مهم‌ترين ادغام‌هاي استارتاپي ايران و جهان؛ داستان‌هاي‌ شكست و موفقيت

مباحثه ادغام هميشه در مورد شركت‌هاي بزرگ نيست. گاهي استارتاپ‌هاي كوچك هم به نقطه‌اي مي‌رسند كه ادغام را تنها راه براي بقا در بازار نفس‌گير رقابت مي‌بينند. اين تصميم مثل هر برنامه‌ي ديگري گاهي با موفقيت روبه‌رو مي‌شود، گاهي با شكست. 

مطالعه نمونه‌هاي موفق و شكست‌خورده‌ي ادغام نشان مي‌دهد عواملي چون تعريف هدف مشترك،‌ تجميع پتانسيل سرمايه‌گذاري، آگاهي كامل از وضعيت مالي و ارقام فروش، تقويت روحيه‌ي همكاري،‌ مشورت و مذاكره و همچنين يكپارچه‌سازي دو پلتفرم در سيستمي واحد در موفقيت پروژه تأثيرگذار است. 

در اين مقاله نگاهي خواهيم داشت به چند نمونه از استارتاپ‌هاي ايراني و خارجي كه با هدف رشد و تصاحب سهم بيشتري از بازار تصميم به ادغام گرفتند. داستان برخي از اين ادغام‌ها پايان خوشي دارد و بعضي ديگر به دلايل مختلف با شكست روبه‌رو شدند. با ما همراه باشيد.

۲۷ آذر ۹۸ در جريان برگزاري يلداي كارآفريني بود كه نازنين دانشور، مؤسس و بنيان‌گذار تخفيفان، اعلام كرد نت‌برگ و تخفيفان، از اولين سرويس‌هاي ارائه‌ي خدمات تخفيف گروهي در ايران، با هم ادغام شدند. اين تصميم بعد از حدود يك دهه رقابت شديد و دعواي حقوقي و پس از سه سال مذاكره، گرفته شد. البته اين ادغام به‌ معني تركيب اين دو مجموعه در يك مجموعه‌ي واحد نبود؛ بلكه طبق گفته‌ي دانشور كه هدايت و مديريت هر دو پلتفرم را بر عهده گرفته است، به‌ دليل داشتن «جنس مشتريان و ذات كاري متفاوت»، قرار شده است هر دو را حفظ كنند و راه را براي جذب سرمايه‌گذاران بيشتر باز نگه دارند. 

نت‌برگ و تخفيفان فعاليت را در سال ۹۰ و با فاصله‌ي يك ماه از يكديگر شروع كردند و بعد از ۵ سال حوزه‌ي فعاليت خود را به استان‌هاي ديگر گسترش دادند. بيش از ۷۰ هزار كسب‌وكار و ۲۰۰ نفر نيروي انساني تحت پوشش اين دو مجموعه هستند. 

۱۳ آذر ۹۶ در حاشيه‌ي كنفرانس D8 در پارك فناوري پرديس، اعلام شد علي‌بابا و زورق، دو شركت بزرگ حوزه‌ي گردشگري الكترونيك ايران، طي سرمايه‌گذاري ۲۲ ميليون دلاري سرآوا در هلدينگ توشا، با هم ادغام شدند. 

علي‌بابا، بزرگ‌ترين آژانس الكترونيك سفر در ايران، اعلام كرد وب‌سايت‌ گردشگري الكترونيك زورق را خريداري كرده است؛ اما برند زورق، پلتفرم و تيم آن حفظ خواهد شد. 

با سرمايه‌گذاري سرآوا، اين شركت ۲۵ درصد از سهام توشا را در اختيار گرفت و ارزش اين هلدينگ كه شامل دو استارتاپ علي‌بابا و جاباما است، به ۹۶٫۵ ميليون دلار رسيد.  

به ‌گفته‌ي اين دو مجموعه،‌ اين واگذاري و سرمايه‌گذاري در راستاي «توسعه‌ي صنعت گردشگري، اشتغال‌زايي بومي و خلق ارزش از طريق هم‌افزايي تجربه‌ي كارآفرينان و توان سرمايه‌گذاران صورت گرفته است و موجب تقويت روحيه‌ي اشتراك در زيست‌بوم كارآفريني ايران خواهد شد.»

