ريزش يك‌ميليوني مشتريان اينترنت ثابت ايران در سال ۱۳۹۸؛ دلايل و اشكالات
به‌تازگي، سازمان تنظيم و مقررات آماري از ميزان استفاده‌ي مشتركان اينترنت در ايران منتشر كرده است. براساس اين آمار، مشتركان اينترنت ثابت پهن‌باند در كشور درمقايسهبا سال ۱۳۹۷ ريزشي يك‌ميليوني تجربه كرده است. به‌گزارش رگولاتوري، تعداد مشتركان اينترنت پهن‌باند تا پايان سال ۱۳۹۸، ۷۸ ميليون و ۱۶ هزار و ۴۳۳ نفر بوده كه از اين تعداد ۶۸ ميليون و ۹۹۲ هزار و ۱۱۵ نفر مشترك اينترنت پهن‌باند سيار و ۹ ميليون و ۲۴ هزار و ۳۱۸ نفر مشترك اينترنت پهن‌باند ثابت بوده‌اند.
براي بزرگنمايي كليك كنيد.
طبق اين آمار، ضريب نفوذ اينترنت پهن‌باند تا پايان سال ۱۳۹۸، ۹۳/۹۱ درصد بوده است كه به‌ترتيب اينترنت پهن‌باند سيار ۸۳/۰۵ درصد و اينترنت پهن‌باند ثابت ۱۰/۸۶ درصد ضريب نفوذ دارد.
براي بزرگنمايي كليك كنيد
ضريب نفوذ اينترنت پهن‌باند درمقايسهبا سال ۱۳۹۷، با رشدي حدود ۴ درصدي و درمقايسهبا سال ۱۳۹۶ با رشدي بيش از ۱۵ درصدي و درمقايسهبا سال ۱۳۹۵ با رشدي بيش از ۴۰ درصدي همراه شده است.
براي بزرگنمايي كليك كنيد.
يك‌ميليون ريزش مشترك در بخش اينترنت ثابت خانگي در سال اخير نشان‌دهنده‌ي آن است كه مشتركان اينترنت در ايران بيشتر به استفاده از اينترنت موبايل گرايش دارند. باتوجهبه مرسوم‌تربودن استفاده از اينترنت پهن‌باند ثابت در دنيا و ارزش ارزان‌تر اين خدمات ارتباطي، بايد پرسيد چرا چنين اتفاقي در ايران رخ داده است.
ريزش يك‌ميليوني متخصصان اينترنت ثابت وقتي بيش‌از‌پيش جلب توجه مي‌كند كه به آمار تفكيك‌شده‌ي متخصصان اينترنت پهن‌باند نگاهي دقيق‌تر بيندازيم. براساس اطلاعات موجود در سامانه‌ي تنظيم مقررات، مي‌توان ديد اينترنت TD-LTE موفق شده به‌عنوان تكنولوژي گران‌ارزشي كه عمر چندان زيادي نيز در بازار اينترنت كشور ندارد، درحدود ۱/۲ ميليون متخصص داشته باشد. اين موضوع در‌كنار ريزش يك‌ميليوني متخصصان اينترنت ثابت از وضعيت نه‌چندان مناسب زيرساخت‌هاي ارتباطي كشور حكايت مي‌كند.
جايگاه اينترنت پهن‌باند سيار و ثابت ايران
درادامه‌ي مقاله، ابتدا نگاهي به جايگاه اينترنت پهن‌باند ايران در جهان مي‌اندازيم. در نمودارهاي سايت Speedtest و طبق آخرين آمارها، سنگاپور با سرعت ۲۰۵/۱۳ مگابيت‌برثانيه سريع‌ترين سرعت اينترنت ثابت پهن‌باند و جايگاه اول دنيا و الجزاير با سرعت ۳/۴۸ مگابيت‌برثانيه كند‌ترين سرعت اينترنت ثابت پهن‌باند و جايگاه صدوهفتادوسوم را دارد. دراين‌ميان، ايران با سرعت ۱۵/۷۵ مگابيت‌برثانيه در رتبه‌ي ۱۲۹ جهان قرار دارد. جالب است بدانيد تنها ۳۰ كشور دنيا سرعت بيش از ۱۰۰ مگابيت‌برثانيه اينترنت ثابت پهن‌باند را تجربه مي‌كنند. درمقابل، ايران در به‌كارگيري اينترنت موبايل جايگاه بهتري دارد و از بين ۱۳۸ كشور كه در نمودار با كره‌جنوبي و سرعت ۱۰۰/۲۲ مگابيت‌برثانيه آغاز شده و با افغانستان و سرعت ۵/۷۱ مگابيت‌برثانيه پايان مي‌گيرد، با سرعت ۲۸/۸۳ مگابيت‌برثانيه رتبه‌ي شصت‌وهفتم را دارد. در بخش اينترنت موبايل نيز، تنها ۱۹ كشور سرعت بيش از ۵۰ مگابيت‌برثانيه را تجربه مي‌كنند.
