نقش كودكان در انتشار ويروس كرونا چيست؟

نقش كودكان در انتشار ويروس كرونا از روزهاي آغاز همه‌گيري جهاني كوويد ۱۹ يكي از سؤال‌هاي اساسي بوده است. اكنون درحالي‌كه برخي كشورها پس از هفته‌ها قرنطينه شروع به بازكردن مدارس كرده‌اند، دانشمندان درحال تلاش براي كشف اين مسئله هستند. كودكان قسمت كمي از موارد تأييدشده‌ي كوويد ۱۹ را شامل مي‌شوند (كمتر از ۲ درصد از عفونت‌هاي گزارش‌شده در چين، ايتاليا و آمريكا مربوط به افراد كمتر از ۱۸ سال بوده است).

اما پژوهشگران در اين مورد كه آيا احتمال عفوني‌شدن كودكان و انتشار ويروس به‌وسيله‌ي آن‌ها نسبت‌به افراد بالغ كمتر است يا نه، اختلاف‌انديشه متخصصين دارند. برخي مي‌گويند شواهد درحال افزايشي در دست است كه نشان مي‌دهد كودكان درمعرض خطر پايين‌تري قرار دارند. السدير مونرو، پژوهشگر بيماري‌هاي عفوني كودكان در بيمارستان دانشگاه ساوتهمپتون در بريتانيا مي‌گويد كودكان مسئول بخش عمده‌ي انتقال نيستند و داده‌ها از بازكردن مدارس پشتيابي مي‌كند. مدتي است كه كودكان در آلمان و دانمارك به مدرسه بازگشته‌اند و دانش‌آموزان در برخي مناطق استراليا و فرانسه قرار است طي هفته‌‌هاي آينده به مدرسه برگردند.

دانشمندان ديگر مخالف بازگشايي باعجله‌ي كلاس‌هاي درس هستند. آن‌ها مي‌گويند علت شيوع كمتر عفونت در كودكان نسبت‌به افراد بزرگسال تاحدودي به اين علت است كه مخصوصا در شرايطي كه بسياري از مدارس تعطيل هستند، آن‌ها چندان درمعرض ويروس قرار نگرفته‌اند. به‌گفته‌ي پژوهشگران، ازآن‌جايي كه نشانه‌هاي بيماري در كودكان خفيف‌تر بوده يا نشانه‌اي ندارند، به‌اندازه‌ي افراد بالغ مورد آزمايش قرار نمي‌گيرند. گري ونگ، پژوهشگر پزشكي تنفسي كودكان در دانشگاه چيني هنگ‌كنگ مي‌گويد:

من هيچ دليل قوي بيولوژيكي يا اپيدميولوژيكي نمي‌بينم كه اعتقاد داشته باشم كودكان به همان اندازه آلوده نمي‌شوند. تا زماني‌كه انتقال جامعه در جمعيت بزرگسال وجود داشته باشد، احتمالا بازگشايي مدارس موجب تسهيل انتقال مي‌شود؛ زيرا مي‌دانيم ويروس‌هاي تنفسي در مدارس و مراكز مراقبت‌هاي روزانه درحال گردش هستند.‌

ونگ مي‌گويد قبل از بازگشايي مدارس بايد سيستم‌هاي نظارت و آزمايش خوبي ايجاد شود. برخي دانشمندان هم مي‌گويند اگر كودكان درحال انتشار ويروس باشند، احتمالا عفونت‌ها در چند هفته‌ي آينده در كشورهايي كه مدارس خود را باز كرده‌اند، به‌شدت افزايش خواهد يافت. اما حل اين اختلاف‌انديشه متخصصين نياز به مطالعات بزرگ و باكيفيتي دارد كه شامل آزمايش‌هايي براي نشان‌دادن آنتي‌بادي‌ها در خون به‌عنوان نشانگري از عفونت پيشين باشد. دانشمندان ديگر درحال مطالعه‌ي پاسخ ايمني كودكان هستند تا دريابند كه چرا آن‌ها وقتي عفوني مي‌شوند، نسبت‌به افراد بزرگسال نشانه‌هاي خفيف‌تري دارند و اينكه آيا اين موضوع سرنخي درمورد درمان‌هاي بالقوه ارائه مي‌دهد.

مباحثه حساسيت

مطالعه‌اي كه در ۲۷ آوريل در مجله‌ي The Lancet Infectious Diseases منتشر شد و ابتدا در ماه مارس به‌صورت پيش‌انتشار ارسال شده بود، خانواده‌هاي داراي موارد كوويد ۱۹ را در شنژن چين مورد تجزيه‌و‌تحليل قرار داده بود. اين مطالعه دريافت كه احتمال عفوني‌شدن كودكان داراي سن كمتر از ۱۰ سال برابر احتمال ابتلاي افراد بزرگسال بوده اما احتمال بروز نشانه‌هاي شديد در آن‌ها كمتر است. مونرو مي‌گويد: «اين پيش‌چاپ واقعا همه را ترساند زيرا نشان مي‌داد كه كودكان مي‌توانند به‌طور خاموش عفونت را منتشر كنند.» اما مطالعات ديگر ازجمله مطالعاتي از كشورهاي چين، كره جنوبي و ايسلند كه در آن‌ها آزمايش به‌طور وسيع‌تري انجام مي‌شد، ميزان عفونت كمتري را در ميان كودكان گزارش كردند.

