تصميم‌گيري مي‌كند. احساسات و همينطور هواهاي نفساني در زندگي او هيچ جايگاهي ندارد. اما بياييد بپذيريم كه ما در دنياي انسان‌هاي اقتصادي زندگي نمي‌كنيم، بلكه در دنياي انسان‌ها زندگي مي‌كنيم. حتي خود اقتصاددان‌ها هم انسان‌اند.
مدل‌هاي رسمي اقتصاد براساس اين برداشت نادرست از رفتار انسان‌ها به علم اقتصاد، اعتبار و شهرتي همچون قوي‌ترين علوم اجتماعي مي‌دهد. البته كه علم اقتصاد از انديشه متخصصين علمي چنين است، اما پيش‌فرض‌هايي كه علم اقتصاد بر آن‌ها استوار است، ناقص‌اند. چون انسان عادي هيچ‌گاه بدون سوءگيري حتي در يك خريد ساده سوپرماركتي هم تصميم‌گيري نمي‌كند. انتخابي كه او در خريدش انجام مي‌دهد، لاخبار تخصصياً از انديشه متخصصينات اقتصادي، انتخاب بهينه و مطلوبي نيست. مسائل سخت‌تر مانند انتخاب شغل، مسكن و حتي انتخاب همسر همچنين است.
البته تمام اين صحبت‌ها به آن معنا نيست كه هر چيزي را كه درباره‌ي عملكرد اقتصاد و بازار مي‌دانيم، بايد دور بريزيم. انديشه متخصصينيه‌هاي مبتني بر انسان اقتصادي، نبايد ناديده گرفته شوند. اين انديشه متخصصينيه‌ها به‌عنوان نمونه‌هاي مناسب‌تر و معقول، ارزشمندند. اما بايد به موقعيت‌هاي خاصي كه انسان اقتصادي و انسان عادي برهم منطبق مي‌شوند، به ديد موقعيت‌هاي استثنايي نگاه كنيم، نه قاعده. در علم اقتصاد، زماني‌كه پيش‌بيني دقيق و مشخصي انجام مي‌شود و اين پيش‌بيني به تجربه‌ي اقتصادي افراد بستگي دارد، دردسر ايجاد مي‌شود. اينجا جايي است كه به‌طور مثال بايد هم كشاورزان روستايي و رعيت را درانديشه متخصصين گرفت و هم شركت‌هاي مواد غذايي بين‌المللي را. چون تجربيات اقتصادي و الگوي رفتاري اين دو دسته به‌هيچ وجه در يك انتخاب مشابه، يكسان نيست.
خلاصه‌اي از كج رفتاري
انديشه متخصصينات اقتصاد سنتي، انسان‌هاي اقتصادي را درانديشه متخصصين مي‌گيرد. اما ريچارد تيلر در تحقيقاتش متوجه شد اين انسان اقتصادي همان انسان طبيعي و واقعي نيست و با او اختلافات بسياري دارد. همه‌ي ما به‌عنوان انسان، چه در خريد بليت سفر و چه در هر تصميم اقتصادي ديگر، تصميماتي مي‌گيريم كه با استانداردهايي كه علم اقتصاد فرض كرده، در تناقض است. به‌عبارت ديگر، ما كج‌رفتاري داريم و نكته‌ي مهم‌تر اين است كه اين كج‌رفتاري پيامدهاي جدي به‌دنبال دارد. اين چيزي بود كه اقتصاددانان در ابتدا آن را جدي نگرفتند و به‌عنوان يك موضوع فرعي به آن نگاه كردند. اما اكنون مطالعه‌ي پيش‌بيني‌هاي غلط درباره‌ي انسان‌ها و تأثيرات آن بر علم تجارت باعث شده تصميم‌هاي بهتري در زندگي و كسب‌وكار و دولت گرفته شود.
در جزوه رايگان كج‌رفتاري، مثال‌هاي فراواني از انواع كج‌رفتاري‌هاي انساني را مي‌خوانيم. اين مثال‌ها باعث مي‌شوند مفهوم صحبت‌هاي اقتصادي و علمي نويسنده، براي خواننده‌ي عام، بهتر جا بيفتد. جايي كه علم اقتصاد و روانشناسي با هم ادغام مي‌شوند، مطالب، عميق‌تر و سرگرم‌كننده‌اند.
