دوربين مكانيكي يا دوربين الكترونيكي؟ كدام‌يك بهتر است؟
امروزه با وجود پيشرفت‌هاي شگفت‌انگيز در حوزه‌ي دوربين‌هاي الكترونيكي، طرفداران دوربين مكانيكي كم نيستند. دوربين‌هاي مكانيكي فيلمي حس خاصي به شما مي‌دهند. صداي تق‌تق دندانه‌هاي چرخ‌دنده‌ها و فنرهاي جمع‌شونده كه مي‌توانيد با انگشتان خود آنها را با تمام وجود لمس كنيد، حسي جادويي است. صداي دل‌نشين «KA-CLACK» دوربين‌هاي مكانيكي هميشه سرتر از صداي «bzzzt» دوربين‌هاي الكترونيكي است.
حتي سرسخت‌ترين طرفداران دوربين‌هاي مكانيكي مي‌دانند دوربين‌هاي فيلمي الكترونيكي مزيت‌هاي مهمي بر دوربين‌هاي فيلمي مكانيكي دارند؛ ولي اين مزيت‌ها هميشه خيلي مشخص نيستند. درواقع، با استدلال منطقي مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه دوربين‌هاي الكترونيكي براي بسياري از عكاسان و در بسياري مواقع، بهتر از دوربين‌هاي مكانيكي فيلمي هستند. درادامه، دلايل اين برتري را باهم مرور مي‌كنيم.
الكترونيكي درمقابل مكانيكي: تفاوت در چيست؟
پيش از اينكه مقايسه‌ي دوربين‌هاي مكانيكي فيلمي با دوربين‌هاي الكترونيكي فيلمي را شروع كنيم، بايد به‌اختصار آنها را تعريف كنيم. براي اينكه ادامه‌ي مطلب را به‌خوبي متوجه شويد، بايد بدانيد دوربين‌هاي تمام‌مكانيكي به دوربين‌هايي گفته مي‌شود كه قطعه‌ي الكترونيكي در سازوكارهاي شاتر و نوردهي و چرخش نوار فيلم (Film Winding) خود ندارند. ممكن است اين دوربين‌ها قطعه‌ي الكترونيكي نورسنج داشته باشند؛ ولي ازانديشه متخصصين مكانيكي، نقصي در عمل‌كردن بدون باتري يا هرگونه منبع تغذيه‌ي الكتريكي ندارند.
تمامي دوربين‌هاي تمام‌مكانيكي مي‌توانند بدون باتري بي‌نقص كار كنند
وقتي از دوربين‌هاي فيلمي الكترونيكي صحبت است، منظور دوربين‌هايي است كه شاتر آنها به‌صورت الكترونيكي كنترل مي‌شود؛ ولي فوكوس و چرخش نوار فيلم دستي انجام مي‌شود يا دوربين‌هايي كه همه‌ي كارها ازجمله شاتر، كنترل نوردهي، چرخش نوار فيلم و معمولا فوكوس خودكار را الكتريكي يا الكترونيكي انجام مي‌دهند. بااين‌حال، هنوزهم بعضي از دوربين‌هاي الكترونيكي، تنها با سرعت شاتر (معمولا با سرعت هم‌گام با فلش) كار مي‌كنند كه بدون باتري براي بعضي ديگر از دوربين‌ها، نبود الكتريسيته به‌معني نبود عكس است. دقت كنيد بعضي از دوربين‌ها مثل كانن EF و پنتاكس LX از شاتر هيبريد داراي زمان‌بندي مكانيكي براي سرعت‌هاي سريع و زمان‌بندي الكترونيكي براي سرعت‌هاي كُند استفاده مي‌كنند.
بعضي از دوربين‌هاي الكترونيكي با سرعت شاتر ثابت كار مي‌كنند كه به باتري نيازي ندارد و بعضي ديگر بدون منبع تغذيه‌ي الكتريكي نمي‌توانند عكس بگيرند. حالا كه تفاوت دوربين‌هاي فيلمي تمام‌مكانيكي و دوربين‌هاي فيلمي الكترونيكي را متوجه شديد، نوبت به معرفي مزاياي دوربين‌هاي الكترونيك مي‌رسد و در آخر، چندين مزيت دوربين‌هاي مكانيكي را نيز برمي‌شماريم.