وضعيت اينترنت ثابت پهن‌باند در ايران
ازلحاظ سرعت، اينترنت ثابت ايران در جايگاه صدوبيستم و اينترنت موبايل آن در جايگاه شصت‌وهفتم جهان قرار دارد
بر كسي پوشيده نيست كه كيفيت و سرعت نامناسب اينترنت ثابت باعث شده از خدمات اينترنت تلفن‌همراه در كشور بيش از اينترنت ثابت استفاده شود. براي درك بهتر اين موضوع، كافي است در شهري چون تهران نگاهي به پشت‌بام برج‌ها و ساختمان‌ها بيندازيم و ببينيم مملو از آنتن‌هايي است كه به‌دليل نبود زيرساخت مناسب ارتباطي، به ارتباط بي‌سيم روي آورده‌اند. قديمي‌بودن تجهيزات و فرسوده‌بودن زيرساخت ارتباطي و انحصاري‌بودن تجهيزات مخابراتي در كشور و تخصيص‌نيافتن منابع مالي باعث شده مردم اينترنت را از اپراتورهاي موبايل بخرند كه البته در تمام دنيا ارزش گران‌تري از اينترنت ثابت دارد. البته گران‌بودن اينترنت موبايل درمقايسهبا ثابت چندان ملموس نيست و همين امر باعث شده بسياري از متخصصان به‌سمت استفاده از اينترنت موبايل بروند؛ ازاين‌رو، ريزش يك‌ميليوني متخصصان اينترنت ثابت و افزايش ضريب نفوذ اينترنت پهن‌باند موبايل چندان جاي تعجبي ندارد.
به‌اعتقاد بسياري از متخصص كارشناسان، ارزان‌بودن اينترنت موبايل از اينترنت ثابت باعث شده با مهاجرت متخصصان به اينترنت موبايل، شركت‌هاي ارائه‌كننده‌ي اينترنت ثابت سرمايه و انگيزه‌ي كافي براي توسعه را نداشته باشند. البته در‌اين‌بين، بايد به انحصار مخابرات نيز اشاره كرد كه عرصه را بيش‌از‌پيش بر شركت‌هاي خصوصي ارائه‌دهنده‌ي اينترنت ثابت تنگ‌تر كرده و متخصصان را بيش‌از‌پيش به‌سمت استفاده از اينترنت موبايل سوق داده است.
بااين‌همه در ماه‌هاي اخير، محمدجواد آذري‌جهرمي از افزايش چهاربرابري اينترنت ثابت خبر داده است. به‌گفته‌ي مديرعامل شركت مخابرات ايران، تا پايان امسال ۱۱ كلان‌شهر كشور زير پوشش اينترنت VDSL قرار مي‌گيرند و ۵ ميليون پورت VDSL نيز واگذار خواهد شد. بااين‌حال، تاكنون خبري از عملي‌شدن وعده‌ي وزير ارتباطات مبني‌بر واگذاري ۸۰۰ هزار پورت VDSL تا پايان ارديبهشت منتشر نشده و احتمال عملياتي‌نشدن ۵ ميليون پورت تا پايان سال را قوت بخشيده است؛ حال‌آنكه با گران‌شدن بي‌سروصداي هزينه‌ي اينترنت موبايل در روزهاي اخير، زمزمه‌هاي افزايش قطعي ارزش اينترنت موبايل به‌منظور گسترش اينترنت ثابت شدت گرفته است.
هرچند سازمان تنظيم مقررات اعلام كرد افزايش اخير تعرفه‌ي اينترنت موبايل امري غيرقانوني بوده است، دليل آن فقط تأييدنشدن تعرفه‌هاي جديد ازسوي رگولاتوري اعلام شد. به‌بيان‌ديگر، اپراتورهاي همراه اول و ايرانسل در روزهاي اخير، ارزشي فراتر از محدوده‌ي قانوني براي بسته‌هاي اينترنت خود تنظيم نكرده‌اند؛ بلكه اقدامي غيرقانوني در نگرفتن تأييد ابتدايي از سازمان رگولاتوري انجام داده‌اند.
با ذكر اين موضوع بايد خاطرنشان كنيم براساس داده‌هاي سايت cable.co.uk، از يك سو، ايران يكي از اينترنت‌هاي همراه ارزان در جهان را دارد و از سوي ديگر، اينترنت ثابت در كشورمان يكي از سرويس‌هاي اينترنت كُند و بي‌كيفيت و گران در جهان است. درواقع، براي خريد هر گيگابايت اينترنت همراه در آمريكا بايد به‌طور متوسط ۸ دلار معادل ۱۶۸ هزار تومان (با درانديشه متخصصينگرفتن نرخ تقريبي برابري ارز در زمان نگارش مقاله) پرداخت كرد؛ درحالي‌كه در ايران كمتر از يك دلار براي هر گيگابايت اينترنت پرداخت مي‌شود. حتي با وجود اختلاف چندبرابري سرانه‌ي توليد ناخالص داخلي دو كشور، مبلغ پرداختي براي اينترنت موبايل در ايران بسيار ارزن محسوب مي‌شود.
