در اغلب كشورهاي توسعهيافته، دسترسي به آب آشاميدني پاك بهسادگي بازكردن شير آب است. در اين كشورها، افراد روزانه گالنها آب را صرف كارهايي مثل مسواكزدن يا دوشگرفتن يا استفاده از سرويس بهداشتي ميكنند؛ اما تقريبا ۱/۱ ميليارد نفر در سراسر جهان از دسترسي به آب آشاميدني ايمن محروم هستند و دسترسي به آب حداقل در يك ماه از سال براي ۲/۷ ميليارد نفر دشوار است.
آب يكي از منابع اصلي حيات روي زمين است و بخش زيادي از بدن انسان را تشكيل ميدهد. بهطور ميانگين ۶۰ تا ۷۰ درصد از بدن انسان از آب تشكيل شده است؛ البته اين آمار به سن هم بستگي دارد. بدن انسان در طول فرايندهايي مثل ادرار، تعريق، مدفوع و تنفس آب از دست ميدهد و با خوردن و نوشيدن بايد آب ازدسترفته را جبران كند (تقريبا يكسوم از آب مصرفي از غذا سرچشمه ميگيرد)؛ درغيراينصورت، بدن انسان با كمآبي روبهرو ميشود. اولين مرحلهي كمآبياحساس تشنگي است و معمولا زماني بروز ميكند كه ۲ درصد از وزن بدن كاهش مييابد. ديليپ لوبو، جراح گوارش و پژوهشگر مايعات و توازن الكتروليتي، دراينباره ميگويد:
با برانگيختهشدن حس تشنگي، بدن به مايعات باقيمانده وابسته ميشود. كليهها آب كمتري به مثانه ميفرستند و درنتيجه، رنگ ادرار تيره ميشود. با كاهش تعريق، دماي بدن افزايش مييابد و خون غليظتر ميشود. بههميندليل، ضربان قلب بهمنظور حفظ سطح اكسيژن افزايش مييابد.
سرعت آبزدايي بدن براساس شرايط متفاوت است؛ اما كاهش آب بدن در دماي ۵۰ درجهي سانتيگراد همراه با ورزش شديد ميتواند كشنده باشد. بدن انسان هنگام ورزش در محيط جديد در هر ساعت بهدليل تعريق بين ۱/۵ تا ۳ ليتر آب از دست ميدهند. افزونبراين براساس ميزان رطوبت هوا، ۲۰۰ تا ۱،۵۰۰ ميليليتر از آب بدن بهدليل بازدم از بين ميرود. اين وضعيت تأثير عميقي بر بدن ميگذارد. حتي كمآبي در حد متوسط هم ميتواند به احساس خستگي و كاهش توانايي فيزيكي منجر شود.
هرچه آب بيشتري از دست برود، غلظت خون و فشار بر دستگاه قلبيعروقي براي حفظ فشارخون افزايش مييابد. كليهها سعي ميكنند ازطريق كاهش ادرار آب بدن را حفظ كنند. همچنين، آب بيشتري از سلولها وارد جريان خون ميشود و اندازهي سلولها كاهش مييابند. در طول اين فرايند، انسان ۵ درصد از وزن خود را از دست ميدهد. سومين مرحلهي كمآبي ازدستدادن ۷ درصد از وزن بدن و آسيب به اندامها است. لوبو بيان ميكند:
در اين مرحله، بدن با شرايط سختي براي حفظ فشار خون روبهرو است؛ بههميندليل، براي بقا جريان خون به داخل ارگانهاي غيرحياتي مثل كليه و معده كُند ميشود و اين اندامها آسيب ميبينند. ازآنجاكه كليه نميتواند خون را تصفيه كند، ضايعات سلولي افزايش مييابند.
۹۵ درصد از ادرار هر فرد بزرگسال سالم از آب و باقي آن از ضايعاتي مثل نمك و آمونياك تشكيل شده است. اينكه دقيقا انسان چه مدت بدون آب دوام ميآورد، هنوز مشخص نيست؛ اما اغلب دانشمندان بر سر اين موضوع توافق دارند كه انسان ميتواند حداكثر چند روز بدون صرف غذا يا آب زنده بماند. در سال ۱۹۴۴، دو دانشمند خود را بهمدت سه و چهار روز از آب محروم و غذاي خشك مصرف كردند. در روز آخر آزمايش، هر دو با اشكالاتي مثل قورتدادن غذا روبهرو شدند و چهرههايي رنگپريده پيدا كردند؛ اما خيلي زود آزمايش را قبل از رسيدن به نقطهي خطرناك متوقف كردند.
توانايي زندهماندن بدون آب بين افراد مختلف، متفاوت است. براي مثال طبق برخي شواهد، بدن انسان ميتواند متناسب با آب مصرفي روزانهاش تطبيق پيدا ميكند. طولانيترين زمان ثبتشده براي زندگي بدون آب متعلق به آندرس ميهاوكس، جوان هجدهسالهاي است كه در سال ۱۹۷۹، هجده روز بدون آب در سلول پليس زنداني بود؛ زيرا مسئولان زندان او را فراموش كرده بودند. اين اتفاق در جزوه رايگان ركوردهاي گينس ثبت شد.
با اينكه تعداد كمي از افراد ممكن است كمآبي شديد را تجربه كنند، تقريبا چهارميليارد نفر در سراسر جهان حداقل يك ماه در سال با كمبود آب روبه رو هستند. تغييرات اقليمي هم دسترسي به منابع آب تميز را در بسياري از نقاط جهان دشوارتر ميسازد. براساس تخمينها، دوسوم از جمعيت جهان تا سال ۲۰۲۵ با اشكال كمآبي روبهرو خواهند شد.
هم انديشي ها