چرا دوربين‌هاي الكترونيكي بهتر هستند؟
۱. دوربين‌هاي الكترونيكي قطعات متحرك كمتري درمقايسهبا دوربين‌هاي مكانيكي دارند
اين دليل يكي از دلايل اصلي است كه سازندگان را به كنارگذاشتن دوربين‌هاي مكانيكي و توليد دوربين‌هاي الكترونيكي ترغيب كرده است. سازوكار عملكرد دوربين‌هاي الكترونيكي درمقايسهبا دوربين‌هاي مكانيكي بسيار ساده‌تر است. دوربين‌هاي مكانيكي ريزه‌كاري‌هاي بي‌نظير و پر از چرخ‌دنده، اهرم، فنر، سيم و زنجيرهاي بسيار ريز دارند. اين قطعات متحرك ممكن است هرز و از همديگر جدا شوند و گير كنند يا بشكنند.در دوربين‌هاي الكترونيكي، بسياري از اين خرده‌قطعات پيچيده جاي خود را به قطعات الكترونيكي ثابت و مستحكم داده‌اند كه علاوه‌بر ساده‌تربودن، محكم‌تر و مطمئن‌تر هستند.
ساخت دوربين‌هاي الكترونيكي از دوربين‌هاي مكانيكي ارزانتر تمام مي‌شود
از انديشه متخصصينات سازنده، ساختن دوربين‌هاي الكترونيكي از دوربين‌هاي مكانيكي ارزانتر تمام مي‌شود. از انديشه متخصصينات عكاس، احتمال عيب و ايراد پيداكردن و عملكرد اشتباه در دوربين‌هاي الكترونيكي كمتر است.
۲. دوربين‌هاي الكترونيكي به‌ندرت از تنظيم خارج مي‌شوند
يكي از اشكالات شاترهاي داراي سازوكار زمان‌بندي مكانيكي اين است كه درمعرض ساييدگي و كاهش لغزندگي و تغييرات دمايي قرار دارند. بعد از مدتي استفاده از دوربين، تنظيم شاتر روي ثانيه دقيقا به ثانيه‌ي نوردهي منجر نمي‌شود. در سرويس CLA كه خلاصه‌شده عبارت «تميزكردن و لغزنده كردن و تنظيم» است، منظور از «تنظيم‌كردن» رفع چنين انحرافاتي است. در شاتر الكترونيكي، زمان‌بندي را قطعات ثابتي انجام مي‌دهند كه مستعد چنين انحرافاتي نيستند.
اين موضوع به اين معني نيست كه شاترهاي الكترونيكي هميشه عالي هستند؛ بلكه آنها هم قطعات متحركي دارند كه ممكن است تحت‌تأثير كثيف‌شدن يا كاهش لغزندگي قرار بگيرند. بااين‌حال، انحرافات اين شاترها بسيار خفيف است. اگر دوربين الكترونيكي ۴۰ ساله سالم باشد و كار كند، احتمالا درست كار مي‌كند و احتمالا دقيق‌تر از دوربين مكانيكي جديدتر عكس مي‌گيرد كه سرويس نشده است.
۳. دوربين‌هاي الكترونيكي مي‌توانند نوردهي دقيق‌تري از دوربين‌هاي مكانيكي ارائه دهند
درصورت استفاده از دوربين‌هاي مكانيكي، تنها مي‌توان با چندين سرعت شاتر محدود و از‌پيش‌تعيين‌شده مثل يك‌پانصدم ثانيه، يك‌دويست‌وپنجاهم ثانيه، يك‌صدوبيست‌وپنجم ثانيه و... كار كرد. اين محدوديت درباره‌ي حالت دستي دوربين‌هاي الكترونيك نيز صادق است؛ اما دوربين‌هاي الكترونيك داراي قابليت نوردهي خودكار از مزيت مهم شاتر الكترونيك بهره مي‌برند: تنظيم نامحدود سرعت شاتر. براي مثال، اگر نورسنج تشخيص دهد سرعت مناسب شاتر يك‌سيصدم ثانيه است، شاتر دقيقا همين مدت بازمي‌ماند. يك‌هفتادوپنجم ثانيه؟ هيچ اشكالي نيست! يك‌هشتصدوپنجاه‌وچهارم ثانيه؟ چراكه نه! شاترهاي الكترونيكي مي‌توانند نوردهي را با دقتي تنظيم كنند كه شاترهاي مكانيكي هرگز نمي‌توانند آن را انجام دهند. اين توانايي به‌ويژه در عكاسي با فيلم اسلايدي يا تكنيكي بسيار مهم است.
