تاريخچه كامپيوترهاي اپل ۲: دوران طلايي ريزرايانه ها

سال‌ها پيش از آن‌كه اپل به شركتي چند تريليون دلاري تبديل شود و صدها ميليون دستگاه مختلف در سال به فروش برساند، محصولي را عرضه كرد ‌كه از دوران خود جلوتر بود و در موفقيت و محبوبيت اكوسيستم آينده‌ي اپل نيز نقش به‌سزايي داشت. گرچه اپل پيش از آن اپل محصول ديگري كه «Apple-I» (بخوانيد اپل وان) نام داشت را معرفي‌ كرده بود، اما اين دستگاه هيچ‌گاه به موفقيت و فروش بالايي دست پيدا نكرد و بيشتر حكم دستگاهي براي دوست‌داران صنعت الكترونيك و خوره‌هاي فناوري را داشت.

Apple II از انديشه متخصصين سهولت در استفاده، ويژگي‌ها و قابليت‌هاي توسعه، پيشرفتي بزرگي نسبت به مدل قبلي خود بود. از سال ۱۹۷۷ تا سال ۱۹۸۸ مدل‌ها‌ي مختلفي از Apple II، معرفي شد كه مشهور‌ترين آن‌ها Apple IIe نام داشت؛ دستگاهي كه تا بيش از يك دهه با تغييرات كمي عرضه شد.

اپل، همچنين در سال ۱۹۸۶ مدلي ۱۶ بيتي از Apple II را به‌نام «Apple IIGS»، معرفي كرد كه گرافيك و صداي بسيار پيشرفته‌اي در آن زمان داشت. درحالي‌كه محصول جديد اپل، سخت‌افزاري جديد و متفاوت با گذشته داشت، با نرم‌افزارهاي گذشته به‌خوبي سازگار بود و بدون اشكال آن‌ها را اجرا مي‌كرد. IIGS، تأثير بسياري در موفقيت اپل در صنعت يارانه‌هاي شخصي ايفا مي‌كرد و رقيب اصلي Atari ST و Amiga بود و با هردو رقابت مي‌كرد.

اولين كامپيوتر اپل ۲، در ۱۰ جون ۱۹۷۷ با ريزپردازنده‌ي MOS Technology 6502 با سرعت كلاك ۱٫۰۲۱ مگاهرتز، ۴ كيلوبايت رم و رابط گرافيكي رنگي راهي بازار شد. كيبورد يكپارچه، حافظه‌ي قابل ارتقا، كارت‌ صدا و محيط برنامه‌نويسي بيسيك (Integer BASIC) كه در رام دستگاه تعبيه شده بود، از قابليت‌هاي كليدي آن به حساب مي‌آمد كه اغلب رقبا از آن‌ها بي‌بهره بودند. همچنين به‌همراه هر كامپيوتر اپل ۲، يك اينترفيس كاست صوتي براي بارگذاري برنامه‌ها و ذخيره‌سازي ديتاي عرضه مي‌شد.

سيستم گرافيكي اپل ۲ تنها توانايي نمايش ۴۰ ستون و ۲۴ خط تك رنگ داشت و درنتيجه فقط قادر به نمايش حروف بزرگ و نمايش متن روي صفحه بود.

نسخه‌ي ۴ كيلوبايت كامپيوتر اپل ۲ در خرده‌فروشي‌هاي آمريكايي حدود ۱۲۹۸ دلار (معادل بيش از ۵۴۷۶ دلار در سال ۲۰۲۰ با احتساب تورم دلار) و نسخه‌ي قوي‌تري كه براي نشان دادن قابليت انعكاس گرافيك رنگي خود مجهز به ۴۸ كيلوبايت رم بود، ۲۶۳۸ دلار (معادل ۶۲۶۵ دلار فعلي) ارزش داشت.

اولين نسل از اپل ۲، در سيليكون‌ولي و بعد‌ها در تگزاس توليد و مونتاژ مي‌شد. برد مدارچاپي كامپيوتر اپل نيز در ايرلند و سنگاپور توليد مي‌شد.

مدتي پس از عرضه، ديسك‌درايو فلاپي ۵ اينچي به‌نام Disk II با طراحي استيو وزنياك نيز براي دستگاه عرضه شد كه ازطريق كارت كنترل صدا به يكي از درگاه‌هاي توسعه كامپيوتر متصل مي‌شد و به متخصصان اين امكان را مي‌داد تا كاست‌هايشان را با فلاپ ديسك‌هاي سريع‌تر جايگزين كنند. همچنين با اضافه شدن ديسك درايو، اپل سيستم‌ عامل ديسكي Apple DOS و پس از آن ProDOS را براي كامپيوترهاي سري Apple II توسعه داد.

