صرافي رمزارز غير متمركز چيست؛ هر آنچه بايد درباره‌ي DEX بدانيم

صرافي غير متمركزا(DEX - Decentrilized exchange) يكي از جذاب‌ترين جنبه‌هاي انقلاب ديفاي است. همان‌گونه كه شايد اطلاع داشته باشيد، ديفاي جنبشي است كه در آن توسعه‌دهندگان، جايگزين‌هاي مختلفي براي محصولات و مؤسسات مالي سنتي ساخته‌اند. DEX-ها نسخه‌ي غير متمركز صرافي‌هاي ارز ديجيتال هستند. قبل از اينكه به پرسش «صرافي‌ غير متمركز چيست» جواب بدهيم، ابتدا در مورد صرافي‌هاي سنتي و نواقص زياد آن سخن خواهيم گفت. 

بيشتر بخوانيد: اصطلاحات تريدينگ ارز ديجيتال

صرافي‌هاي متمركز ارز ديجيتال اغلب نقطه‌ي شروع ارتباط مردم با دنياي رمزارز هستند. اگر بخواهيد رمزارز بخريد، بايد آن‌ را از اين صرافي‌ها تهيه كنيد. اين صرافي‌ها به‌عنوان واسطي بين دنياي واقعي و دنياي رمزارز عمل مي‌كنند. 

صرافي‌هاي متمركز در كنار نواقصشان، چندين مزيت نيز دارند: 

• امكان نقد شدن بالا.
• حجم‌هاي تريد عظيمي كه صورت مي‌گيرد به دليل وجود اين صرافي‌ها است.
• صرافي‌هاي متمركز اغلب سريع‌تر هستند و تجربه‌ي متخصصي بهتري را ارائه مي‌كنند.

قبل از آنكه به تفاوت صرافي‌هاي متمركز و غير متمركز بپردازيم بايد اجزاي سازنده‌ي يك صرافي الكترونيك را بشناسيم: 

• رابط كاربري گرافيكي (GUI): اين رابطي است كه متخصص با آن در ارتباط است و شامل تمام چيزهايي مي‌شود كه در وب‌سايت به‌عنوان يك متخصص مي‌توان آن‌ها را ديد.
• موتور محرك تريد: نرم‌افزاري است كه ركورد تمام سفارش‌هاي باز را ثبت كرده و زماني‌كه دو سفارش با هم مطابقت داشته باشند، معامله
• كيف پول ديجيتال (والت): در هنگام ثبت‌نام در صرافي براي بعضي از رمزارزها كيف پول ديجيتال خود را به حساب متخصصي‌تان متصل مي‌كنيد.
• نقدينگي (Liquidity): صرافي‌ها بايد نقدينگي لازم را براي داشتن تريدي سالم داشته باشند.

صرافي‌هاي متمركز به دليل ماهيت و نوع معماري، داراي خطرات امنيتي جدي هستند. اگر فكر مي‌كنيد در اين باره اغراق كرده‌ايم به جدول زير نگاه كنيد:

صرافي‌هاي پيشرو مانند كوين‌بيس، بايننس و بيتفينكس تمام كارهايي كه مي‌توانسته‌اند، براي بهبود امنيت كرده‌اند؛ اما اين صرافي‌ها در معرض حمله‌ي هكرها قرار دارند. هكرها به‌طور مستقيم به صرافي‌ها حمله مي‌كنند يا با كلاه‌برداري‌هاي فيشينگ، متخصصان را هدف قرار مي‌دهند.

اين مورد ادامه‌ي نكته‌ي قبل است. در صرافي متمركز، مجبوريد كنترل پولتان را به شخصي ثالث بدهيد. اين صرافي‌ها از «والت‌هاي گرم» استفاده مي‌كنند يا مستقيما به والت‌هايي وصل‌اند كه تنها بخش كوچكي از سرمايه‌هايشان را براي اهداف تريد در آن نگه داشته‌‌اند. ساير سرمايه صرافي در «والت‌هاي سرد» آفلاين متصل است. متأسفانه هر دوي اين رويكردها داراي اشكالات اساسي هستند:

• والت‌هاي گرم هميشه به اينترنت متصل هستند بدين معني كه هميشه در معرض هك شدن هستند.
• هر چند ذخيره‌ي بخش اعظمي از كوين‌ها در والت‌هاي سرد به انديشه متخصصين فكر خوبي مي‌رسد، اين كار تنها وابستگي خطرناك ديگري را به وجود مي‌آورد. تنها با نگاهي به رسوايي صرافي Quadiriga، مي‌توان به اين قضيه پي برد. مديرعامل اين صرافي كه وظيفه‌ي نگه‌داري والت‌هاي سرد را به عهده داشت، ناگهان فوت كرد. در اين گيرودار، اين صرافي ۱۴۵ ميليون دلار از رمزارزهاي خود را از دست داد.

