معرفي جزوه رايگان «راهنماي تقسيم سهام دايناميك»
تقسيم سهام درظاهر ساده‌ترين و در‌عمل يكي از كارهاي پيچيده‌‌اي است كه مجبوريد درباره‌‌اش تصميم‌گيري كنيد. فارغ از اينكه با چه افرادي شراكت مي‌كنيم و چقدر معتمد و متعهد هستند، در طول زمان، ممكن است شرايط، محدوديت‌ها، امكانات و توانايي‌هاي شركا تغيير كند. از‌اين‌رو، سهامي كه با فرضيات پيشين تقسيم شده است (تقسيم سهام استاتيك)، ديگر نمي‌تواند توافقي عادلانه و راضي‌كننده باشد. در اين جزوه رايگان، تقسيم سهام به يك پاي سيب (كيك) تشبيه شده است كه هر شخص، سهم خودش را از آن مطالبه مي‌كند.
آنچه اغلب ما تا امروز در حيطه‌ي تقسيم سهام انجام داده‌ايم، تقسيم سهام استاتيك است كه در زمان مشخص و با فرضيات، آمار، اعداد، ارقام و توافقات آن لحظه منعقد شده است و پيش‌بيني و راهكاري براي زماني لحاظ نشده است كه اين معيارها و عوامل تغيير مي‌كنند. همچنين، عمدتا به‌دليل كم‌تجربگي يا مشغله و فشار زيادي كه در شروع استارتاپ با آن مواجه هستيم، به نتايج تغيير شرايط نمي‌انديشيم.
جزوه رايگان «راهنماي تقسيم سهام دايناميك» اثر مايك موير چگونگي تقسيم عادلانه‌ي سهام را به آن دسته از استارتاپ‌هايي در قالب چهارچوب يادگيري مي‌دهد كه بهصورت بوت استرپ (شروع با سرمايه خيلي كم) در حال ايجاد و رشد هستند. در اين جزوه رايگان، موير چهارچوبي يادگيري مي‌دهد كه به‌كمك آن هر فرد بنا به آورده‌هايي كه براي شكل‌گيري كسبوكار دراختيار تيم شركت قرار مي‌دهد، بهصورت عادلانه سهمش را دريافت كند.
معرفي جزوه رايگان «راهنماي تقسيم سهام دايناميك»
يكي از اولين اشكالات استارتاپ‌ها و كسب‌وكارهاي در حال شكل‌گيري، تقسيم كيك (تقسيم سهام) براساس ارزش حضور هريك از افراد و آورده‌هايشان است. اين روش به‌دليل فقدان الگوي مشخص، اغلب يا در همان روزهاي اول، با نبود توافق ميان مؤسسان مانع شكل‌گيري تيم و كسبوكار مي‌شود يا حتي درصورت توافق غيراصولي و غيرعادلانه، بعدها بحران‌ساز خواهد شد. به‌عنوان مثال، براي تشخيص وزن و ارزش آورده‌ها و كارهايي كه هر فرد در موقعيت مختلف، از‌جمله بحران براي شركت انجام مي‌دهد، عموما به‌اندازه‌ي اضطراب ناشي از بحراني كه در آن هستيم، دچار خطاي شناختي مي‌شويم. براي آنكه هيجاني سهم‌خواهي و سهم‌دهي نكنيم، اين متدولوژي از بروز بسياري از اشتباهات مانع مي‌شود و چهارچوبي عادلانه و شفاف را پيشنهاد مي‌دهد.
پس از سال‌ها آزمودن، مايك موير مسير و روشي براي تقسيم سهام پيشنهاد داده است كه اشكالات مربوط به دعاوي سهام‌داران را كاهش مي‌دهد و چهارچوب مشخصي براي به‌نيروي سادهفتن آن ارائه مي‌كند. علاوه‌بر‌اين، موير ابزاري دراختيارتان مي‌گذارد كه از مدل او به‌راحتي استفاده كنيد. جزوه رايگان به خوانندگان پيشنهاد مي‌كند توجه كنند با چه مخاطراتي مواجه خواهند شد. ابتدا با شركاي خود درباره‌ي اين مخاطرات به‌طورجدي گفت‌وگو كنيد، سپس به روش پيشنهادي جزوه رايگان مراجعه كنيد و شاهد باشيد چگونه در نقاط حساس كسب‌وكارتان به شما كمك خواهد كرد.