درواقع، باتوجهبه مصوبه‌ي جلسه‌ي شماره‌ي ۲۴۹ كميسيون تنظيم مقررات، هزينه‌ي هر گيگابايت اينترنت آزاد براي سيم‌كارت‌هاي دائمي ۴۱ هزار و ۹۴۳ تومان و براي سيم‌كارت‌هاي اعتباري ۶۲ هزار و ۹۱۴ تومان تعيين شده است. كف ارزش نيز براي هر يك گيگابايت، يك‌چهاردهم اين مبلغ است. مسئله‌ي دخيل در ارزش كف و سقف اينترنت موبايل بسته‌هاي تشويقي است؛ چراكه متخصصان اينترنت موبايل مدت زيادي است كه به بسته‌هاي پرحجم با ارزش مناسب آن‌ها عادت كرده‌اند؛ حال‌آنكه دو اپراتور بزرگ موبايل در كشورمان تصميم گرفته‌اند ارزش‌هاي خود را هم‌زمان به‌شكل عجيبي افزايش دهند.
براساس مصوبه‌ي كميسيون تنظيم مقررات، درصورت وجود كف تعرفه‌ي مصوب كميسيون براي يك خدمت، تعرفه‌ي خدمات در قالب طرح‌هاي تشويقي مي‌تواند پايين‌تر از كف تعرفه‌ي مصوب باشد. درصورت نبود كف تعرفه‌ي مصوب براي خدمات، يك‌چهاردهم سقف تعرفه به‌عنوان ملاك سنجش خواهد بود. به اپراتورها اجازه داده شده هر سه ماه بسته‌هاي اينترنت تشويقي ارائه دهند.
تمامي اين تفاسير در حالي است كه ارزان‌بودن ارزش اينترنت ثابت هميشه با اعتراض فعالان حوزه‌ي ارتباطي و اپراتورهاي خدمات‌دهنده‌ي اينترنت ثابت همراه بوده است. آن‌ها ارزش ارزان اينترنت موبايل را دليل استقبال نشدن از اينترنت ثابت دربرابر اينترنت موبايل عنوان كرده‌اند. محمدعلي يوسفي‌زاده، مديرعامل شركت آسياتك، دليل افت كاهش شديد متخصصان اينترنت ثابت را پس از كيفيت نامناسب آن، ناهمگوني بين خدمات موبايل و ثابت مي‌داند.
براساس مصوبه‌ي رگولاتوري، هزينه‌ي هر گيگابايت اينترنت آزاد روي سيم‌كارت بين ۴۱ تا ۶۲ هزار تومان است
يوسفي‌زاده به خبرنگار اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران مي‌گويد ارزش اينترنت موبايل در دنيا ۱۰ برابر بيشتر از ارزش آن در ايران است. با وجود ارزش نسبتا برابر اينترنت ثابت و موبايل در ايران، متخصص ترجيح مي‌دهد براي كارهاي ثابت خود نيز از اينترنت همراه استفاده كند. اين در حالي است كه جدا از ديد اقتصادي، اين حجم از استفاده از اينترنت موبايل ازانديشه متخصصين متخصص نيز به‌دليل اشغال‌شدن فركانس و اشباع‌شدن شبكه‌ي موبايل منطقي نيست.
مديرعامل آسياتك دليل عمده‌ي توسعه‌نيافتن اينترنت پرسرعت را روند خصوصي‌سازي مخابرات مي‌داند. او توضيح مي‌دهد هم‌زمان با خصوصي‌شدن شركت مخابرات، قابليت فروش مستقيم به متخصص نهايي ايجاد مي‌شود و مخابرات هم تأمين‌كننده‌ي عمده براي شركت‌هاي ارائه‌دهنده‌ي اينترنت و هم سرويس‌دهنده‌ي نهايي است؛ درنتيجه، با جداشدن ساختار عمده‌فروشي از خصوصي در جاهايي تضاد منافع ايجاد مي‌شود كه نياز به مطالعه و تحليل‌هاي بيشتر را به‌وجود مي‌آورد. درنهايت نيز، انجام همين تحليل‌هاي بيشتر و تغيير پروانه‌هاي ما به FCP و مطالعه مصوبات براي فهميدن چگونگي قانونمندشدن توسعه‌يافتن‌ها باعث شكاف بين اجراشدن نسل‌هاي بعدي پهن‌باند و پهن‌باند فوق‌سريع (superfast broadband) در كشور شده است.