در سال ۲۰۱۸، CNN گزارش كرد كه صرافي‌ها براي اينكه توكني جديد به فهرست خود وارد كنند بين ۱ تا ۳ ميليون دلار دريافت مي‌كنند. براي اينكه پي ببريم اين قضيه تا چه حد مضحك است، بايد به نكته توجه كنيم كه اضافه كردن يك سهم جديد به بورس سهام نزدك تنها ۱۲۵ تا ۳۰۰ هزار دلار هزينه برمي‌دارد كه شامل هزينه‌هاي نگه‌داري ساليانه نيز مي‌شود. 

بااين‌حال اين تنها راه نشان دادن استثمار پروژه‌هاي رمزارز توسط صرافي‌ها نيست، موارد زير نيز مي‌تواند رخ بدهد:

• صرافي‌ها در مظان اتهام ايجاد حجم‌هاي جعلي تريد يا معامله‌شويي (Wash Trading)، تريد داخلي متخصصان (Insider trading) و دست‌كاري در ارزش‌ها هستند.
• صرافي‌ها اغلب كارمزدهاي بالاتري دريافت مي‌كنند. به دليل نبود شفافيت، مطالعه كاركرد صرافي‌ها در امور مالي غير ممكن است.
• تمام صرافي‌ها داراي محدوديت سقف برداشت هستند؛ يعني مقداري كه در آنِ واحد مي‌توان به كيف پول ديجيتال خارجي منتقل كرد. بااين‌حال با توجه به اين نكته كه آن‌ها سرمايه‌ي شما را قفل مي‌كنند، مي‌توانند حداكثر كارمزدهاي تريد را مديريت كنند.

صرافي غير متمركز نهادي مركزي ندارد كه سرمايه‌هاي شما را تحت كنترل داشته باشد. DEX اغلب به‌عنوان اپليكيشن غير متمركز توسعه مي‌يابد و روي بلاك‌چين خاصي اجرا مي‌شود. مثالي مناسب صرافي غير متمركز بايننس (Binance DEX) است كه روي بلاك‌چين بايننس اجرا مي‌شود. متخصصان مي‌توانند توكن محلي بايننس (BNB) و ساير توكن‌هاي موجود در شبكه‌ي بايننس را مبادله كنند. در ادامه با صرافي‌هاي غير متمركز بيشتر آشنا خواهيم شد.

• امنيت: به دليل نبود نهاد مركزي، DEX-ها نقطه‌ي تكي شكست ندارند.
• پولتان متعلق به خودتان است: نيازي نيست پولتان را به نهادي شخص ثالث بدهيد و مجبور باشيد به آن اعتماد كنيد. در DEX، سرمايه‌تان كاملا در دست خودتان است. اگر امري ناخوشايند براي DEX اتفاق بيافتد، هنوز كنترل كامل پولتان را خواهيد داشت.
• حريم خصوصي: صرافي‌هاي متمركز مدارك زيادي براي تأييد هويت (KYC و AML) نياز دارند. از آنجايي كه DEX هيچ‌گاه تحت كنترل نيست، هيچ پيش‌نياز ثبت‌نامي ندارد.
• فراگير بودن: قوانين حكومتي، صرافي‌ها را مجبور مي‌كند كه به بعضي از متخصصان در برخي مناطق خدمات ندهند. براي مثال، بسياري از صرافي‌ها به دليل قوانين سفت‌وسخت ايالات متحده، به شهروندان اين كشور نمي‌توانند خدمات ارائه كنند. صرافي غير متمركز در معرض قوانين حكومتي نيست.