۴. حداكثر سرعت شاتر و سرعت همگامسازي شاتر در دوربين‌هاي الكترونيكي بيشتر از دوربين‌هاي مكانيكي است
سريع‌ترين شاتر مكانيكي متعلق به دوربين نيكون FM3A و حداكثر سرعت آن يك‌چهارهزارم ثانيه است كه سرعت نامعمولي براي شاترهاي مكانيكي محسوب مي‌شود. حداكثر سرعت شاتر دوربين‌هاي مكانيكي از يك‌هزارم ثانيه و در بعضي از مدل‌هاي حرفه‌اي، از يك‌دوهزارم ثانيه فراتر نمي‌رود. شاترهاي دوربين‌هاي الكترونيكي اوليه نيز همين‌قدر كُند بودند؛ اما پيشرفت‌ها در حوزه‌ي الكترونيك و ساخت مواد پرده‌ي شاتر، سرعت شاتر در دوربين‌هاي الكترونيكي را بسيار افزايش داده و حداكثر سرعت شاتر در اين دوربين‌ها، به يك‌چهارهزارم ثانيه يا در دوربين‌هاي بسيار به‌روز، به يك‌هشت‌هزارم ثانيه رسيده است. سريع‌ترين شاتر جهان متعلق به دوربين مينولتا ماكسوم ۹ است كه مي‌تواند با سرعت يك‌دوازده‌هزارم ثانيه نوردهي كند.
معمولا شاترهاي سريع براي عكاسي اكشن (عكاسي از سوژه‌هاي متحرك) مناسب هستند؛ اما در عكاسي معمولي نيز متخصصد دارند. براي مثال، اگر در حال استفاده از ايزو ۴۰۰ باشيد و خورشيد طلوع كند يا از پشت ابر خارج شود، با داشتن شاتر سريع، مي‌توانيد به كاركردن با ديافراگم باز ادامه دهيد. شاترهاي الكترونيك همگامسازي سريع‌تري با فلش دارند و معمولا سرعت همگامسازي آنها با فلش يك‌صدوبيست‌وپنجم ثانيه تا يك‌دويست‌وپنجاهم ثانيه است؛ درحالي‌كه اين سرعت براي شاترهاي مكانيكي، از حدود يك‌شصتم ثانيه فراتر نمي‌رود. اين قابليت نيز انعطاف‌پذيري بيشتري دراختيار عكاس مي‌گذارد و به او اين امكان را مي‌دهد براي عكاسي پرتره در فضاي باز با فلش تكميلي، از ديافراگم بازتري استفاده كند.
۵. معمولا دوربين‌هاي الكترونيكي ارزانتر از دوربين‌هاي مكانيكي هستند
دوربين‌هاي الكترونيكي ارزان‌ترين دوربين‌ها در بازار دوربين‌هاي فيلمي هستند. دوربين تمام‌مكانيكي نيكون مدل FM2 معمولا با دوبرابر ارزش دوربين متناظر FE2 داراي شاتر الكترونيك فروخته مي‌شود. درباره‌ي پنتاكس مكانيكي مدل MX و پنتاكس الكترونيكي مدل ME Super نيز چنين است. هرچه دوربين قطعات الكترونيكي بيشتري داشته باشد، ارزش آن مقرون‌به‌صرفه‌تر است. دوربين پيشروي نيكون N8008 كه يك درجه پايين‌تر از دوربين حيرت‌انگيز نيكون F4 قرار مي‌گيرد، زماني‌كه تازه وارد بازار شده بود، با ارزش ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلار عرضه مي‌شد؛ اما الان مي‌توان اين دوربين را فقط با ۱۰ تا ۵۰ دلار خريد. مدل‌هاي بسيار پيشرفته دوربين‌هاي عالي مينولتا مدل Maxxum/Dynax داراي فوكوس خودكار را كه در دهه‌ي ۱۹۹۰ توليد مي‌شدند و با لنزهاي مينولتا سازگار بودند، امروزه مي‌توان فقط با ۲۰ تا ۵۰ دلار خريد.