برخي از مطالعات چين همچنين از اين پيشنهاد حمايت كرده‌اند كه كودكان دربرابر عفونت حساسيت كمتري دارند. يكي از اين مطالعات كه در ۲۹ آوريل در مجله‌ي Science منتشر شد، داده‌هاي استان هونان را تجزيه‌و‌تحليل كرد. در اين استان، تماس مردم با عفونت‌هاي شناخته‌شده رديابي و براي ويروس آزمايش انجام شده بود. نويسندگان دريافتند به‌ازاي هر كودك عفوني زير سن ۱۵ سال، حدود ۳ فرد عفوني بين ۲۰ تا ۶۴ سال وجود دارد. البته مونرو مي‌گويد اين داده‌ها براي نوجوانان داراي سن ۱۵ سال و بيشتر از قطعيت كمتري برخوردار است و نشان مي‌دهد كه خطر عفونت در آن‌ها مشابه با خطر عفونت در افراد بزرگسال است.

خطر انتقال

تقريبا بي‌سابقه است كه فرد بزرگسالي درمعرض آن تعداد افراد قرار گيرد و شخص ديگري را عفوني نكند.

كريستي شورت، ويروس‌شناس دانشگاه كوئينزلند بريزبن استراليا با كمك همكارانش فراتحليلي از چندين مطالعه‌ي خانگي ازجمله مطالعات انجام‌شده در كشورهايي مانند سنگاپور را كه در آن زمان مدارس خود را تعطيل نكردند، انجام داده است كه نتايج آن هنوز منتشر نشده است. او دريافت كه كودكان به‌ندرت اولين فردي هستند كه اين عفونت را به خانه مي‌آورند. آن‌ها فقط تقريبا در ۸ درصد از خانواده‌ها اولين فرد عفوني شناخته شده بودند. اين مطالعه گزارش مي‌كند كه درمقايسه، درجريان شيوع آنفلوانزاي مرغي H5N1، كودكان تقريبا در ۵۰ درصد از خانواده‌ها اولين مورد شناسايي شده بودند. مونرو مي‌گويد:

اين مطالعات اطمينان‌بخش است زيرا نشان مي‌دهد حتي اگر كودكان عفوني‌شده‌ي زيادي وجود داشته باشد، آن‌ها موجب آلودگي ديگر اعضاي خانواده نمي‌شوند.

اما ونگ استدلال مي‌كند كه چنين پژوهشي داراي سوگيري است زيرا خانواده‌ها به‌طور تصادفي انتخاب نشده بودند بلكه به اين خاطر انتخاب شده بودند كه در آن‌ها يك فرد بزرگسال عفوني شناسايي‌شده وجود داشت. او مي‌گويد تشخيص اينكه چه كسي ويروس را وارد خانه كرده است، دشوار است. تعطيلي مدارس و مراكز مراقبت‌هاي روزانه نيز مي‌تواند توضيح دهد كه چرا كودكان اغلب منبع اصلي عفونت SARS-CoV-2 نيستند. به‌گفته‌ي ونگ، ديگر ويروس‌هاي تنفسي مي‌توانند از بزرگسالان به كودكان و برعكس منتقل شوند، «بنابراين من معتقدم كه اين ويروس نيز استثنا نيست.»

درحقيقت دو مقاله‌ي پيش‌چاپ گزارش كرده‌اند كه كودكان داراي علائم كوويد ۱۹ مي‌توانند همان داراي سطوح RNA ويروسي باشند كه در بزرگسالان نيز ديده مي‌شود. نويسندگان يكي از مقاله‌ها كه تحت هدايت كريستين دورستن، ويروس‌شناس بيمارستان شاريته در برلين انجام شده است، مي‌گويد:

براساس اين نتايج ما بايد نسبت‌به بازگشايي بدون محدوديت مدارس و مهدكودك‌ها در شرايط كنوني محتاط باشيم. كودكان ممكن است به‌اندازه‌ي بزرگسالان عفوني باشند.

هريش نير، اپيدميولوژيست دانشگاه ادينبورگ متذكر مي‌شود هنوز مشخص نيست كه آيا سطوح بالاي RNA ويروسي شاخصي از ميزان عفوني بودن يك فرد است.