• كنترل كامل سرمايه‌تان را داريد. هيچ‌گاه در مورد كليدهاي خصوصي‌تان از شما سؤالي پرسيده نمي‌شود.
• به دليل نبود نهاد مركزي، خطر نفوذ و حملات هك به حداقل مي‌رسد.
• تعداد كوين‌هاي فهرست‌شده در صرافي غير متمركز در برابر صرافي متمركز به‌طور غير قابل مقايسه‌اي بيشتر است.
• بدون نياز به احراز هويت (KYC/AML). اگر مدارك نام نويسي در اختيار نداشته باشيد يا از درز اطلاعات خود نگران باشيد، صرافي غير متمركز بهترين گزينه است. DEX-ها بدون نياز به مجوز هستند و كسي هويت شما را مطالعه نمي‌كند.

• قابليت استفاده. در واقعيت DEX-ها به اندازه‌ي صرافي‌هاي سنتي متخصصپسند نيستند. پلتفرم‌هاي متمركز تريدهاي بلادرنگ را ارائه مي‌كنند كه تحت تأثير زمان ثبت بلوك‌ها در شبكه‌ي بلاك‌چين نيست. صرافي‌هاي متمركز براي مبتدياني كه والت‌هاي غير وثيقه‌اي دارند، تجربه‌‎ي متخصصي بهتري ارائه مي‌كنند. اگر كلمه‌ي عبور خود را از دست بدهيد به‌راحتي مي‌توان آن را بازنشاني كرد اما اگر عبارت بازيابي كيف پول ديجيتال خود را از دست دهيد، سرمايه‌‎تان براي هميشه در فضاي سايبري از دست مي‌رود.
• حجم تريد و نقدشوندگي (Liquidity). نقدشوندگي و حجم تريد در DEX-ها به نسبت صرافي‌هاي متمركز پايين‌تر است. نقدشوندگي معياري است كه سادگي خريد يا فروش سرمايه را با ارزشي معقول نشان مي‌دهد. در بازارها با نقدشوندگي بالا، نرخ مطالبه و پيشنهادي اختلاف كمي باهم دارند كه نشان‌دهنده‌ي رقابت بالا بين فروشندگان و خريداران است. در بازارهايي كه امكان نقدشوندگي پايين است، يافتن كسي كه ارزشي منطقي به شما پيشنهاد كند سخت‌تر است. ممكن است جفت رمزارزي را كه مدانديشه متخصصينتان است پيدا نكنيد يا در صورت يافتن، ارزش آن منصفانه نباشد.
• كارمزدها. كارمزدها هميشه در DEX-ها بيشتر نيستند اما زماني‌كه شبكه دچار ازدحام مي‌شود يا از دفتر سفارش روي زنجيره (on-chain) استفاده مي‌كنيد، بايد كارمزد بيشتري را پرداخت كنيد.
• تقريبا خدمات مشتريان وجود ندارد.
• امنيت به نرم‌افزارها و خدمات شخص ثالث بستگي دارد.

صرافي‌هاي غير متمركز از بعضي جهات شبيه نمونه‌ي متمركز آن هستند؛ اما از ساير لحاظ كاملا متفاوت‌اند. ابتدا بايد بدانيم كه چندين نوع صرافي غير متمركز در دسترس متخصصان است. شكل اصلي بين آن‌ها، انجام سفارش‌ها روي زنجيره‌ي بلاك‌چين توسط قراردادهاي هوشمند است و متخصصان نيازي به پرداخت وثيقه ندارند. 

بعضي از صرافي‌هاي غير متمركز سعي كرده‌اند روي چندين شبكه‌ي بلاك‌چين مختلف به‌طور هم‌زمان كار كنند؛ اما محبوب‌ترين DEX-ها روي يك بلاك‌چين مانند اتريوم يا بايننس‌چين كار مي‌كنند.

قدم اول براي درك DEX-ها اين است كه بدانيم قراردادهاي هوشمند چگونه كار مي‌كنند. به زبان ساده قراردادهاي هوشمند، توافق‌هايي خودكار و خوداجرا هستند كه بين دو نفر كه مستقيما به هم متصل‌اند، اجرا مي‌شوند. اگر شخص الف بخواهد خدماتي را از شخص ب بخرد، قراردادها، پول الف را قفل مي‌كنند، زماني‌كه شخص ب وظيفه‌اش را انجام داد و خدمت را ارائه كرد آنگاه قرارداد پول را به كيف ديجيتال ب واريز مي‌كند در غير اين صورت پول به الف بازگردانده مي‌شود.

بازار در حال رشد صرافي غير متمركز شامل بخش‌هاي مختلفي مي‌شود. هر پلتفرم، DEX را به گونه‌اي عرضه مي‌كنند كه شامل دفاتر سفارش، استخر نقدينگي و ساير سازوكارهاي ديفاي مانند ابزارهاي تجميع‌كننده است و بدين وسيله ابزارهاي مالي جديد و آزمايشي را ارائه مي‌كنند.