دوربين‌هاي مكانيكي چه برتري‌هايي بر دوربين‌هاي الكترونيكي دارند؟
در بندهاي قبلي، درباره‌ي مزيت‌هاي دوربين‌هاي الكترونيكي صحبت كرديم: اما مزيت‌هاي دوربين‌هاي مكانيكي چيست؟ درادامه‌ي اين مقاله، به برتري‌هاي دوربين‌هاي مكانيكي بر دوربين‌هاي الكترونيكي اشاره مي‌كنيم.
۱. دوربين‌هاي مكانيكي بدون باتري كار مي‌كنند
درست است دوربين‌هاي مكانيكي به منبع تغذيه نيازي ندارند؛ ولي واقعا نمي‌توان به اين ويژگي به چشم برتري بر دوربين‌هاي الكتريكي نگريست. البته درك‌كردني است كه اين ويژگي براي كساني مزيت محسوب مي‌شود كه باتري دوربينشان بدموقعي خالي شده است. ممكن است داستاني از زبان عكاسي حرفه‌اي شنيده باشيد كه روي قله‌ي كوهي يخ فرصت عكاسي داشت كه تنها در عمرش يك‌بار مي‌توانست رخ دهد: «ناگهان باتري دوربين‌ها خالي شد؛ اما آنها دوربين مكانيكي همراهشان داشتند؛ بنابراين، توانستند به عكاسي ادامه دهند». درست است كه بي‌نيازي دوربين مكانيكي به باتري در اين وضعيت‌ها واقعا كمك‌كننده است؛ اما چنين موقعيت‌هايي بسيار كم پيش مي‌آيد. معمولا اغلب ما در موقعيت‌هايي مثل سرماي شديد كه باتري سريع خالي شود يا در جاهايي كه باتري يدكي دردسترس نباشد، قرار نمي‌گيريم.
محتمل‌ترين توجيه براي طرفداري از دوربين‌هاي بدون باتري اين است كه با ورود دوربين‌هاي الكترونيك به بازار، عكاسان حرفه‌اي درباره‌ي آنها بي‌اعتماد بودند. اين بي‌اعتمادي به ابزارهاي جديد و ناآشنا واكنش انساني طبيعي است. بعد از گذشت چند سال كه عكاسان حرفه‌اي فهميدند دوربين‌هاي الكترونيك نحس نيستند، به دوربين‌هاي نيازمند باتري مثل نيكون F4 يا F5 و كانون EOS-1 وابسته شدند.
تمامي دوربين‌هاي مكانيكي شاهكارهايي شگفت‌انگيز هستند و استفاده از آنها لذت‌بخش است
گذشته از اين، با اينكه دوربين‌هاي مكانيكي بدون باتري كار مي‌كنند، نورسنج آنها نيازمند باتري است و هيچ‌كس نمي‌خواهد بدون نورسنج كار كند. درست است كه مي‌توان از نورسنج مجزا يا اپليكيشن اندرويدي مثل Sunny 16 به‌عنوان نورسنج استفاده كرد؛ ولي با وجود دردسترس‌بودن و ارزان‌بودن و امكان حمل آسان باتري‌هاي يدكي، نيازي نيست يك گام به عقب برداريم.