شركت سرآوا از در عرصه‌ي سرمايه‌گذاري خطرپذير كارنامه‌ي پرباري دارد كه شامل ديجي‌كالا، كافه‌بازار، آواتك، زورق و… مي‌شود. 

۲۲ خرداد ۹۷ طي يك كنفرانس خبري، ديجي‌كالا از ادغام استارتاپ «هماپي» در اين گروه و ادامه‌ي فعاليت آن با برندي جديد به نام «ديجي‌پي» در حوزه فناوري‌هاي مالي و اعتباري خبر داد. 

ديجي‌پي كه سيستم پرداخت الكترونيك است، در پي اين ادغام كليد ورود ديجي‌كالا به حوزه‌ي فين‌تك را زد. ديجي‎پي سيستمي يكپارچه براي پرداخت و  مبتني بر موبايل‌هاي هوشمند است كه نيازي به ورود اطلاعات كارت ندارد.

استارتاپ هماپي با شركايي تجاري نظير بانك پاسارگارد، سامان، آينده و خاورميانه، صاحب محصولات و خدماتي چون اپليكيشن موبايل، پرداخت درون‌برنامه‌اي، برگشت پول و درگاه پرداخت هوشمند است. 

به ‌گفته‌ي ديجي‌كالا، اين ادغام در راستاي «سياست حمايت از استارتاپ‌هاي موفق و ورود گروه ديجي‌كالا به حوزه‌هاي گوناگون تكنولوژي صورت گرفته است.»

۱۱ مهر ۹۷ خبر ادغام شدن آلونك در مجموعه‌ي شيپور به‌طور رسمي اعلام شد. آلونك، آژانس املاك و مستغلات در بستر اينترنت است و خدمات آن شامل يادگيري مشاوران املاك، تسهيل فروش و اجاره‌ي خانه براي متقاضيان و اطلاع‌رساني به‌روز در حوزه‌ي بازار املاك و مستغلات است. ازآنجاكه ۴۰ درصد از آگهي‌هاي ثبت‌شده در شيپور، به حوزه‌ي املاك اختصاص دارد، اين مجموعه بر آن شد تا با همكاري آلونك و استفاده از زيرساخت‌هاي اين شركت، حضور تأثيرگذارتري در اين حوزه داشته باشد.  

در پي اين ادغام،‌ آگهي‌هاي املاك منتشرشده در وب‌سايت شيپور با زيرساخت ارتباطي و مديريتي كه آلونك در اختيار بنگاه‌هاي املاك قرار مي‌دهد، تركيب مي‌شود و بستري يكپارچه براي رفع نياز متقاضيان، واسطه‌ها و ارائه‌كنندگان ايجاد مي‌كند.

طبق گفته‌ي مؤسسان اين دو شركت، بعد از ادغام، نيروي كار آن‌ها با يكديگر تركيب شد و تعديل نيرو صورت نگرفت. براساس گفته‌ي ميلاد بازدار، مديرعامل آلونك، در پي اين ادغام «ساختار آلونك تغييري نمي‌كند و همچنان به ارائه خدمات به مشاورين املاك ادامه مي‌دهد.»

۴ دي ۹۸ طي نشستي خبري، اعلام شد سرويس‌هاي سفارش الكترونيك غذاي چيليوري و ريحون كه هر دو فعاليت خود را تقريبا به‌طور هم‌زمان و از سال ۹۴ آغاز كرده بودند، با هم ادغام شدند. اين ادغام به‌ منظور رقابت با اسنپ‌فود و كم كردن فاصله با آن صورت گرفت. 

برخلاف ادغام تخفيفان و نت‌برگ كه طي آن هر دو برند به كارشان ادامه مي‌دهند، در ادغام چيليوري و ريحون تصميم گرفته شد اين دو برند جوان با برند چيليوري به فعاليت خود ادامه دهند. به ‌گفته‌ي عليرضا صادقيان، مديرعامل چيليوري، «اين به معناي خريد ريحون توسط چيليوري نيست؛ بلكه برندها ادغام شده‌اند و هيچ پلتفرمي، ديگري را نخريده است. دليل انتخاب برند چيليوري اين بود كه چيليوري برند بهتري براي سرمايه‌گذاري آتي است.»