اپل ۲، به‌جاي داشتن تراشه اختصاصي براي سنتز صدا از يك مدار ضامن استفاده مي‌كرد كه فقط مي‌توانست ازطريق بلندگوهاي داخلي يا جك خطي خارجي، صدايي كليك مانند ايجاد كند. تمام صدا‌هاي ديگر توسط نرم‌افزار توليد و درست در زمان مناسب روي بلندگوها به‌صورت تركيبي از صداهاي كليكي منتشر مي‌شدند.

اپل درگاه‌هاي متعددي در كامپيوتر خود تعبيه كرده بود كه به متخصصان اين امكان را مي‌داد تا از محصولات ثالث و كارت‌هاي جانبي موسوم به Apple II peripheral cards براي قابليت‌هايي مانند كنترل كننده‌هاي سريال، نمايشگر، برد حافظه، هارد ديسك و... استفاده كنند.

كارت‌هاي صوتي ثالث نيز وجود داشتند كه باعث بهبود صدا مي‌شدند و امكان تركيب ساده‌ي موسيقي و تبديل متن به گفتار را داشتند. در انتها كارت‌هاي شتاپ‌هنده‌ي اپل ۲، بودند كه توجه بسياري را به خود جلب كردند و باعث بهبود دو تا چهار برابري عملكرد پردازنده مي‌شدند.

اپل ۲ از منبع تغذيه‌ي به اصطلاح سويچ شده استفاده مي‌كرد كه طراحي آن را رود هولت برعهده داشت و عملكرد بهتري از منبع‌هاي تغذيه خطي ارائه مي‌داد. منبع تغذيه‌ي مذكور درحالي‌كه كوچك بود، گرماي كمتري نسبت به رقباي خود توليد مي‌كرد.

مدتي پس از معرفي Apple II Plus، توليد اپل ۲ اورجينال در سال ۱۹۸۱ متوقف شد.

Apple II Plus، در جون ۱۹۷۹ معرفي شد و از زبان برنامه‌نويسي Applesoft BASIC در رام دستگاه بهره مي‌برد.

اپل ۲ پلاس به‌جز بهبودهاي گرافيكي، همراهي از بوت شدن ديسك در رام و حذف مونتاژكننده و جداكننده‌ي 2k 6502 (به‌منظور ايجاد فضا براي BASIC) تفاوت چنداني با نسل قبل از خود نداشت.

با كاهش شديد ارزش رم در سال ۱۹۸۰، تمام مدل‌هاي اپل ۲ پلاس همراه‌با ۴۸ كيلوبايت رم توليد شدند و ديگر شاهد نسخه‌ي ضعيف ۴ كيلوبايتي نبوديم. ارزش اين محصول نيز ۱۱۹۵ دلار (معادل ۴۲۳۳ دلار امروزي با احتساب نرخ تورم) بود.

پس از موفقيت اولين اپل ۲ در بازار آمريكا، اپل در سال ۱۹۷۹ بازار خود را با Apple II Europlus تا اروپا و استراليا و با Apple II J Plus تا خاور دور گسترش داد. اين دو محصول درواقع همان اپل ۲ پلاس بودند كه با توجه به قوانين و سليقه‌ي مردم كشورهاي مذكور تغيير ظاهري، سخت‌افزاري و نرم‌افزاري ديده بودند.

بعد از اپل ۲ پلاس، اپل كامپيوتر جديدي با پسوند IIe را در سال ۱۹۸۳ معرفي كرد. اين محصول كه درواقع سومين‌ نسل از خانواده‌ي كامپيوترهاي اپل ۲ به حساب مي‌آمد از سخت‌افزاري قوي‌تر بهره مي‌برد و درعين‌حال ارزش كمتري داشت

اپل در IIe از تراشه‌هاي جديدي استفاده مي‌كرد كه باعث حذف برخي از قطعات بزرگ كيس و درنتيجه كاهش ابعاد كامپيوتر مي‌شد. همچنين براي اولين‌بار رم كامپيوترهاي اپل به ۶۴ كيلوبايت ارتقا پيدا كرده بود.

محصول جديد اپل به‌جز يك درگاه كمكي براي اضافه‌كردن كارت حافظه‌ي ۱ كيلوبايتي كه توانايي همراهي از صفحه‌نمايش ۸۰ ستوني را فراهم مي‌كرد، هيچ درگاه صفر (0 slot) ديگري نداشت. اپل در IIe، سخت‌افزار و نرم‌افزار را در راستاي صفحه‌نمايش ۸۰ ستوني تعبيه و بهينه كرده بود. كارتي ۸۰ ستوني نيز وجود داشت كه رم دستگاه را تا ۱۲۸ كيلوبايت ارتقا مي‌داد.