دوربين‌هاي الكترونيكي كه با باتري‌هاي زيري چندين سال كار مي‌كردند و دوربين‌هاي داراي قابليت اتوفوكوس كه با باتري‌هاي قلمي يا ليتيوم‌يون تغذيه مي‌شدند و پيش از تمام‌شدن باتري به شما هشدار مي‌دادند، به خاطر بياوريد. بنابراين، با وجود درست‌بودن اينكه دوربين‌هاي مكانيكي مي‌توانند برخلاف دوربين‌هاي الكترونيكي بدون باتري عمل كنند، اين قابليت برتري مهمي براي اين دوربين‌ها محسوب نمي‌شود.
۲. قابليت تعمير دوربين‌هاي مكانيكي بيشتر است
اين گفته تا حدي درست است. يكي از دلايل ازكار‌افتادن دوربين‌هاي الكترونيكي قديمي، ترك برداشتن و شكستن بردهاي الكتريكي انعطاف‌پذير آنها است. وقتي قطعات يدكي موجود نباشد، تعميركاران فقط مي‌توانند از قطعات دوربين‌هاي از‌كار‌افتاده استفاده كنند كه به‌دليل پيشين ممكن است همان اشكالات را داشته باشند. بااين‌حال، همه‌ي اشكالات دوربين‌هاي الكترونيك حل‌نشدني نيستند. بعضي وقت‌ها، تعميركردن دوربين‌هاي الكترونيكي تنها نيازمند اندكي لحيم‌كاري است و گاهي اوقات، اشكال الكتريكي نيست؛ بلكه مكانيكي است و مشمول همان اشكالاتي است كه احتمال دارد در دوربين‌هاي مكانيكي ايجاد شوند.
حتي اگر دوربين الكتريكي را نتوان تعمير كرد، اشكالي نيست؛ زيرا ارزشش بسيار ارزان است. اگر ۱۰۰ دلار بابت تعمير دوربيني گران‌ارزش بپردازيد؛ ارزشش را دارد؛ ولي اگر دوربين مينولتا 400si يا ريكو KR-10 خراب شود، با ۱۰۰ دلار مي‌توان سه‌چهار دستگاه از آنها را خريد.
۳. دوربين‌هاي مكانيكي روح بيشتري دارند
هيچ مباحثهي دراين‌باره وجود ندارد. تمامي دوربين‌هاي مكانيكي ابزارهايي خارق‌العاده هستند و استفاده از آنها روح شما را نوازش مي‌دهد. بااين‌حال، دوربين‌هاي مجهز به شاتر الكترونيكي و داراي چرخش حلقه‌ي فيلم دستي و فوكوس دستي، چنين حسي در شما ايجاد مي‌كنند. با اينكه استفاده از دوربين‌هاي داراي فوكوس خودكار و چرخش خودكار حلقه فيلم اين حس را ندارند، استفاده از آنها تجربه منحصر‌به‌فردي است كه بايد قدر آن را دانست.
جمع‌بندي
دوربين‌هاي مكانيكي عالي هستند و مزيت‌ها و معايبي دارند. باوجوداين، دوربين‌هاي الكترونيك قهرماناني ستايش‌نشده هستند. اين دوربين‌ها درمقايسهبا دوربين‌هاي الكترونيك معمولا ارزانتر هستند و نوردهي دقيق‌تري دارند و اگر تعميرشدني نباشند، به‌راحتي و با هزينه‌ي كم جايگزين‌شدني هستند. سازندگان دوربين بي‌دليل به ساخت دوربين‌هاي الكترونيك روي نياورده‌اند. عكاسان نيز بايد حق اين را داشته باشند كه دوربين‌هاي فيلمي مكانيكي را كنار بگذارند و از دوربين‌هاي فيلمي الكترونيكي استفاده كنند.
ارزش به‌روز، مشخصات متخصص و هر اطلاعاتي كه براي خريد ارزان و آگاهانه‌ي انواع دوربين عكاسي نياز داريد را در بخش محصولات اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران بيابيد. در اين بخش، علاوه‌بر مشخصات متخصص دقيق دوربين‌هاي كانن، نيكون، پاناسونيك، سوني و ديگر برند‌ها، امكان مقايسه‌ي دو يا چند محصول دركنار گالري تصاوير رسمي محصولات دردسترس شما خواهد بود.
هم انديشي ها