اشكالات پيش روي گسترش اينترنت ثابت
از مزاياي اينترنت ثابت پهن‌باند مي‌توان به پايداري بيشتر و هزينه‌ي ارزان‌تر و تأثيرپذيري كمتر از شرايط جوّي اشاره كرد. جدا از اين‌ها، هم‌اكنون فشار زيادي بر شبكه‌ي موبايلي كشور قرار دارد و وضعيت آزادشدن باندهاي فركانسي ۷۰۰ و ۸۰۰ براي اشكال كمبود فركانس هم هنوز مشخص نشده است. به‌انديشه متخصصين نمي‌رسد استفاده از اينترنت، به‌خصوص به‌دليل شيوع گسترده‌ي ويروس كرونا، به اين زودي كاهش پيدا كند؛ به‌همين‌دليل، براي اشكال كمبود فركانس بايد فكر اساسي كرد كه به اشباع شبكه منجر مي‌شود.
ازجمله مسائل پيش روي گسترش اينترنت ثابت در ايران در وهله‌ي اول مي‌توان به سهم اختصاص داده‌شده به سايت‌ها و پلتفرم‌هاي داخلي اشاره كرد. با اينكه چندسالي است درصدي با عنوان ديتاي داخلي روي بسته‌ي اينترنت مشتركان لحاظ مي‌شود، هنوز محتواي داخلي كمي در اينترنت بارگذاري مي‌شود. گسترش استفاده از اينترنت ثابت ظرفيت اين را دارد كه حجم محتواي داخلي را بهبود ببخشد؛ اما اين موقعيت هنوز فراهم نيست و درحالي‌كه مشتركان از حجم مربوط به اينترنت بين‌الملل بيشتر استفاده مي‌كنند، اين حجم براي آن‌ها هزينه‌اي بيشتر از سايت‌هاي داخلي دربر دارد؛ حال‌آنكه انتظار مي‌رود با اخطار رگولاتوري به اپراتورهاي موبايل براي تغيير تعرفه‌هايشان، حجم داخلي بيشتري به بسته‌هاي اينترنت اختصاص داده شود. ذكر اين نكته نيز اهميت دارد كه اكنون در ايران، توليد محتواي داخلي رشدي نكرده است يا براي مخاطب جذابيت ايجاد نمي‌كند.
مسئله‌ي بعدي به هزينه‌هاي گران نصب و استفاده از اينترنت ثابت مربوط مي‌شود. اينترنت موبايل به‌سادگي راه‌اندازي مي‌شود و به تجهيزات اضافي و تهيه‌ي مودم نياز ندارد و پوشش آن نيز گسترده‌تر است. درمقابل، اينترنت ثابت مي‌تواند پوشش گسترده‌تري داشته باشد و حتي مناطق كمتربرخوردار را از وجود اينترنت بهره‌مند سازد؛ اما با وجود گراني مودم و كمياب‌شدن آن به‌دليل واردنشدن به كشور، بايد اهميت بيشتري به اين دغدغه داده شود.
همچنين با به‌روزرساني تجهيزات شبكه و رفع انحصار مخابرات، مي‌توان تلاش‌هاي بيشتري براي افزايش كيفيت اينترنت ثابت كرد؛ به‌گونه‌اي كه سرعت آن بتواند با اينترنت موبايل رقابت كند و حتي از آن پيشي بگيرد. البته روند كُند اجرايي‌شدن فرايندها در اين حوزه، جاي اميدواري زيادي باقي نمي‌گذارد.
پينگ مسئله‌ي ديگري است كه در استفاده از اينترنت ثابت پهن‌باند ايران فراوان وجود دارد و اگر قرار باشد كوچ عده‌ي زيادي از مشتركان به‌سمت اينترنت ثابت را شاهد باشيم، بايد فكري به حال تجهيزات قديمي و سرعت‌بخشيدن به روند ارائه‌ي اينترنت پرسرعت (VDSL، فيبر نوري) و دغدغه‌هاي متخصصان به‌دليل پاسخ‌گويي نامناسب اپراتورهاي تلفني و سامانه‌ي ۱۹۵ نيز رفع شود.
خبري كه هم‌زمان با تلاش گسترده‌ي وزارت ارتباطات در گسترش استفاده از اينترنت ثابت در سطح كشور شنيده مي‌شود، ورود نسل پنجم اينترنت يا 5G به كشور است. ورود اينترنت 5G در جهان نگراني از كاهش استفاده‌ي متخصصان از اينترنت ثابت را به‌وجود آورده است؛ حال‌آنكه متخصصان ايراني زيادي همچنان از سرعت نامناسب اينترنت 4G خود گلايه مي‌كنند.
هم انديشي ها