متأسفانه اين ادغام كه قرار بود باعث رشد ۶۰ درصدي مشتريان و ۴۰ درصدي رستوران‌هاي طرف قرارداد شركت چيليوري شود،حتي نتوانست اين مجموعه را از تعطيلي نجات دهد. اسفند ۹۸ بود كه صادقيان در حساب توئيتري خود از توقف فعاليت چيليوري، «حداقل به‌صورت موقتي» خبر داد. به ‌گفته‌ي او، شيوع بحران كرونا باعث افت ۷۰ درصدي سفارش الكترونيك غذا شده و آن‌ها را مجبور كرده است مذاكره براي جذب سرمايه‌ي جديد را به پايان اين شرايط موكول كنند.

صادقيان تلاش براي خنثي‌سازي اقدامات انحصارگرايانه‌ي رقيب به‌ جاي تمركز بر كسب‌وكار خود را عامل هدر رفتن انرژي و هزينه‌ي اين مجموعه ناميد. پس از اينكه چيليوري از اسنپ‌فود به اتهام انحصار شكايت كرد و ديوان عدالت اداري رأي شوراي رقابت مبني بر پرداخت جريمه توسط اسنپ‌فود را باطل اعلام كرد، بنيان‌گذار چيليوري به‌عنوان معاون استراتژي به گروه اسنپ پيوست.

۲۷ آبان ۹۴ روابط عمومي باميلو طي بيانيه‌اي رسمي،‌ از ادغام دو فروشگاه اينترنتي موزاندو و باميلو كه هر دو با سرمايه‌گذاريِ شركت روماك راه‌اندازي شده‌ بودند، خبر داد. باميلو كه جدي‌ترين رقيب ديجي‌كالا به شمار مي‌رفت، قرار بود با اين ادغام، توان رقابتي بيشتري در عرصه‌ي فروشگاه‌هاي اينترنتي ايران پيدا كند؛. اما پايان تلخي در انتظار اين ماركت‌پليس ايراني بود.

اسفند ۹۷ و در آستانه‌ي سال نو، باميلو طي بيانيه‌اي از تعديل بيش از ۷۰ درصد از نيروهاي خود خبر داد. از ۲۱ ارديبهشت ۹۸، دامنه‌ي اين فروشگاه اينترنتي به فروشگاه اسنپ‌ماركت تغيير داده شد و به اين ترتيب اين پلتفرم به‌طور رسمي تعطيل شد. 

اين مجموعه پس از تعطيلي اعلام كرد: «از اين پس بيشتر روي كالاهاي مصرفي (FMCG) كه مورد استقبال متخصصان است و بخش‌هاي كليدي‌تر در بازار خرده‌فروشي متمركز خواهد شد.»

باميلو تحت مديريت گروه اينترنت ايران بود كه شامل چند كسب‌و‌كار اينترنتي ديگر مانند اسنپ، زودفود و پين‌تاپين مي‌شود. زودفود و پين‌تاپين بعدا نام خود را به تركيبي از برند اسنپ، به ترتيب اسنپ‎ فود و اسنپ ‎تريپ، تغيير دادند. اسفندماه ۹۵ ايرانسل نيز در گروه اينترنت ايران سرمايه‌گذاري كرد.

از برند باميلو ديگر خبري نيست؛ اما برند موزاندو همچنان با اين نام فعاليت مي‌كند.

۲۶ تير ۱۳۹۸ طي بيانيه‌اي اعلام شد دو استارتاپ خشكشويي الكترونيك زودشور و لاندراپ با يكديگر ادغام شدند. اين ادغام در راستاي «كاهش هزينه‌هاي مشترك و مستهلك شدن هزينه‌هاي عملياتي و درآمدزايي بيشتر» صورت گرفت. سه ماه بعد اما اعلام شد كه اين دو مجموعه به خاطر اختلاف انديشه متخصصينات مديران، به اين نتيجه رسيدند كه نمي‌توانند به همكاري با يكديگر ادامه دهند. 

حالا اين دو پلتفرم به حالت قبل از ادغام برگشته‌اند و به‌طور جداگانه فعاليت مي‌كنند. 

اگر هنوز كسي نام بدوفود را به ياد داشته باشد، احتمالا به خاطر انيميشن‌هاي تبليغاتي سوريلند است. بدوفود تحت مديريت گروه اينترنت ايران در زمينه‌ي سفارش الكترونيك غذا راه‌اندازي و كمي بعد با زودفود ادغام شد. زماني‌كه اين دو پلتفرم ادغام شدند، هنوز نام اسنپ به برند تبديل نشده بود و تا يك سال بعد از شكل‌گيري تعداد تراكنش‌هاي كم‌تري نسبت به زودفود داشت. با رشد چشمگير سرويس اسنپ و جا افتادن نام آن بين مردم، گروه اينترنت ايران بر آن شد تا براي بهتر ديده شدن مجموعه‌هاي ديگر تحت مديريتش، از تركيب برند اسنپ براي نام‌گذاري آن‌ها استفاده كند. به اين ترتيب زودفود به اسنپ‌فود تغيير نام داد. 

