مهندسي زمين تنها راهكار مبارزه با فجايع اقليمي است
در دههي گذشته، بخش زيادي از يخهاي گرينلند ذوب شدند، بسياري از افراد بهدليل بالا آمدن سطح درياها جان خود را از دست دادند، خشكسالي و ديگر فجايع مرتبط با تغييرات اقليمي آثار مصيبتباري مثل آتشسوزي جنگلهاي كاليفرنيا را به بار آوردند. حتي در بهترين شرايط، اقدامات جمعي هم براي پيشگيري از فجايع اقليمي كافي نيستند.
بههميندليل، ديگر روشنگري كافي است و بايد با تكيه بر نوآوريهاي فناوري دستبهكار شد. انسان براي حفظ زيستگاه خود تلاش ميكند و نياز به ايجاد تعادل دارد. اگر انقلاب صنعتي و سرمايهداري بيحدومرز، عاملان اصلي شرايط زيستمحيطي فعلي باشند، بايد با مهندسي زمين و همكاريهاي علمي براي جلوگيري از خسارتهاي بيشتر زمان خريد. طرحهاي پيشنهادي مهندسي زمين در دو دسته قرار ميگيرند: حذف كربن از جو زمين، ايجاد پوشش محافظتي براي جلوگيري از تشعشعات خورشيدي.
بلندپروازانهترين طرح پيشنهادي حذف كربن شامل بارورسازي اقيانوسها با آهن سولفات و ديگر مواد زيستي براي شبيهسازي رشد جلبكهايي هستند كه ميتوانند زنجيرهي غذايي دريايي را احيا كنند و از سوي ديگر كربن جوي را جذب كنند. براي كاهش سرعت گرمايش جهاني هم تزريق ذرات سولفور دياكسيد به جو باعث انعكاس نور خورشيد و كاهش دماي زمين ميشود. بسياري از متخصصان، طرح دستكاري عمدي محيط ژئوفيزيكي را محكوم ميكنند؛ اما انسان از قرن گذشته بهصورت ناخواسته و غيرعمدي محيط زمين را تغيير داده است. حداقل با دستكاري عمدي ميتوان تلاشها را در مسيري درست هدايت كرد.
انسان براي رسيدن به مهارت كنترل طبيعت هنوز راه زيادي را در پيش دارد. تاكنون چندين آزمايش بارورسازي آهن در دو دههي گذشته اجراشدهاند اما تنها دو آزمايش باعث جذب كربن اعماق دريا شدند. با وجود اين موفقيت محدود، كنوانسيون تنوع زيستي سازمان ملل در سال ۲۰۰۸، مهلتي قانوني را براي چنين اقداماتي در انديشه متخصصين گرفت.
در زمينهي مهندسي زمين خورشيدي هم اقدامات كمي صورت گرفته است. تاكنون تنها برنامهي واقعي در اين زمينه، آزمايش اختلال كنترلشدهي استراتوسفري دانشگاه (SCoPEx) با هدف تزريق ذرات كربنات كلسيوم در لايههاي بالاي جو زمين براي انعكاس بخشي از پرتوهاي خورشيد به فضا بود. اين آزمايش شبيهسازي فوران آتشفشاني بود كه بر فراز بخش كوچكي از بياباني در جنوب غرب ايالات متحده انجام شد؛ اما مانع اصلي اين پروژه، ترس سازمانهاي سرمايهگذاري از فعالان محيطي است. بهطور مشابهي، پروژهي مهندسي جوي زمين در سال ۲۰۱۹ با چنين مانعي روبهرو شد.
ترس فعالان محيطي از پروژههاي مهندسي زمين تا حدي مضحك و غيرقابل قبول است؛ زيرا اين گروهها هرگز از توليدكنندگان نفت (كشورهايي مثل عربستان سعودي، روسيه، كانادا يا ايالات متحده) بهدليل ورود مقادير زياد هيدروكربن جلوگيري نكردند، حتي به مشتريان غيرصنعتي آنها (مثل چين، هند، ايالات متحده و ژاپن) دربارهي مصرف فرآوردههاي شيميايي هشداري ندادند. عامل اصلي تغيير، فناوري بهويژه فناوري هستهاي، خورشيدي و بادي خواهد بود؛ اما حتي در بهترين سناريوهاي تطبيق انرژي تجديدپذير، نقطهي بيبازگشتي وجود دارد: انباشتهشدن كربن، آثار جبرانناپذيري را بر موجودات زنده بهجاي خواهد گذاشت.