مطالعات معدودي در زمينه‌ي انتقال از مدارس به جامعه‌ي بزرگ‌تر موجود است اما گزارش استراليايي از پژوهشي درحال انجام نشان مي‌دهد كه چنين نوع انتقالي محدود است و نسبت‌به ويروس‌هاي تنفسي ديگري مانند آنفلوانزا بسيار پايين‌تر است. درميان بيش از ۸۵۰ فردي كه با ۹ دانش‌آموز و ۹ نفر متخصص مدارس ابتدايي و دبيرستان‌هاي ايالت نيوساوت‌ولز در تماس بودند كه بيماري كوويد ۱۹ در آن‌ها تأييد شده بود، فقط دو مورد كوويد ۱۹ ثبت شد كه هر دو كودك بودند. مونرو مي‌گويد براساس شواهد بايد به كودكان اجازه‌ي بازگشت به مدرسه داده شود. او مي‌گويد:

كودكان از اين قرنطينه‌ها چيز زيادي به‌دست نمي‌آورند بلكه چيزهاي زيادي مانند يادگيري و حمايت‌هاي اجتماعي اضافي مانند وعده‌هاي غذايي رايگان مدرسه را از دست خواهند داد.

شورت مي‌گويد بازگشايي مدارس به‌معناي بازگشت به وضعيت عادي نيست بلكه براي كاهش خطر انتقال محدوديت‌ها و تغييرات زيادي مانند دور كردن ميزها در كلاس درس و بستن زمين‌هاي بازي وجود خواهد داشت. ونگ مي‌گويد با بازگشايي مدارس، مطالعه‌ي انتقال در مدارس نيز مهم خواهد بود. پژوهشگران در هلند قصد دارند كه با بازگشايي تدريجي مدارس در هفته‌هاي آينده اين موضوع را از نزديك مورد نظارت قرار دهند.

پاسخ ايمني

به‌طوركلي، پژوهشگران قبول دارند كه كودكان بهتر از بزرگسالان با كوويد ۱۹ مقابله مي‌كنند. اكثر كودكان عفوني داراي نشانه‌هاي خفيف بوده يا اصلا نشانه‌اي ندارند، اما برخي بسيار بيمار شده و حتي مي‌ميرند.

گزارش‌هايي درمورد تعداد كمي كودكان در لندن و نيويورك وجود داشته است كه نشان مي‌دهد در آن‌ها پاسخ التهابي نظير بيماري نادر كاوازاكي بروز كرده است. ونگ مي‌گويد:

اگر كوويد ۱۹ با بيماري كاوازاكي همراه باشد، عجيب نيست، زيرا بسياري از عفونت‌هاي ويروسي ديگر نيز با آن مرتبط بوده‌اند.

به‌گفته‌ي وي، اگر اين ارتباط تأييد شود، ممكن است به اين علت در چين، ژاپن و كره‌ي جنوبي مورد توجه قرار نگرفته باشد كه بيماري كاوازاكي در آسيا شايع‌تر است.

ونگ مي‌گويد يك تئوري براي اينكه چرا بييشتر كودكان نشانه‌هاي خفيف‌تري دارند، آن است كه ريه‌هاي كودكان ممكن است حاوي گيرنده‌هاي ACE2 كمتر يا كمتر رشديافته‌اي باشد. گيرنده‌هاي ACE2 پروتئين‌هايي هستند كه ويروس SARS-CoV-2 براي وارد شدن به سلول‌ها از آن استفاده مي‌كند. ونگ مي‌گويد براي تأييد اين امر لازم است كه پژوهشگران نمونه‌هاي بافت كودكان را مورد مطالعه قرار دهند و گرفتن اين نمونه‌ها بسيار دشوار است. برخي ديگر پيشنهاد كرده‌اند كه كودكان به‌طور معمول بيشتر درمعرض ويروس‌هاي كروناي ديگري مانند ويروس‌هاي كروناي عامل سرماخوردگي قرار مي‌گيرند كه اين امر از آن‌ها دربرابر بيماري جدي محافظت مي‌كند. مونرو مي‌گويد:

به‌انديشه متخصصين نمي‌رسد كه چنين چيزي درست باشد زيرا ظاهرا حتي نوزادان تازه متولدشده نيز دچار بيماري بسيار شديدي نمي‌شوند.

ونگ پيشنهاد مي‌كند كه كودكان ممكن است پاسخ ايمني مناسب‌‌تري دربرابر عفونت تدارك ببينند كه به قدر كافي قوي بوده كه با ويروس مبارزه كند اما آنقدر شديد نباشد كه موجب وارد آمدن آسيب مهمي به اعضاي بدن آن‌ها شود. تجزيه‌و‌تحليل مقدماتي او از ۳۰۰ فرد آلوده به كوويد ۱۹ نشان داده است كه كودكان سطوح بسيار پايين‌تري از سيتوكين‌ توليد مي‌كنند. سيتوكين‌ها پروتئين‌هايي هستند كه به‌وسيله‌ي سيستم ايمني آزاد مي‌شود. او مي‌گويد بيماران تمام گروه‌هاي سني كه دچار بيماري شديدي هستند، معمولا از سطوح بالاتر سيتوكين برخوردار هستند اما لازم است كه رابطه‌ي علي و معلولي مشخص شود: آيا آن‌ها بيمارتر هستند، زيرا داراي سطوح بالاتري از سيتوكين هستند يا به‌علت اينكه بيمارتر هستند، داراي سطوح بالاتري از سيتوكين هستند؟