بيشتر افراد، حتي افراد بسيار باهوش و باتجربه و با اهداف هوشمندانه، براي دست‌يافتن به روشي مناسب به‌منظور تقسيم عادلانه‌ي سهام بسيار تلاش مي‌كنند؛ چراكه مباحثه‌هاي متعددي درباره‌ي اين نوع تقسيم، يافتن مدل صحيح را تقريبا ناممكن مي‌كند. دلايل بي‌شماري وجود دارد كه روش‌هاي قديمي را باني ايجاد اشكالات فراوان مي‌داند؛ اما اشكال اصلي اين است كه بيشتر مردم از روش تثبيتشده استفاده مي‌كنند. اساس اين روش بر ارزشي استوار است كه در آينده ايجاد مي‌شود.
تقسيم از‌پيش‌تعيين‌شده بدين‌معنا است كه بسته‌هاي سهام بهصورت از‌پيش‌مشخص‌شده، براساس ميزاني تقسيم مي‌شوند كه شركت براي شركا پيش‌بيني سودآوري دارد. مؤسس شركت بايد خوش‌بين باشد؛ اما پيش‌بيني صحيح آينده امري است كه تقريبا براي انسان محال است. اين را با امر غيرممكن محاسبه‌ي ارزش افزوده همراه كنيد. اكنون دستوري عالي براي موفق‌نشدن داريد. البته وقتي امور آن‌طوركه بايد پيش نرود، تيم بايد به عقب بازگردد و دوباره سر ميز مذاكره بنشيند. روش جديد آن‌ها براساس پيش‌بيني جديدشان خواهد بود كه درست مثل شيوه‌هاي سابق اشتباه است.
اين روند در روزهاي ابتدايي تأسيس شركت نيز وجود دارد. هربار اين مذاكره‌هاي تكراري ناراحت كننده‌تر از دفعات قبل است و شركا را بيشتر درمقابل هم قرار مي‌دهد. اصولا درگيري بر سر اين موضوع است كه چه كسي ارزش بيشتري به شركت اضافه كرده و هريك مستحق چقدر سهم است. هربار در اين دعوا تعدادي دعاوي طولاني حقوقي وجود خواهد داشت. تمام اين مباحثه‌ها مانند چسب‌زخمي مي‌شود و اشكال اساسي، يعني همان تقسيم از پيش مقرر‌شده‌‌ي سهام را حل‌نشده باقي مي‌گذارد. اين روند فقط باعث جنگ و دعوا و درگيري خواهد بود. گاهي افراد به استانداردهاي سنتي اعتماد و طبق آن مشخص مي‌كنند؛ استانداردي كه مي‌گويد هر فرد بايد چقدر سهم بگيرد. حساب‌جزوه رايگان‌هاي تخميني هميشه وجود دارد؛ ولي اشكالِ مدلِ تثبيتشده همچنان پابرجاست؛ مگر اينكه همه‌چيز براساس برنامه‌ي تعيين‌شده پيش برود؛ درغيراين‌صورت، دعواي ديگري پيش مي‌آيد.
جزوه رايگان «تقسيم سهام دايناميك» روشي جديد براي تفكر عادلانه در شراكت ارائه مي‌كند كه روش‌هاي قديمي تفكر درباره‌ي تقسيم عادلانه را نقد مي‌كند؛ زيرا در استارتاپ‌ها روش‌هاي سنتي كارايي ندارند. مردم تلاش مي‌كنند مدل‌ها را به‌كار ببرند؛ اما هيچ‌گاه به نتيجه‌اي منصفانه نمي‌رسند. «تقسيم سهام دايناميك» راه‌حلي جامع و روشي براي اجراي تقسيم منصفانه و پوياي سهام است. «تقسيم سهام دايناميك» دو جزء اصلي دارد:
- تخصيص چهارچوبي كه مشخص كند هركس چقدر بايد سهم بگيرد.
