كاهش ارزش در بازار و چهارميليون متقاضي در قرعه‌كشي ايران خودرو
اجراي طرح قرعه‌كشي سايپا و ايران‌خودرو براي فروش خودرو صفركيلومتر از ابتدا محكوم به شكست و مضحك به‌انديشه متخصصين مي‌رسيد. بسياري از متخصص كارشناسان صنعت خودرو ايران مسئولان را از عواقب اين برنامه آگاه كردند و ناتواني قرعه‌كشي براي جلوگيري از ورود دلالان را واضح مي‌ديدند. حالا با گذشت چند ماه از اجراي اين طرح و پيش‌ثبت‌نام ميليون‌ها نفر براي محصولات سايپا و ايران‌خودرو، ايرادات از‌پيش‌معلوم ثابت شده‌اند.
يكي از اشكالات اصلي اقتصاد ايران، سرمايه‌هاي سرگردان موجود در ميان عامه‌ي مردم است. وقتي بازارهاي مولد و صنايع پويا تواننند سرمايه جذب و براي سودآوري كنند، سوداگري در بازار ارز، بورس، مسكن و خودرو به تنها منابع موجود براي فعاليت اقتصادي و حفظ ارزش دارايي‌هاي ريالي تبديل مي‌شوند.
حالا با رسيدن به نيمه‌ي دوم آبان ۱۳۹۹ و اتمام ماجراي انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا و فقدان عزم جدي براي استفاده‌ي درست از سرمايه‌هاي مردم، زيان مالي گريبان‌گير ميليون‌ها شهروند ايراني است و به‌سرعت از ارزش سرمايه‌هايي كاسته مي‌شود كه سال‌ها براي جمع‌آوري آن‌ها صرف شده است.
در سه ماه اخير، شاخص بورس ايران به‌شدت كاهش يافته و از ابتداي آبان، نوعي سقوط آزاد بي‌سابقه را تجربه مي‌كند. اين در حالي است كه تا چندي پيش، مسئولان كشور بورس را بهترين محل سرمايه‌گذاري عنوان و آن را به‌شدت تبليغ مي‌كردند. ناگفته نماند انتخاب جو بايدن به‌عنوان رئيس‌جمهور جديد آمريكا، به كاهش نرخ دلار و طلا در بازار آزاد منجر شده است و آپارتمان‌هاي ميلياردتوماني هم نمي‌توانند سرمايه‌گذاري در مسكن را براي اقشار متوسط جامعه توجيه كنند. با اين اوضاع‌واحوال، چاره‌اي جز هجوم به بازار خودرو براي مردم با سرمايه‌هاي خُرد باقي نمانده است.
از ابتداي سال‌هاي دهه‌ي ۱۳۷۰، ناتواني خودروسازان در توليد محصولات پرتيراژ و باكيفيت به‌اثبات رسيد. حالا در آستانه‌ي سال ۱۴۰۰، واردات خودروهاي خارجي نيز منع قانوني دارد و مصرف‌كننده‌ي ايراني با درآمد ميانگين جامعه، مجبور است توليدات ايران‌خودرو يا سايپا را بخرد. درمقابل، تحريم‌هاي خارجي نيز وجود دارند تا بار‌ديگر ثابت شود حمايت دولت‌هاي مختلف ايران از خودروسازان داخلي، نه‌تنها به خودكفايي آن‌ها منجر نشده؛ بلكه صنعتي ضعيف از‌انديشه متخصصين متخصص و مهندسي با زيان مالي دائمي پديد آورده است.
شكست طرح قرعه‌كشي ثبت‌نام خودرو دربرابر دلالان
محدوديت‌هاي موجود براي ثبت‌نام در طرح پيش‌فروش ايران‌خودرو و سايپا، مانعي براي حضور دلالان ايجاد نكرده است؛ چراكه امروزه به‌راحتي مي‌توان با مشاركت اقوام و آشنايان، فردي را پيدا كرد كه تمام شرايط خواسته‌شده، مثل سن بيش از ۱۸ و داشتن گواهينامه و نداشتن خودرو را داشته باشد. در سال‌هاي گذشته، انواع وكالت‌نامه و تعهدات محضري نيز براي دورزدن محدوديت‌هاي خريدوفروش خودروهاي ثبت‌نامي كشف شده كه راه را براي حضور معامله‌گران باز كرده است. افزون‌براين، بسياري از افراد نيازمند و ناآشنا به امور قانوني با دلالان همكاري مي‌كنند.