طبق گفته‌ي مهرداد عبدالرزاق، مؤسس و رئيس هيأت مديره‌ي اسنپ‌فود:‌ «اسنپ‌فود استقلال عمل خود را كاملا در اختيار دارد و تنها سرويس‌هاي ما از برند يكديگر براي بهتر ديده شدن استفاده مي‌كنند.»

۳ مرداد ۱۳۹۷ اعلام شد پلتفرم‌هاي تبليغاتي اي‌نتورك و عدد با پلتفرم ادرو ادغام شدند و فعاليت خود را در قالب شركت دانش بنيان كسب و كارهاي نوپاي خاورزمين (اي‌نتورك)، ادامه مي‌دهند. ازآنجاكه تمام سهام اين سه پلتفرم تحت مالكيت هلدينگ PPG (پيشگامان پژواك پرديس) است، تصميم گرفته شد براي كاهش هزينه‌ها و جلوگيري از داشتن محصولات موازي، با هم ادغام شوند. 

طبق گفته‌ي علي جعفري، مديرعامل خاورزمين، پس از ادغام تغييري در اسم، دامين و پلتفرم‌ها داده نشد و صرفاً ماهيت حقوقي آن‌ها تغيير كرد.  

در پي ادغام اين سه مجموعه، مديريت كلي آن به مجموعه‌ي خاورزمين واگذار شد. در حال حاضر شركت آواي هوشمند همراه پارس (ADAD) به خاطر آنچه در ‌وب‌سايت خود «شيوع بيماري كرونا» ناميده، فعاليت خود را متوقف كرده است. 

دو بازيگر اصلي صنعت بيمه‌ي الكترونيك در ايران، بيميتو و ازكي در اسفند ۹۸ با يكديگر ادغام شدند و خبر از سرمايه‌گذاري قابل‌ توجه گروه صنعتي ماموت دادند. اينطور كه گفته شده بود، در پي اين ادغام شركتي جديد تأسيس خواهد شد كه نيمي از آن متعلق به بيميتو و نيمي ديگر متعلق به ازكي است. 

طبق گفته‌ي حامد ولي‌پوري، مديرعامل بيميتو، استراتژي اين است كه هر دو برند به كارشان ادامه دهند، چون «كاربر مشترك زيادي در اين دو پلتفرم‌ وجود ندارد.»

او اضافه كرد كه سهم بازار بيميتو و ازكي از صنعت بيمه‌ي الكترونيك، با اين ادغام به ۸۰ درصد رسيده است. 

۱۴ شهريور ۱۳۹۷ اعلام شد كه چهار پلتفرم آواتك (شتاب‌دهنده‌ي كارآفريني)، شزان (شتاب‌دهنده‌ي تخصصي در حوزه‌ي فناوري‌هاي همگرا)،  نوآوا (فعال در زمينه‌هاي فناوري و سرمايه‌گذاري) و زاويه (فضاي كار اشتراكي) در مجموعه‌ي هم‌آوا ادغام و در كارخانه نوآوري مستقر مي‌شوند. 

تقسيم وظيفه بين اين چهار مجموعه به ‌گفته‌ي جليلي، به اين صورت است كه «فضاي كار اشتراكي بر عهده‌ي زاويه و برنامه‌هاي شتاب‌دهي به‌طور مشترك به عهده‌ي آواتك و شزان خواهد بود. نوآوا نيز به استارتاپ‌ها خدمات رشد ارائه خواهد داد. هم‌آوا نيز از اين به بعد سرمايه‌گذاري روي استارتاپ‌هاي در حال رشد را به عهده خواهد داشت.»

زماني‌كه اي‌بي (eBay) در سال ۲۰۰۲ براي ادغام سراغ پي‌پال (PayPal) رفت، بزرگ‌ترين وب‌سايت حراجي الكترونيك در دنيا بود. هدف از ادغام، تسهيل پرداخت‌ الكترونيك در بستر اي‌بي بود. اين ادغام به رشد هر دو شركت كمك كرد و در پي آن سهام هر دو به طرز چشمگيري افزايش يافت. 