- چهارچوبي جايگزين براي مواقعي كه فردي شركت را ترك مي‌كند.
اين مدل پويا است و گاهي در طول زمان تغيير مي‌كند تا عادلانه باقي بماند. اين بخش گاهي باعث اضطراب افراد مي‌شود؛ اما درنهايت، مفهوم آن درك خواهد شد. تحقيقات نشان مي‌دهد شركت‌هايي كه از مدلي پويا بهره مي‌برند، بهتر از شركت‌هايي هستند كه از مدلي ثابت استفاده مي‌كنند. عده‌اي نيز گمان مي‌كنند مدل ثابت اطمينان بيشتري به شركا مي‌بخشد. آيا تا اين لحظه هنگام تقسيم سهام به اين سؤالات قبيل برخورده‌ايد:
- آيا با پول كم يا بدون سرمايه مي‌شود كسبوكار و استارتاپ راه انداخت؟
- هريك از مؤسسان شركت چقدر سهام بايد بگيرد؟
- سهام شما بابت آورده‌‌تان در استارتاپ چند درصد است؟
- آيا فرد صاحب ايده بايد بيشترين سهام را بگيرد؟
- صاحب ايده حتما بايد مديرعامل شود؟
- اگر كسي وسط كار رها كرد و رفت، تكليف سهامش چه مي‌شود؟
- آيا آورده‌هاي روز اول ما با آورده‌هاي شش ماه بعدمان همچنان يكسان و ثابت‌اند؟
- ضمانت اجرايي توافقات و تقسيم سهام بين افراد چه خواهد بود؟
- براساس چه قراردادي به سرمايه‌گذار سهام بدهيم؟
در اين جزوه رايگان، به تمام اين پرسش‌ها پاسخ داده و ابزارهاي اجرايي براي پياده‌سازي آن‌ها نيز ارائه شده است. براي موفقيت در هر استارتاپ و كسبوكار و پيشگيري از اشكالات جبران‌ناپذير، خواندن اين جزوه رايگان به همه‌ي بنيان‌گذاران استارتاپ‌هاي بزرگ و كوچك توصيه مي‌شود.
بخش‌هايي از جزوه رايگان «راهنماي تقسيم سهام دايناميك»
«قرارداد را نبند!». اين واكنش من بود زماني‌كه در سال ۲۰۰۸ محاسبات مربوط به تقسيم سهام با توماس هلمن را ديدم. به‌شخصه اشكالاتي را در راه‌اندازي تيم‌ها احساس كرده بودم؛ اما حالا مدارك و مستنداتي از هزاران استارتاپ آمريكايي در دست دارم. مستنداتي كه مي‌گويد: متداول‌ترين راه تقسيم سهام در شركت درواقع خطرناك‌ترين راه ممكن است. دقيق‌تر، متوجه شديم ۷۳ درصد از استارتاپ‌ها در ماه اول سهام خود را تقسيم مي‌كنند و به بروز قطعيت‌نداشتن فراوان در مجموعه و استراتژي‌ها و مدل كسبوكار خود و نقش‌ها و حد مسئوليت افراد منجر مي‌شوند. اكثر تيم‌ها زمان اندكي صرف مذاكره درباره‌ي سهم مي‌كنند با اين هدف كه از مذاكرات تنش‌زاي مربوط به تقسيم سهام اجتناب كنند؛ درنتيجه، سهام را كاملا ثابت و استاتيك تقسيم مي‌كنند كه درواقع هرگونه امكاني براي به تعادل‌رسيدن را نيز از بين مي‌برد.
به تيم‌هايي كه با اين شيوه سهام را تقسيم مي‌كنند، اصطلاح «قراردادبستن سريع» را نسبت مي‌دهيم. تحليل‌هاي ما نشان داده است كه چنين تيم‌هايي با خطاي واضح و شديد مالي بعد از اولين سرمايه‌گذاري مواجه مي‌شوند. اين خطا با فرض ثابت‌ماندن همه‌چيز، در كاهش توانمندي‌ها يا ارزش‌گذاري ضعيف خود را نشان مي‌دهد. البته آنچه گفته شد، اشكالات مالي هستند. تنش‌هاي ساختاري متعددي نيز از چنين تقسيم‌بندي غلط سهامي ايجاد خواهد شد كه اشكالات بزرگ‌تري در پي خواهد داشت.