با اعلام نتايج قرعه‌كشي ايران‌خودرو، عدد شگفت‌آور چهارميليون نفر متقاضي براي دريافت خودرو صفر ثبت شد. اين در حالي است كه بسياري از افراد نيز در قرعه‌كشي گروه خودروسازي سايپا شركت كردند و اجازه نداشتند در قرعه‌كشي ايران‌خودرو ثبت‌نام كنند. با اين وضعيت، مي‌توان پيش‌بيني كرد با ادامه‌ي روند فعلي، روزبه‌روز وضعيت بازار خودرو ملتهب‌تر شود.
بازار خريدوفروش خودرو مدتي است كه به‌دليل عرضه‌ي بسيار كم دربرابر تقاضاي فراوان و غيرمنطقي جامعه، دچار نوسان‌ها و جهش‌هاي ارزشي شديد شده است. ورود دلالان و واسطه‌گران به اين بازار اشكالات را دوچندان و امكان كنترل بازار را عملا از اختيار نهادهاي مسئول خارج كرده است. پيش‌فروش خودرو به‌صورت قرعه‌كشي راهكاري است كه چندين ماه از اجراي آن براي كنترل ارزش خودرو به‌دست وزارت صنعت، معدن و تجارت مي‌گذرد. همچنين، شرايطي ازقبيل اختصاص هر خودرو به يك كد‌ملي و نبود اجازه‌ي فروش خودرو تا يك سال براي جلوگيري از تجاري‌سازي اين وسيله‌ي نقليه انديشيده شده بود كه هركدام از اين شرايط نيز با روش‌هايي خاص دور زده شد.
ديگر موضوع جالب تقاضاي درخورتوجه براي گران‌ترين محصول ثبت‌نامي ايران‌خودرو است. تقريبا ۳۰ درصد از مجموع ۴ ميليون و ۲۰۰ هزار و ۶۵۳ نفري كه براي پيش‌خريد ثبت‌نام كردند، خواستار خريد دنا پلاس بودند. اين موضوع به‌خوبي ثابت مي‌كند كه بخش عظيمي از متقاضيان با هدف كسب سود در قرعه‌كشي ايران‌خودرو شركت مي‌كنند؛ چراكه بيشترين سودآوردي و اختلاف ارزش بين كارخانه و بازار، به دنا پلاس تعلق دارد.
كاهش نرخ دلار و موج كاهش ارزش‌ها در بازار آزاد
برخلاف پيش‌بيني بسياري از معامله‌گران و سرمايه‌گذاران بازار خودرو، دونالد ترامپ در مقام رياست‌جمهوري آمريكا باقي نخواهد ماند و جو بايدن جايگزين او خواهد شد. درحالي‌كه هنوز تغيير سياست خارجي آمريكا درقبال ايران حتي در حد سخنراني نيز محقق نشده است، موجي از خوش‌بيني به كاهش نرخ دلار و افزايش ارزش پول ملي ايران شكل گرفته است. چنين وضعيتي فروشندگان كالاهاي سرمايه‌اي، مثل خودرو را افزايش و خريداران را كاهش داده است.
براساس شنيده‌هاي غيررسمي از بازار آزاد، ارزش پرايد ۱۳۱ از ۱۳۰ ميليون تومان به محدوده‌ي ۹۵ تا ۱۰۰ ميليون تومان رسيده است. افزون‌براين، كاهش ارزش ۳۰ ميليون توماني در انواع ساينا و تيبا ديده مي‌شود تا اين خودروها حدود ۱۳۵ تا ۱۴۵ ميليون تومان معامله شوند. در ميان محصولات پرفروش ايران‌خودرو، پژو ۴۰۵ و سمند LX با كاهش ۲۰ ميليون توماني، اكنون ۲۰۰ تا ۲۱۰ ميليون تومان ارزش دارند. بااين‌حال، پژو ۲۰۶ تيپ ۵ و پژو ۲۰۷ هاچ‌بك خودكار همچنان در‌حدود ۳۰۰ و ۴۵۰ ميليون تومان فروخته مي‌شوند.
هم انديشي ها