اپل ۲ اي، محبوب‌ترين كامپيوتر در خانواده Apple II بود؛ چراكه با ۱۱ سال توليد با تغييرات جزئي، ركورددار طولاني‌ترين توليد پيوسته بين محصولات اپل را دراختيار دارد. IIe همچنين آخرين مدل از سري خانواده‌ي اپل ۲ بود كه در سال ۱۹۹۳ خط توليد آن متوقف شد.

تماشا در يوتيوب

اپل در طي اين ۱۱ سال دو نسخه‌ي متفاوت زا IIe توليد و روانه‌ي بازار كرد: اولين مدل Apple IIe Enhanced بود كه از چهار نوع تراشه‌ي جايگزين براي ارائه‌ي ويژگي‌هاي جذابي همراهي مي‌كرد و دومي Apple IIe Platinum بود كه تنها تفاوت آن استفاده از صفحه‌كليد عددي و هماهنگ‌شدن رنگ كيس دستگاه با ساير محصولات اپل در آن زمان بود.

برخي از ويژگي‌هاي اپل IIe مانند سيستم‌عامل ProDOS در نهايت با موفقيتي كمتر به Apple-III، منتقل شدند.

Apple IIc در سال ۱۸۸۴ به‌عنوان كامپيوتري قابل‌حمل با ارزش پايه‌ي ۱۲۹۵ دلار (معادل بيش از ۳۱۸۶ دلار در سال ۲۰۲۰) معرفي شد.

اپل ۲ سي برخلاف دستگاه‌هاي قابل‌حمل امروزي فاقد صفحه‌نمايش متصل‌شده به دستگاه و باتري بود‌. IIc اولين محصول از خانواده كامپيوترهاي اپل ۲ بود كه از زبان طراحي سفيد برفي استفاده مي‌كرد و در دو رنگ سفيد و سفيد‌خامه‌اي عرضه مي‌شد. اين كامپيوتر همچنين براي اولين‌بار از پردازنده‌ي 65C02 كه مدل كم‌مصرف 6502 بود استفاده مي‌كرد. از مشخصات ديگر آن مي‌توان به استفاده از درايو ديسك فلاپي 5.25 اينچي، ۱۲۸ كيلوبايت رم، كنترلر ديسك‌ داخلي كه مي‌توانست از درايور‌هاي خارجي همراهي كند، ويدئوهاي كامپوزيت (NTSC يا PAL)، رابط‌هاي سريال براي مودم و چاپگر و يك پورت براي اتصال جوي‌استيك و ماوس اشاره كرد.

دو نمايشگر LCD تك‌رنگ (مونوكروم) براي استفاده به‌همراه اپل ۲ سي با استفاده از درگاه توسعه ويدئو عرضه شدند؛ هرچند به دليل هزينه بالا و ضعف در خوانايي‌تصوير، عمر كوتاهي داشتند و به موفقيت نرسيدند. چهارمين نسل از كامپيوترهاي اپل ۲ از آداپتوري خارجي براي تبديل برق AC به ۱۲ ولت DC استفاده مي‌كرد.

پنجمين و آخرين نسل از خانواده‌ي اپل ۲ كه Apple IIGS نام داشت، در پانزدهم سپتامبر ۱۸۸۶ با ارزش ۹۹۹ دلار (معادل بيش‌از ۲۳۳۰ فعلي) معرفي و به بازار عرضه شد.

اپل، در اين دستگاه سنگ تمام گذاشت و با استفاده از پردازنده‌ي 65C816 قوي‌ترين سخت‌افزار خود تا آن زمان را ارائه داد. تراشه‌ي مذكور كه ميكروپردازنده‌‌اي ۱۶ بيتي واقعي با فركانس ۲٫۸ مگاهرتز بود، با قابليت آدرس‌دهي ۲۴ بيتي مي‌توانست تا ۸ مگابايت رم را همراهي كند كخ پيشرفتي چشمگير نسبت به نسل‌هاي گذشته به‌شمار مي‌رفت.

اپل هم‌زمان با معرفي IIGS از پالت ۴۰۹۶ رنگ و حالت گرافيكي جديد ۲۰۰×۳۲۰ و ۴۰۰×۶۴۰ پيكسل و تراشه‌اي جديدي به اسم Mega II رو نمايي كرد كه به‌تنهايي قدرتي برابر با كل قدرت پردازشي IIe داشت. IIGS همراه‌با تراشه‌ي‌ 65816s توانايي اجراي مستقيم كدهاي 65C02 و همراهي كامل از نرم‌افزار‌هاي قديمي را ارائه مي‌داد.