اگر در ابتداي مسير راه‌اندازي كسبوكار هستيد و شريكتان خواهان قرارداد سريع است، شايد بهتر باشد از شرش خلاص شويد تا بتوانيد ببينيد چه چيزي در عمل مهم است. فشارها را تحمل نكنيد؛ زيرا حتي وقتي استارتاپ ايده‌ي هوشمندانه‌اي دارد، مي‌تواند با چنين تصميم‌هايي كاملا متوقف شود. البته استارتاپ‌هايي هم وجود دارند كه با وجود تقسيم سهام استاتيك، موفق شدند استارتاپ‌هايي مانند zipcar با مديرعاملي رابين چيس يا فيسبوك با مديريت مارك زاكربرگ و شراكت او با ادوارد ساورين؛ البته اولي باعث خشم مديرعامل و دومي باعث بروز دعاوي حقوقي متعددي بين شركا شد.
درمقابل، هر استارتاپي كه از فاجعه‌ي تقسيم استاتيك سهام جان سالم به‌در مي‌برد، تعداد بي‌شماري به همين دليل شكست مي‌خورند. درحقيقت، نحوه‌ي تقسيم سهام مهم‌ترين تصميمي است كه شركا با آن مواجه خواهند شد؛ پس مطمئن شويد كه تصميمتان براي تقسيم استاتيك سهام بخت شما را براي موفقيت و نه شكست افزايش خواهد داد. همچنين، به انتظارات فضايي همكاران خود به‌عنوان كارآفرين توجه نكنيد، حداقل در روزهاي اول. طبيعتا تمام تجارب ناموفق مانند رابين و مارك زماني سهام را تقسيم كرده بودند كه قرار نبود با اشكال بزرگي مواجه شوند.
مؤسسان چگونه مي‌توانند از خشم و عصبانيت و تنش‌هاي مخرب و اشكالات حقوقي جلوگيري كنند كه با تقسيم نامناسب سهم اتفاق مي‌افتد؟ رابين چيس به‌سختي متوجه شد كه بايد عنصري اصيل‌تر و خالص‌تر از سهم را تقسيم كند؛ عنصري كه در تمام نبود قطعيت‌ها، ثابت‌قدم باقي بماند و بتواند عواقب خود را نيز تحت‌تأثير قرار دهد. شايد خالص‌ترين راه ممكن اين است كه سرمايه‌ي مصرف‌شده را به‌جاي سهم تقسيم كنند. در آمريكا، معمولا سرمايه‌ي مصرف‌شده مبتني‌بر زماني است كه افراد تخصيص مي‌دهند؛ اما ۱۰ درصد تيم‌ها ترجيح مي‌دهند از سرمايه‌ي مبتني‌بر نقشه‌هاي راه و مرحله‌ي عطف استفاده كنند.
در عصري زندگي مي‌كنيم كه از كارآفرينان و شركاي جديد شركت‌ها سوءاستفاده مي‌شود و ما چندان به اين موضوع توجه نمي‌كنيم. تقسيم ناعادلانه حقوق صاحبان سهام به قانون تبديل شده است و تنها در وضعيتي خاص رخ نمي‌دهد و رعايت عدالت به‌ندرت اتفاق مي‌افتد. درواقع، همه مي‌خواهند منصف باشند؛ ولي در عمل اين موضوع را رعايت نمي‌كنند. شيوه‌ي تقسيم سهام دايناميك مدل منصفانه‌اي است كه به افراد اجازه مي‌دهد نيت رعايت انصاف را با عمل همراه كنند.