براي رفع اشكالات فوق بايد تمام انسانها دست به دست هم دهند. منابعي مثل سازمانهاي دولتي پيشرو، انجمنهاي علمي و حاميان خصوصي از قدرت سياسي، دانش متخصص و توان مالي لازم براي خنثيسازي گرمايش زمين برخوردار هستند. طبق تخمينها گرمايش زمين هر سال، دهها ميليارد دلار هزينه تحميل ميكند. دولتهاي آسيايي و اروپايي حامي مهندسي زمين هستند و حالا اين طرح در انتظار جلب حمايت دو حزب ايالات متحده است. ايالات متحده بهتازگي، طرح ۴ ميليون دلاري ادارهي ملي جو و اقيانوسي (NOAA) را براي ارزيابي مداخلههاي جوي تصويب كرد؛ اما تنها حمايت از اين طرح كافي نيست.
براي «پروژهي منهتن» محيطي، بايد نوآوري و منابع بيل گيتس، ايلان ماسك، جف بزوس و ديگر سازمانهاي پژوهشي و فناوري تحت حمايت آنها را تركيب كرد: بيلگيتس، ميلياردها دلار روي توان خورشيدي متمركز و رآكتورهاي همجوشي سرمايهگذاري كرد. ايلان ماسك، بازار پايداري را براي خودروهاي برقي ايجاد و جف بزوس هم دستكم ۱۰ ميليارد دلار روي پروژههاي اقليمي سرمايهگذاري كرد. خوشبختانه متخصصان باسابقه در اين زمينه در حال كار روي مجموعهاي از طرحهاي مهندسي زمين هستند كه بسياري از آنها بهطور مخفيانه و دور از چشم سياستمداران انكاركنندهي تغييرات اقليمي انجام ميشوند.
مدافعان محيطزيست و دولتها از سازمانهاي شركتكننده در پروژهي مهندسي زمين ميخواهند منبع سرمايهگذاري و اهداف خود را بهشكلي شفاف بيان كنند؛ اما مسئلهي مهمتر، تعيين مقياس چنين پروژههايي است. در شرايط كنوني، انتخابي جز تكيه بر محاسبات علمي و اجراي دستورالعملي اقليمي باقي نميماند. از طرفي بايد اقداماتي را در جهت كاهش زنجيرههاي تأمين غذا و انرژي انجام داد. اشكالاتي مثل اختلالات اقليمي، بستهشدن مرزها به دليل كوويد ۱۹ و جنگهاي تجاري، ميتوانند كشورها را به سرمايهگذاري بر كشاورزي بومي تشويق كنند. كشاورزي بومي شامل نوآوريهايي مثل گلخانههاي هيدروپونيك يا ارگانيك، پروتئينهاي گياهي و تبديل ضايعات غذا به انرژي باشد. خودكفايي بومي يكي از گامهاي مهم در جهت افزايش انعطاف است. در اقتصاد گردشي، هر شخصي ميتواند بخشي از راهحل مهندسي زمين باشد.
كاشت ميلياردها درخت از كانادا و روسيه گرفته تا برزيل و چين، يكي از نمونههاي واضح منابع جذب كربن و درعينحال كمك به ساكنين بومي است. بارورسازي ابرها كه از دههي ۱۹۷۰ رايج شد، ميتواند به رفع اشكال خشكسالي كمك كند. پوشاندن يخها با ماسه و انعكاس بخش زيادي از نور ميتواند يكي از راهحلهاي التيام زمين زخمي باشد. البته هر كدام از اين روشها داراي چالشها و محدوديتهاي خود هستند.
هم انديشي ها