چگونه آلودگي ناشي از آتش‌سوزي جنگل‌ها به سلامتي آسيب مي‌رساند؟
آثار مخرب آتش‌سوزي جنگل‌ها انكار‌ناپذير است: تعداد بي‌شماري از حيوانات در آتش و دود به‌دام مي‌افتد؛ بسياري از جنگل‌ها و بوته‌زارها نابود مي‌شود؛ و با رسيدن شعله‌هاي آتش به مناطق مسكوني، جان و مال بسياري از ساكنان به‌خطر مي‌افتد.
در اولين ماه‌هاي سال ۲۰۲۰، استراليا دچار يكي از آتش‌سوزي‌هاي فصلي ناگوار طول تاريخش شد. اين حادثه جان ۳۳ نفر را گرفت، هزاران خانه را ويران كرد، تقريبا ۱۸ ميليون هكتار از اراضي را در سوزاند و سه‌ميليارد حيوان را كشت يا آواره كرد.
تأثير آتش‌سوزي‌ها بر زمين مي‌توانند جبران‌ناپذير باشد؛ اما اين حوادث علاوه‌بر پيامدهاي كوتاه‌مدت، آثار بلندمدت هم دارد. دود آتش‌سوزي‌هاي بزرگ مي‌تواند تا ارتفاع ۲۳ كيلومتري بالا برود و وارد استراتوسفر جوّ زمين شود و درنهايت به‌دليل جريان هوا، در كل جهان پخش شود. براي مثال، دود ناشي از آتش‌سوزي‌هاي سيبري تا آلاسكا توسعه يافته است. اين دودها با ايجاد مه شهري، كيفيت هوا را كاهش مي‌دهد.
آتش‌سوزي جنگل‌ها به توليد مقادير زيادي از ذرات ريز موسوم به PM 2.5 و حتي نانوذراتي منجر مي‌شود كه براي سلامت انسان مضر است. اين ذرات كوچك كه معمولا ۳۰ برابر كوچك‌تر از عرض موي انسان است، مي‌تواند به ديواره‌هاي ريه نفوذ كند و به سيستم تنفسي آسيب بزند و وارد سيستم خوني شود. در كوتاه‌مدت، اين ذرات باعث سرفه و تنگي نفس و تشديد حملات آسم مي‌شود. در آتش‌سوزي استراليا، تعداد افراد بستري به‌علت اشكالات تنفسي در نيو‌ساوت‌ولز ۳۴ درصد افزايش يافت.
ذرات آلوده مي‌تواند آثار بلندمدتي مثل التهاب و خطر حمله‌‌ي قلبي و سكته را به‌دنبال داشته باشد؛ اما دود حاصل از آتش‌سوزي‌ها زماني خطرناك‌تر مي‌شود كه با آلودگي‌هاي ديگر مثل تركيب‌هاي شيميايي واكنشگر تركيب شود. اين آلودگي‌ها آثار سرطان‌زايي به‌دنبال خواهد داشت و حتي مي‌تواند باعث تولد نوزادان نارس شود.
تركيب‌هاي آلوده سيستم تنفسي را دربرابر پاتوژن‌هايي مثل كوويد ۱۹ آسيب‌پذير مي‌سازد. علاوه‌بر‌اين، هر‌چه دودها از محل آتش‌سوزي دورتر مي‌شود، بر ميزان سمي‌بودن آن‌ها افزوده مي‌شود. ذرات آلوده در طول حركت خود با هوا واكنش مي‌دهد و دستخوش اكسايش مي‌شود. ذرات تركيبي قدرت بيشتري براي آسيب‌‌ردن به سلول‌ها و بافت‌ها دارد.
دود حاصل از آتش‌سوزي جنگل‌ها مي‌تواند تا روزها و هفته‌ها و حتي ماه‌ها در جوّ باقي بماند. خاكستر و دود گرم مي‌تواند در هوا بالا رود و به طوفان‌هاي جوّي موسوم به پيروكومولونيمبوس منجر شود. اين طوفان‌ها در فاصله‌ي ۱۶ كيلومتري بالاي استراتوسفر شكل مي‌گيرد. بدين‌ترتيب، دود آتش‌سوزي مي‌تواند فاصله‌هاي دوردست را طي كند و حتي به قاره‌ها و اقيانوس‌هاي ديگر برسد.
براي مثال در سال ۲۰۱۹، دود حاصل از آتش‌سوزي جنگل‌هاي آلبرتاي كانادا با طي اقيانوس اطلس به اروپا رسيد. متخصص كارشناسان نگران‌اند انتقال اين دودها آثار مضري براي سلامتي افراد در شهرهاي شلوغ و آلوده داشته باشد. طبق تخمين‌ها، دود حاصل از آتش‌سوزي جنگل‌ها، عامل ۳۳۹،۰۰۰ مرگ زودرس در سال است.
استفاده از ماسك‌هايي مثل ماسك N95 مي‌تواند اثر ذرات آلوده را تا حد چشمگيري كاهش دهد. سرمايه‌گذاري روي تصفيه‌كننده‌هاي هوا و فيلترهاي HEPA هم به كاهش ذرات و جلوگيري از نفوذ آن‌ها كمك مي‌كند؛ اما تأثير بلندمدت آتش‌سوزي‌ها، تنها به انسان محدود نمي‌شود؛ بلكه حيات كل سياره‌ي زمين را تهديد مي‌كند. سوخته‌شدن جنگل‌ها به انتشار مقادير چشمگير كربن‌دي‌اكسيد و ديگر گازهاي گلخانه‌اي در جوّ زمين منجر مي‌شود.
براساس پژوهش‌هاي ناسا، دود ناشي از آتش‌سوزي جنگل‌ها مي‌تواند آثار ديگري هم بر اقليم زمين بگذارد. طبق يافته‌ها، زمين با ابري مه‌‌آلود از دودهاي كهنه احاطه شده كه برفراز مناطقي مثل قطب جنوب به لايه‌ي تروپوسفر چسبيده است.
در مقياس جهاني، ذرات دود به كاهش دماي زمين منجر مي‌شود؛ ولي اين كاهش زياد هم چشمگير نيست. در مقياس منطقه‌اي، اين ذرات مي‌تواند در مناطقي مثل قطب شمال به افزايش گرمايش منطقه‌اي بينجامند. يكي از دلايل اين پديده، كربن‌هاي سياه و قهوه‌اي موجود در دودها هستند كه گرما را به‌خود جذب مي‌كنند و باعث افزايش دما و درنتيجه گرم‌شدن اين مناطق مي‌شوند. اين پديده در مناطقي مثل قطب شمال مي‌تواند اشكال‌ساز شود و شرايط را براي آتش‌سوزي‌هاي بعدي مهيا كند.
هم انديشي ها