صرافي‌هاي غير متمركز و محصولات ديفاي داراي چندين نسل هستند. اولين نسل صرافي‌هاي غير متمركز از دفاتر سفارش استفاده مي‌كنند كه مشابه صرافي متمركز سنتي عمل مي‌كند. اين دفاتر سفارش تمام سفارش‌هاي خريد و فروش را براي يك سرمايه گردآوري مي‌كنند. اختلاف بين اين ارزش‌ها عمق دفتر سفارش و ارزش بازار را مشخص مي‌كند. در DEX-هايي كه از دفتر سفارش استفاده مي‌كنند، اين اطلاعات اغلب در هنگام تريد روي زنجيره قرار دارد ولي سرمايه‌هايتان خارج از زنجيره روي والت است. اغلب DEX-ها در نوعي خاص از ابزارهاي مالي تبحر دارند كه به شيوه‌ي غير متمركز اجرا مي‌شود.

در صرافي‌هاي غير متمركز، همه چيز روي زنجيره اتفاق مي‌افتد (در ادامه در مورد مدل تركيبي نيست صحبت خواهيم كرد). هر سفارش شامل تغيير يا لغو سفارش، روي بلاك‌چين نوشته مي‌شود. اين روش شفاف‌ترين رويكرد محسوب مي‌شود زيرا به شخصي ثالث براي انتقال سفارش‌ها وابسته نيستيد و همچنين راهي براي ايجاد عدم شفافيت در اين روش وجود ندارد.

متأسفانه اين روش ناكارآمدترين روش نيز است. از آنجايي كه از هر گره روي شبكه مي‌خواهيد كه سفارشتان را براي هميشه ثبت كند، در نهايت مجبور به پرداخت كارمزد خواهيد شد. بايد ثبت كنيد تا ماينري پيام شما را روي بلاك‌چين ثبت كند و اين به‌معني كاري پرزحمت است.

يكي از اشكالات اين روش اشكال «پيش‌دستي» است. پيش‌دستي زماني اتفاق مي‌افتد كه يكي از افراد مطلع از تراكنش در دست مطالعه مطلع مي‌شود و از اين اطلاعات براي گذاشتن سفارشي قبل از تأييد تراكنش استفاده مي‌كند، براي مثال اين كار با در شبكه اتريوم با پرداخت كارمزد گس بيشتر اتفاق مي‌افتد و شخص مطلع پس از گذاشتن سفارش با پرداخت كارمزدي بيشتر، تريد را به نفع خود تمام مي‌كند.

البته همه‌ي اطلاعات در دفتر كل توزيع‌شده (لجر) به‌صورت جهاني منتشر مي‌شود و به اين اتفاق به‌صورت مرسوم صورت نمي‌گيرد. در اين موارد گونه‌اي ديگر از حمله اجرا مي‌شود: زماني‌كه ماينري تراكنش را قبل از تأييد شدن مي‌بيند، از اين امر مطمئن مي‌شود كه تراكنش خودش زوتر به شبكه اضافه شود.

نمونه‌هايي از دفتر سفارش روي زنجيره، صرافي‌هاي غير متمركز استلار (Stellar) و بيت‌شيرز (Bitshares) است.

دفتر سفارش خارج از زنجيره نيز از لحاظي غير متمركز هستند؛ اما نسبت به نوع روي زنجيره، متمركزتر هستند. به‌جاي آنكه هر سفارش روي بلاك‌چين منتشر شود در جايي ديگر پذيرش مي‌شوند.

كجا؟ بستگي دارد. بعضي جاها نهادي متمركز به‌صورت كامل مسئوليت دفتر سفارش را بر عهده دارد. اگر اين نهاد بدنيت باشد، مي‌توانند با بازارها بازي كنند (يعني با پيش‌دستي كردن يا ارائه نادرست سفارش‌ها). بااين‌حال هنوز مي‌توانيد از محل ذخيره‌ي غير اماني بهره بگيريد.