تصور كنيد در حال بازي با دوستانتان هستيد. شما و هم‌تيمي‌تان نمي‌دانيد مي‌توانيد برنده شويد يا خير يا اينكه چقدر مي‌توانيد ببريد. به‌عبارت‌ديگر، آينده پيش‌بيني‌ناپذير است و تنها موضوعي كه مي‌توانيد از آن مطمئن باشيد، اين است كه آنچه به‌اشتراك گذاشته‌ايد، ممكن است كاملا از دست برود. اگر سود به‌دست آوريد و ميزان سرمايه‌گذاري‌تان يكسان باشد، آن را پنجاه‌پنجاه تقسيم مي‌كنيد؛ اما اگر مثلا دوبرابر شريكتان شرط ببنديد، آيا تقسيم پنجاه‌پنجاه همچنان عادلانه است؟ احتمالا نه، بلكه ۷۵ درصد آنچه برده‌ايد ازآنِ شما است؛ زيرا ۷۵ درصد ريسك براي شما بوده است. درواقع، اين ماهيت شيوه‌ي «تقسيم سهام دايناميك» است. اگر حساب مبلغ سرمايه‌گذاري افراد را داشته باشيد، مي‌توانيد دقيقا محاسبه كنيد كه سهم هركدام چقدر است.
مايك موير، نويسنده‌ي جزوه رايگان «راهنماي تقسيم سهام دايناميك»، در اين جزوه رايگان آنچه را آورده است كه هر فرد در استارتاپ و كسبوكار بايد بداند. چهارچوبي كه در اين جزوه رايگان يادگيري داده مي‌شود، كمك مي‌كند هر فرد براساس آورده‌هايي كه براي شكل‌گيري كسبوكار دراختيار تيم (شركت) قرار مي‌دهد، بهصورت عادلانه سهم خودش را دريافت كند. تحقيقات نشان مي‌دهد تقسيم سهام دايناميك بهترين شيوه براي پيشگيري از مسائل و درگيري‌هايي است كه استارتاپ‌هاي رشديافته با آن مواجه مي‌شوند. اگر تمايل داريد استارتاپ خود را آغاز كنيد و سرمايه‌ي بسيار اندكي داريد، خواندن اين جزوه رايگان راه‌هاي جديدي پيش روي شما قرار مي‌دهد. همچنين، اگر در گذشته فعاليت خود را شروع كرده‌ايد، خواندن اين جزوه رايگان افق جديدي دراختيارتان قرار مي‌دهد و خواندن آن به‌طور‌قطع مي‌تواند از اشكالات احتمالي پيش روي شما بكاهد. همچنين، اين جزوه رايگان روشي جديد براي تفكر عادلانه در شراكت بيان مي‌كند. مايك موير در جزوه رايگان «راهنماي تقسيم سهام دايناميك» بهترين شيوه‌ي تقسيم سهام در استارتاپ‌هاي در حال راه‌اندازي با پول كم را ارائه كرده است.
درباره‌ي نويسنده و ناشر جزوه رايگان
مايك موير كارآفريني حرفه‌اي است؛ كسي كه كسب‌وكارهايي را با دست خالي شروع كرد و باعث اتصال استارتاپ‌ها به شركت‌هاي تجاري شد. او به افراد زيادي كمك كرد تا شركتشان را راه‌اندازي كنند و سرمايه‌ي استارتاپ‌ها را ميليون‌ها دلار افزايش داد و به افزايش فروش تيم‌هاي استارتاپي كمك كرد. او در صنعت‌هاي مختلفي از جاروبرقي و موتورهاي كلاسيك خانگي گرفته تا انواع نوشيدني‌ها كار كرده است. وي مدرك متخصص كارشناسي ارشد در رشته‌ي ارتباطات بازاريابي يكپارچه از دانشگاه شمال‌غربي و مدرك ام‌بي‌اي از دانشگاه شيكاگو دارد. در هر دو دانشگاه، وي مدرس كارآفريني است. موير به‌همراه همسر و سه فرزند و حيوان خانگي‌اش در شهر ليك‌فارست در ايلينوي زندگي مي‌كند.
جزوه رايگان «راهنماي تقسيم سهام دايناميك» با عنوان كامل Slicing Pie: Funding Your Company Without Funds در سال ۲۰۱۲ منتشر شد. نشر نوين اين جزوه رايگان را با ترجمه‌ي كيارش عباس‌زاده، مهيار احمدپور، زهره لورك و محمد جليلي در ۲۱۸ صفحه راهي بازار نشر كرده است.
هم انديشي ها