اپل در GS، پلتفرم دسكتاپ خود را به‌طرز چشمگيري تغيير و تحول داد؛ اما توانست سازگاري با نسخه‌هاي قبلي را نيز تقريبا به‌صورت كامل حفظ كند.

سيستم‌عامل جديد سرانجام، شامل فايندر گرافيكي شبيه به مكينتاش بود كه براي مديريت ديسك‌ها، پروند‌ها و بازكردن اسناد و برنامه‌ها و... استفاده مي‌شد.

سرانجام IIGS، توانايي خواندن‌ و نوشتن ديسك‌هاي مكينتاش و حتي عملكرد چند‌ وظيفگي (multitask) را ازطريق نرم‌افزارهاي ثالث و همراهي از فونت‌هاي جديد True Type اپل به‌دست آورد؛ كه همه‌ي آن‌ها به لطف پوسته‌اي از يونيكس امكان‌پذير بود.

اپل در GS، از تراشه‌ي ۳۲ صدايي Ensoniq 5503 DOC با حافظه رم ۶۴ كيلوبايتي استفاده مي‌كرد. ۲۵۶ كيلوبايت تا ۱٫۱۲۵ مگابايت حافظه رم استاندارد، درگاه‌هاي جانبي داخلي و همچنين قابليت‌هاي شبكه Apple talk از ديگر ويژگي‌هاي GS به شمار مي‌رفت.

Apple IIc Plus آخرين مدل از اپل ۲ بود كه در سال ۱۹۸۸ با ارزش ۱۲۹۵ دلار (معادل بيش از ۳۱۸۶ دلار فعلي) به بازار عرضه شد. اين دستگاه همان اندازه و طراحي IIc را داشت؛ با اين تفاوت كه ديسك‌درايو فلاپي ۵٫۲۵ اينچي گذشته، جاي‌ خود را به ديسك‌داريو فلاپي جديد ۳ اينچي داده بود و منبع‌تغذيه نيز به داخل كيس منتقل شده بود.

اپل ۲ سي پلاس از ريزپردازنده‌ي سريع‌تر ۴ مگاهرتزي 65C02 استفاده مي‌كرد كه درواقع نرم‌افزار‌هاي ۸ بيتي اپل ۲ را با شبيه‌ساز سخت‌افزاري، از GS نيز سريع‌تر اجرا مي‌كرد. اين كامپيوتر همچنين داراي كيبورد جديدي بود كه بيشتر با مدل‌هاي IIe و IIGS مطابقت داشت.

IIc پلاس، برخلاف محصولات قبلي خود تنها در آمريكا عرضه شد و به نقاط ديگر جهان راه پيدا نكرد. توليد Apple IIc Plus در سال ۱۹۹۰ به پايان رسيد و بدين تريب كوتاه‌ترين طول‌عمر كامپيوترهاي Apple II را به خود اختصاص داد.

اپل ۲، يكي از طولاني‌ترين سري كامپيوتر‌هاي خانگي بود كه تا ۱۷ سال به توليد رسيد و در عين‌حال توانست تقريبا در تمام طول اين ۱۷ سال‌، محبوبيت خود را حفظ كند.

اولين كامپيوتر اپل ۲ در جون ۱۹۷۷ به‌فروش رسيد و تا ۱۹۹۳ كه توليد آن ادامه داشت، بيش از ۶ ميليون كامپيوتر از اين خانواده فروخته شد. در اين ميان، IIGS با فروش ۱٫۲۵ ميليون دستگاه تأثير بسياري در محبوبيت اين سري ايفا كرد.

بيشترين فروش سري كامپيوترهاي اپل ۲ در سال ۱۹۸۳ بود كه اپل موفق شد بيش از ۱ ميليون كامپيوتر به فروش برساند. اگرچه ممكن است با معيارهاي امروزي اين عدد ناچيز به‌انديشه متخصصين برسد، در آن زمان رقم بسيار خوبي براي فروش كامپيوترهاي شخصي به‌حساب مي‌آمد.

اپل به توليد سيستم‌هاي اپل ۲، دركنار مكينتاش ادامه داد تا اينكه فروش IIGS را در دسامبر ۱۹۹۲ و IIe را در نوامبر ۱۹۹۳ خاتمه داد و بدين صورت به دوران ۱۷ ساله‌ي محصولي با‌شكوه كه باعث شكل‌گيري رقابت دوران طلايي صنعت كامپيوترهاي شخصي بود، به پايان برسد.