«پروتكل 0x» براي توكن‌هاي ERC-20 و ساير توكن‌هاي روي شبكه‌ي اتريوم مثالي خوب براي اين مورد هستند. به‌جاي تنها عمل كردن به‌عنوان DEX، چهارچوبي را براي شركايي به نام «بازپخش‌ها» فراهم مي‌آورد تا دفاتر سفارش خارج از زنجيره را مديريت كنند. با اهرم كردن قراردادهاي هوشمند 0x و ساير ابزارها، ميزبان‌ها مي‌توانند به استخرهاي نقدينگي تركيبي و سفارش‌هاي بازپخشي بين متخصصان متصل شوند.

نمونه‌هاي صرافي متمركز با سازوكار دفتر سفارش خارج از زنجيره بايننس دكس، آي‌دكس و اتردلتا است.

در ادامه با برخي از صرافي‎‌ها كه از دفتر سفارش استفاده مي‌كنند، بيشتر آشنا مي‌شويم:

dYdX: پروتكل dYdX به متخصصان اجازه مي‌دهد كه به مشتقات در محيط غير متمركز دسترسي بيابند. همچنين dYdX از قرض گرفتن همتابه‌همتا همراهي مي‌كند يعني مادامي كه سرمايه‌تان روي صرافي باقي بماند مي‌توانيد درآمدي غيرفعال داشته باشيد و بهره دريافت كنيد.

نش‌اكسچينج (Nash Exchange): صرافي نش قصد دارد با استفاده از موتور مطابقت اختصاصي خود در چهارچوبي غير متمركز، با سرعت و عملكرد صرافي‌هاي سنتي به رقابت بپردازد. نش توسط مطابقت مؤثر سفارش‌هاي خريد و فروش، دفاتر فروش مرسوم را بهبود داده و تعداد تراكنش‌هاي بالقوه را به حداكثر مي‌رساند.

تومو دكس (Tomo DEX): تومو دكس تمامي سفارش‌ها را روي زنجيره ذخيره و مطابقت مي‌دهد اما پول‌ها را خارج از زنجيره به‌سرعت به كيف ديجيتال متخصصان انتقال مي‌دهد و با اين كار سرعت هر تريد را بهبود مي‌دهد. اين پلتفرم روي بيش از ۱۵۰ گره عمل مي‌كند و كارمزد برداشت و واريزي دريافت نمي‌كند. استفاده از شبكه‌اي توزيع‌شده از گره‌ها امنيت بالاي تومو دكس را تضمين مي‌كند.

ويتكس (ViteX): صرافي ويتكس تراكنش‌ها را توسط قراردادهاي هوشمند روي زنجيره مطابقت مي‌دهد. اين پتلفرم همچنين روي زنجيره تراكنش‌ها را تكميل و دفاتر سفارش را ذخيره مي‌كند و همچنين كارمزدي دريافت نمي‌كند. به همين دليل تمام فعاليت‌هاي صرافي عمومي است و ريسك دست‌كاري در ركوردها را به حداقل مي‌رساند.

لوپرينگ اكسچنج (Loopering Exchange): پلتفرم لوپرينگ از دفتر سفارشي بر مبناي پروتكل DEX به نام ZK-Rollups استفاده مي‌كند و با تكنولوژي zk-SNARKs تراكنش‌ها را تأييد مي‌كند. تأييدهاي اعتبارسنجي به‌روزشده و سرمايه‌هاي DEX را مورد تأييد قرار مي‌دهد، با اين كار تراكنش‌ها خصوصي‌تر شده و مقياس‌پذيري (سرعت و كارمزد) شبكه‌ي اتريوم را بهبود مي‌دهد.

بايننس دكس (Binance DEX): نسخه‌ي‌ غير متمركز پلتفرم متمركز بايننس با نام بايننس دكس از طريق API مبتني بر وب عمل مي‌كند و از همان رابط متخصصي Binance.com استفاده مي‌كند. اين صرافي همان عملكردهاي مرسوم در يك صرافي غير متمركز را ارائه مي‌كند اما نمودارهاي TradingView را با انديكاتورهاي تكنيكال ادغام مي‌كند. بايننس به‌وسيله‌ي آوردن ابزارهاي مرسوم به DEX، انتقال به زيرساختي ناآشنا را آسان كرده است.

DDEX: صرافي DDEX معاملات مارجين غير متمركز را ارائه مي‌دهد. معاملات مارجين زماني اتفاق مي‌افتند كه متخصصان با قرض گرفتن سرمايه، بازده احتمالي‌شان را چند برابر مي‌كنند. معاملات مارجين داراي ريسك بسيار بالايي است زيرا بازار نزولي باعث از دست رفتن زياد پولي مي‌شود كه قرض گرفته شده است.