ريچارد تيلر، برنده‌ي جايزه نوبل كه حرفه‌اش را صرف مطالعه روي انديشه متخصصينيه‌اي بنيادي در علم اقتصاد كرده است، انسان‌هاي قابل پيش‌بيني و كج‌رفتار را عوامل مركزي مؤثر در اقتصاد مي‌داند. بر همين اساس، او مي‌كوشد نگرش متفاوتي را بر آنچه ما در مورد اقتصاد و خودمان و دنيا فكر مي‌كنيم، حاكم كند. او در جايي از جزوه رايگانش مي‌گويد:
ما نبايد ابداع مدل‌هاي انتزاعي‌اي را كه رفتارهاي انسان‌هاي اقتصادي خيالي را توصيف مي‌كنند، متوقف كنيم. اما بايد اين فرضيه را كه آن مدل‌ها، توصيف صحيحي از رفتار انسان هستند، متوقف كنيم. همچنين بايد تصميم‌هاي سياستي براساس آناليزهاي ناقص را نيز متوقف كنيم. ما بايد به فاكتورهاي به‌ظاهر نامربوط يا SIFs بپردازيم.
منظور تيلر از فاكتورهاي به‌ظاهر نامربوط، آن عواملي است كه ازانديشه متخصصين علم اقتصاد، ممكن است هيچ ربطي به انتخاب افراد نداشته باشند، اما در ذات و روان انسان‌ها در انتخابشان اثر خود را مي‌گذارند. مثالي كه دراين‌باره مطرح مي‌شود، آزموني است كه ريچارد تايلر در مقام استادي دانشگاه از دانشجويانش مي‌گيرد. او سوالات سختي براي محك زدن دانشجويان طرح مي‌كند و نمره را از ۱۰۰ نمره درانديشه متخصصين مي‌گيرد. ميانگين نمره‌ي كلاس چيزي حدود ۷۰ مي‌شود. دانشجويان همه از امتحان ناراضي هستند و به سختي آن اعتقاد دارند. تايلر تصميم مي‌گيرد كل نمره را از ۱۳۷ درانديشه متخصصين بگيرد. ميانگين كلاس به حدود ۹۰ مي‌رسد. اگرچه رتبه‌بندي دانشجويان تغييري نكرده است، اما تأثير رواني اين كار باعث شده دانشجويان راضي‌تر باشند و ديگر از سختي امتحان شكايت نكنند. به‌انديشه متخصصين مي‌رسد فاكتورهاي به‌ظاهر نامربوطي در اين ماجرا دخيل است.
جزوه رايگان كج‌رفتاري به‌خوبي نشان مي‌دهد كه چطور تحليل‌هاي اقتصاد رفتاري راه‌هاي جديدي را براي نگرش جديد به هر چيزي (از امور مالي خانواده گرفته تا تخصيص ساختماي جديد به دفاتر اساتيد دانشگاه و مجموعه‌هاي تلويزيوني و كسب‌وكارهايي چون اوبر) باز مي‌كند. تيلر به‌خوبي توانسته است اين نگرش جديد را ازطريق بازگوكردن مجموعه‌اي از داستان‌هاي همكاري و همچنين جنگيدن با اقتصاد سنتي براي خواننده‌ي جزوه رايگان رمزگشايي كند.
درباره نويسنده
ريچارد اچ تيلر Thaler, Richard H متولد ۱۹۴۵ را مي‌توان يكي از مراجع اصلي اقتصاد رفتاري Behavioral economics دانست. او اقتصاددان برجسته و استاد دانشكده ارشد دانشگاه شياكاگو و همينطور مدير مركز تحقيقات تصميم‌گيري و رئيس اتحاديه اقتصادي آمريكا AEA است. تيلر در سال ۲۰۱۷ جايزه نوبل اقتصاد را به خود اختصاص داد و در زمينه‌ي اقتصاد و امور مالي رفتاري همواره پيش‌گام بوده است. شهرت وي به بعد از دريافت اين جايزه برمي‌گردد. او پيش‌تر، جزوه رايگان Nudge (سقلمه) را در سال ۲۰۰۸ نوشت. اين جزوه رايگان درباره‌ي عواملي است كه انتخاب‌هاي ما انسان‌ها را تحت تأثير قرار مي‌دهند. جزوه رايگان حاضر آخرين جزوه رايگان تيلر است كه در زمينه‌ي رفتار اقتصادي نوشته و انديشه متخصصينات حاكم بر آن برگرفته از جزوه رايگان Nudge است. همچنين مقالات متعددي در اين باب به قلم او منتشر شده است.
آنچه كه اقتصاد سنتي مطالعه مي‌كند، انسان‌هاي اقتصادي‌اند؛ اما آنچه من مطالعه مي‌كنم، انسان‌ها با احتمال خطا و داراي احساسات‌اند.