همكاري اي‌بي و پي‌پال توانست پي‌پال را به‌سرعت به بزرگ‌ترين سيستم پرداخت الكترونيك در آمريكا و جهان تبديل كند؛ به‌طوري‌كه بيش از ۷۰ درصد خريدهاي الكترونيك در اي‌بي با سيستم پي‌پال انجام مي‌گرفت. 

با شروع سال ۲۰۱۳، ميان مديران پي‌پال و اي‌بي اختلاف بالا گرفت؛ به‌حدي كه كارل ايكهان، يكي از سرمايه‌گذاران پي‌پال، كمپيني براي جدايي پي‌پال از اي‌بي به ‌راه انداخت. او معتقد بود ارزش پي‌پال بسيار بيشتر از اي‌بي است و اداره‌ي آن به‌دست اي‌بي از رسيدن پي‌پال به ارزش واقعي در بازار سهام جلوگيري مي‌كند.

البته پيش‌بيني ايكهان درست بود؛ چرا كه در مدت كوتاهي پس از جدايي، اين شركت با رشد نزديك به ۵۰ ميليارد دلاري، ارزشي بالاتر از اي‌بي در بازار كسب كرد. 

ميكي‌ماوس و نيمو. پينوكيو و داستان اسباب‌بازي‌ها. سيندرلا و ماشين‌ها. ادغام والت ‌ديزني و پيكسار به‌راستي يكي از موفق‌ترين پيوندها در تاريخ ادغام كسب‌و‌كارها است. ديزني پيش از اين تمام فيلم‌هاي پيكسار را منتشر كرده بود؛ اما حالا كه قرارداد آن‌ها با انتشار ماشين‌ها رو به پايان بود، تصميم به ادغام بسيار به‌موقع بود؛ چون حالا اين دو شركت مي‌توانستند آزادانه و راحت با يكديگر همكاري كنند. 

انيميشن‌هايي كه اين دو شركت بعد از ادغام توليد كردند، مانند وال-ئي، آپ و بولت گواه بر موفقيت قابل ‌توجه اين تصميم است. با اين ادغام، پيكسار توانست به توليد دو فيلم در سال فكر كند و از توصيه‌هاي تخصصي ديزني در زمينه‌ي تبليغ، بازاريابي و فروش محصولات جانبي استفاده كند. 

در سال ۲۰۰۶، ارزش هر سهم شركت مخابراتي فرانسوي آلكاتل حدود ۱۶ دلار بود كه براي ادغام با شركت ‌آمريكايي لوسنت وارد قرارداد ۱۳ ميليارد دلاري شد. قرار بود اين ادغام اين دو شركت را كه هنوز به خاطر سقوط صنعت مخابرات در سال ۲۰۰۱ با اشكالات مالي دست‌وپنجه نرم مي‌كردند، به رشد قابل‌ توجهي برساند، اما اختلافات فرهنگي،‌ بوروكراسي دست‌وپاگير، و نبود نوآوري باعث شد شركت آلكاتل-لوسنت سال‌ها دچار ضرر شود تا جايي كه سهام آن به يك دلار براي هر سهم سقوط كرد. 

سرانجام در سال ۲۰۱۵ نوكيا تصميم گرفت در رقابت با اريكسون سوئد، آلكاتل-لوسنت را با قرارداد ۱۶٫۶ ميليارد دلاري بخرد و از اين پس تحت برند Nokia Corporation به فعاليت خود ادامه دهد.

 ادغام استارتاپ‌ها اگر با استراتژي صحيح و برنامه‌ريزي دقيق و هدفمند انجام شود، مي‌تواند به رشد سريع و چشمگير كسب‌و‌كارها كمك قابل ‌توجهي كند. اما داستان همه‌ي ادغام‌ها پايان خوشي ندارد و عوامل بسياري، از جمله اختلاف بين مديران و نبود هدف مشترك، مي‌تواند چنان ضربه‌اي به كسب‌و‌كار وارد كند كه به سقوط سهام و حتي تعطيلي آن بينجامد.

انديشه متخصصين شما متخصص اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران در مورد استراتژي ادغام استارتاپ‌ها چيست؟ آيا مزاياي اين اقدام ارزش ريسك دارد؟