نسل بعدي صرافي‌هاي غير متمركز براي آسان كردن تريدها يا تعيين ارزش از دفاتر سفارش استفاده نمي‌كند، در عوض اين پلتفرم‌ها معمولا از پروتكل‌هاي استخر نقدينگي براي تعيين ارزش استفاده مي‌كنند. اين صرافي‌ها كه در ذات خود همتا‌به‌همتا هستند، تريدها را بين كيف‌هاي ديجيتال متخصصان به‌صورت آني انجام مي‌دهند، فرآيندي كه بعضي به سواپ مي‌گويند. صرافي‌هاي اين دسته از لحاظ كل ارزش قفل‌شده (TVL) كه به‌معني سرمايه‌هاي نگه‌داري شده در قراردادهاي هوشمند است، رتبه‌بندي مي‌شوند.

اساس كار اين نوع پلتفرم‌ها استفاده از استخر نقدينگي است. هر استخر نقدينگي شامل يك جفت رمزارز است. براي مثال استخري شامل جفت رمز‌ارز اتر/تتر (ETH/UDST) است. سرمايه‌هاي قرارگرفته در استخرهاي نقدينگي توسط متخصصان فراهم مي‌شود. متخصصان بايد دو رمزارز را به يك استخر نقدينگي واريز كنند، آن‌ها در ازاي تأمين نقدينگي اين استخر، بهره‌ دريافت مي‌كنند. اين بهره‌ها درصدي از نقدينگي است كه متخصصان براي آن استخر فراهم كرده‌اند و از كارمزدهايي به دست مي‌آيد كه از تريد آن جفت رمزارز حاصل شده است.

در ادامه با تعدادي از محبوب‌ترين صرافي‌هاي غير متمركز با سازوكار استخر نقدينگي آشنا مي‌‎شويم:

يوني سواپ (Uniswap): كاربران پلتفرم يوني‌سواپ مي‌توانند هر دو جفت سرمايه‌ بر مبناي اتريوم را بدون هيچ اشكالي با هم مبادله كنند. وجود استخرهاي نقدينگي باعث مي‌شود كه يوني‌سواپ بدون نياز به مجوز و اعتماد باقي بماند، اين امر قرض دادن و قرض گرفتن را دموكراتيك نگه مي‌دارد.

كرو (Curve): همانند يوني‌سواپ، كرو صرافي غير متمركز است كه از استخر نقدينگي استفاده مي‌كند. بااين‌حال كرو مختص تريد استيبل‌كوين‌ها است و به متخصصان اين امكان را مي‌دهد كه با اسليپيج و كارمزد پايين به تريد بپردازند، همه‌ي اين‌ كارها از طريق استفاده از الگوريتم‌هايي كه تريد جفت رمزارزها را بهينه مي‌كنند اتفاق مي‌افتد.

سوشي‌سواپ (SushiSwap): سوشي سواپ از يوني‌سواپ تقليد كرده است و تنها اختلاف آن در اين است كه توكن‌هايي با نام SUSHI ايجاد كرده است. در يوني‌سواپ كارمزد تريد ۰٫۳% است اما در سوشي‌سواپ اين ۰٫۳% به نحوي ديگر استفاده مي‌شود، ۰٫۰۵% از آن به شكل توكن سوشي توزيع مي‌شود.

دودو (DODO): همانند سايرين در اين بخش، دودو پروتكلي نقدينگي است. بااين‌حال، پلتفرم دودو الگوريتم خود با نام يعني بازارسازي فعالانه (PMM) را براي فراهم آوردن نقدينگي لازم به كار مي‌گيرد.

پنكيك‌سواپ (PancakeSwap): يكي از جالب‌ترين پروتكل‌هاي امور مالي غير متمركز (ديفاي) كه داراي اسامي برگرفته از مواد خوراكي است، پنكيك‌سواپ (Cake) است. اين صرافي ويژگي‌هايي مانند يوني‌سواپ (UNI) و سوشي‌سواپ (SUSHI) دارد اما برخلاف اين دو كه روي شبكه‌ي اتريوم هستند، پنكيك‌سواپ از شبكه‌ي اسمارت چين بايننس (BSC) استفاده مي‌كند، اين شبكه مكمل شبكه‌ي بايننس‌چين (BC) است.