درباره جزوه رايگان
جزوه رايگان Misbehaving :the making of behavioral economics در سال ۲۰۱۵ به چاپ رسيد. سه انتشارات مختلف در ايران با ترجمه‌هاي مختلف اين جزوه رايگان را چاپ و منتشر كرده‌اند. جزوه رايگان حاضر نخستين بار با عنوان «كج‌رفتاري شكل‌گيري اقتصاد رفتاري» با ترجمه‌ي بهنام شهايي از سوي نشر مهربان در سال ۱۳۹۶ فيپا گرفت. از اين جزوه رايگان ويرايش جديدي در سال ۱۳۹۷ با ويراستاري ابراهيم صفار‌كاخكي چاپ و منتشر شد. همچنين انتشارات دنياي اقتصاد آن را با عنوان «كژرفتاري: داستان شكل‌گيري اقتصاد رفتاري» و ترجمه‌ي اميرحسين ابوطالبي در سال ۱۳۹۷ منتشر كرده است. نشر هورمزد كه نشري فعال در حوزه‌ي كسب‌وكار به‌شمار مي‌رود، جزوه رايگان misbehaving را با عنوان «كج‌رفتاري» و ترجمه‌ي عليرضا فندرسكي و صديقه مومن و ويراستاري شهين خاصي در سال ۱۳۹۸ چاپ و منتشر كرده است.
ازآنجاكه جزوه رايگان كج‌رفتاري به رفتارهاي اقتصادي مردم از جنبه‌هاي روانشناسي انديشه متخصصين دارد، ازانديشه متخصصين موضوعي در فهرست جزوه رايگان‌هاي روانشناسي و اقتصاد طبقه‌بندي شده است. اين جزوه رايگان در فهرست نامزدهاي جايزه‌ي سال جزوه رايگان‌هاي تجاري مكنزي و فايننشيال‌تايمز قرار دارد.
انديشه متخصصينات‌هاي ديگران
جاناتان اي. ني در مجله‌ي نيويورك‌تايمز، جزوه رايگان كج‌رفتاري را تاريخچه‌اي حيرت‌انگيز و تاحدودي ويران‌كننده از حرفه‌ي اقتصاد برشمرده است. اظهارانديشه متخصصين جالب توجه مالكوم گلدول درباره‌ي اين جزوه رايگان و نويسنده‌اش چنين است:
اين جزوه رايگان، داستان پنهان بعضي از مهم‌ترين نگرش‌ها در دنياي اقتصاد مدرن را بيان مي‌كند. اگر مجبور مي‌شدم با يك روشنفكر در آسانسور گير بيفتم، حتماً ريچارد تيلر را انتخاب مي‌كردم.
روبرت جي. شيلر برنده‌ي جايزه‌ي نوبل اقتصاد و نويسنده‌ي جزوه رايگان Finance and the Good Society مي‌گويد:
ريچارد تايلر مركز انقلاب‌هايي است كه در سي سال اخير در علوم اقتصادي شاهد آن هستيم. اين جزوه رايگان فريبنده، شواهد اقتصاد رفتاري را ترسيم مي‌كند و شرح مي‌دهد كه چرا مقاومت زيادي در برابرش وجود داشته است. كج‌رفتاري را بخوانيد. هيچ راهنماي بهتري براي اين اقتصاد جديد و جذاب وجود ندارد.
جزوه رايگان كج‌رفتاري در آمازون حدود ۴.۶ ستاره از ۵ و در گودريدز بيش از ۴ ستاره از خوانندگانش دريافت كرده است. برخي از خوانندگان، اين جزوه رايگان را اولين جزوه رايگان واقع‌گرايانه درباره‌ي چگونگي عملكرد اقتصاد در دهه‌هاي اخير مي‌دانند. براي بسياري از آن‌ها جزوه رايگان كج‌رفتاري تجربه‌ي بزرگي از آموختنِ بسياري از مسائل در حوزه‌ي اقتصاد رفتاري بوده است.
سخن پاياني
نتيجه‌ي سال‌ها تحقيق ريچارد تايلر و تمركز او بر شكاف ميان علم روانشناسي و اقتصاد، اقتصاد رفتاري را به‌وجود آورده است. او را مي‌توان پدر علم اقتصاد رفتاري دانست. انساني كه مطالعه و حرفه‌اش را به اقتصاد رفتاري و كاستي‌هاي اقتصاد سنتي به‌دليل توجه‌نكردن به خطاهاي انساني اختصاص داده است. تيلر براي توضيح نگرش‌هاي اقتصادي‌اش از نمودارها و محاسبات رياضي استفاده نكرده است. بلكه براي هر مفهوم، يك تصوير را به جزئيات كامل پيش رويتان قرار داده است و آن را شرح مي‌دهد. بنابراين اگر قصد خواندن اين جزوه رايگان را داريد، بايد براي تغيير نگرش و طرز تفكرتان نسبت به اقتصاد، آماده باشيد.
انديشه متخصصين شما درباره علم اقتصاد و اقتصاد رفتاري چيست؟ لطفاً انديشه متخصصينات خود را با اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران درميان بگذاريد. هم انديشي ها شما براي ما ارزشمند است.
هم انديشي ها