بالانسر (Balancer): بالانسر براساس ايده‌ي يوني‌سواپ ساخته شده است اما كنترل بيشتري روي پورتفو را به شما مي‌دهد. درحالي‌كه يوني‌سواپ متخصصان را مجبور مي‌كند ۵۰ درصد اتريوم و ۵۰ درصد از رمزارز دلخواه را به يك استخر نقدينگي اضافه كنند، بالانسر اين امكان را به متخصصان مي‌دهد كه هر مقدار از سرمايه‌هاي همراهي شده را به استخرهاي نقدينگي اين پلتفرم واريز كنند.

بانكور (Bancor): مدل صرافي بانكور نيازي به شخصي ثانويه براي اجراي تريد ندارد. به‌جاي آن مي‌توانيد توكن‌هاي ERC-20 خود را در براي توكن محلي با نام «توكن شبكه‌ي بانكور (BNT)» معاوضه كنيد. سپس مي‌توانيد اين توكن‌ را با ساير توكن‌هاي ERC-20 روي اين پلتفرم معاوضه كنيد.

كايبر (Kyber): پروتكل كايبر به‌عنوان پشته‌اي از قراردادهاي هوشمند كه نه‌تنها روي اتريوم بلكه روي هر بلاك‌چيني اجرا مي‌شوند، عمل مي‌كند. همانند ساير صرافي‌هايي كه بدون دفتر سفارش كار مي‌كنند، كايبر از استخرهاي نقدينگي استفاده مي‌كند كه مبادله‌هاي همتا‌به‌همتا را آسان مي‌كند.

گنوسيس (Gnosis): پروتكل گنوسيس استخرهاي نقدينگي را از طريق سازوكاري به نام حلقه‌هاي تريد ايجاد مي‌كند و نقدينگي را در تمامي سفارش‌ها به اشتراك مي‌گذارد و تنها يك جفت رمزارز از اين نقدينگي استفاده نمي‌كند. اين پروتكل براي توكن‌هاي بازار پيش‌بيني تريد و ساير سرمايه‌هاي توكنيزه شده مناسب هستند.

صرافي‌هاي غير متمركز از پروتكل‌ها و مكانيزم‌هاي مختلفي استفاده مي‌كنند. هرچند كه اين نتايج پويا امنيت و استقلال را بالاتر مي‌برد اما اين امر باعث از هم گسيختن نقدينگي روي پلتفرم‌هاي مختلف مي‌شود. اين كاهش نقدينگي براي سرمايه‌گذاران سازماني يا سرمايه‌گذاران مستقل و ثروت‌اند كه مي‌خواهند رمزارزي را با حجم فراوان خريداري كنند، عاملي بازدارنده است. تجميع‌كننده‌هاي DEX براي رفع اين اشكال به وجود آمدند تا به استخرهاي نقدينگي در صرافي‌هاي متمركز و غير متمركز عمق ببخشند.

تجميع‌كننده‌هاي صرافي غير متمركز كه با نام تجميع‌كننده‌هاي نقدينگي نيز شناخته مي‌شوند، بهترين نرخ‌ها را از چندين پلتفرم DEX گردآوري كرده و به تريدر فهرستي از بهترين ارزش‌ها را براي رمزارزي انتخابي نشان مي‌دهند. همچنين به‌وسيله‌ي قابليت تريد روي چندين DEX با استفاده از يك پيشخوان مي‌توان به استخرهاي نقدينگي با عمق بيشتر دست پيدا كرد.

1inch Exchange: پلتفرم 1inch نقدينگي را از DEX-هاي مختلف جمع‌آوري مي‌كند و با اين كار اسلپيج را در سفارش‌هاي بزرگ به حداقل مي‌رساند. اسليپيج (Slippage) زماني رخ مي‌دهد كه نقدينگي به مقدار كافي روي پلتفرمي وجود ندارد؛ اين امر باعث مي‌شود خريدار پول بيشتري براي خريد سرمايه‌اي پرداخت كند. با حذف اسليپيج، سرمايه براي خريدار با بهترين ارزش ممكن فراهم مي‌شود.

دوِرسيفاي (DeversiFi): پروتكل دورسيفاي نقدينگي را از صرافي‌هاي متمركز و غير متمركز جمع‌آوري مي‌كند. دورسيفاي همچنين از تكنولوژي دسته‌بندي StarkWare استفاده مي‌كند تا ۹ هزار تريد را در ثانيه از طريق واسط متخصصي (API) انجام بدهد.