كشف ويروسهاي خويشاوند ويروس كروناي عامل دنياگيري كوويد در ژاپن و كامبوج
از دو فريزر آزمايشگاهي در آسيا كشفهاي شگفتانگيزي حاصل شده است. پژوهشگران در خفاشهاي نعل اسبي كه در فريزري در كامبوج نگهداري ميشدند، ويروس كرونايي پيدا كردهاند كه با ويروس عامل دنياگيري كوويد ۱۹ يعني SARS-CoV-2 ارتباط نزديكي دارد. در همين حين، گروهي در ژاپن كشف ويروس كروناي نزديك ديگري را گزارش كردند كه در فضولات منجمد خفاش پيدا شد. اين ويروسها اولين خويشاوندان شناختهشده SARS-CoV-2 هستند كه در خارج از چين يافت ميشوند و از جستجوي سازمان جهاني بهداشت در سراسر آسيا براي يافتن منشأ حيواني دنياگيري حمايت ميكنند.
شواهد محكمي وجود دارد كه نشان ميدهد SARS-CoV-2 از خفاشهاي نعل اسبي سرچشمه گرفته است؛ اما اينكه آيا مستقيما از خفاش به انسان منتقل شده يا اينكه ميزبان واسطي وجود دارد، هنوز مشخص نيست.
ويروس كروناي جديد در كامبوج در دو خفاش نعل اسبي شمل (Rhinolophus shameli) كشف شد كه در سال ۲۰۱۰ در شمال اين كشور پيدا شده بودند. ژنوم ويروس مذكور هنوز كاملا توالييابي نشده است؛ به همين دليل تعيين ميزان اهميت آن از انديشه متخصصين دنياگيري دشوار است. ويسنا دونگ، ويروسشناس مؤسسه پاستور كامبوج كه جستجوي نمونههاي قديمي در كامبوج را هدايت كرده است، ميگويد اگر ويروس رابطهي بسيار نزديكي با ويروس عامل دنياگيري داشته باشد، ميتواند اطلاعات مهمي در مورد نحوهي انتقال SARS-CoV-2 از خفاش به انسان فراهم كند و به يافتن منشأ دنياگيري كمك كند.
به گفتهي پژوهشگران، براي فراهم كردن چنين بينشي، ويروس بايد بيش از ۹۷ درصد تشابه ژنتيكي با ويروس SARS-CoV-2 داشته باشد كه بيش از تشابه با ويروسهاي نزديك شناختهشدهي ديگر است. اتين سيمون لورير، ويروسشناس مؤسسه پاستور در پاريس كه قصد دارد توالي ژنوم ويروس را مشخص كند، ميگويد ويروس جديد ممكن است ارتباط دورتري داشته باشد، كه در آن مورد، مطالعهي آن به دانشمندان كمك ميكند تا دربارهي تنوع اين خانوادهي ويروس دانش بيشتري كسب كنند. اين وضعيت در مورد ويروس ديگري وجود دارد كه Rc-o319 ناميده ميشود و در خفاش نعل اسبي ژاپني كوچكي (Rhinolophus cornutus) كه در سال ۲۰۱۳ گرفته شد، شناسايي شده است. ادوارد هولمز، ويروسشناس دانشگاه سيدني در استراليا، ميگويد بر اساس مقالهاي كه در ۲ نوامبر منتشر شد، اين ويروس داراي ۸۱ درصد اشتراك ژنومي با ويروس SARS-CoV-2 است كه بهعلت فاصلهي زيادي كه با هم دارند، بر اساس آن نميتوان در مورد منشأ ويروس عامل دنياگيري نتيجهگيري كرد.
آليس لاتين، متخصص زيستشناسي تكاملي در انجمن حفاظت از حيات وحش ويتنام كه برخي از تجزيهوتحليلهاي گروه كامبوجي را ديده اما در اين پژوهش مشاركتي نداشته است، ميگويد هر دوي اين كشفيات هيجانانگيز هستند؛ زيرا تأييد ميكنند كه ويروسهاي خويشاوند SARS-CoV-2 در خفاشهاي نعل اسبي و حتي در خفاشهاي خارج از چين نسبتا رايج هستند. دونگ ميگويد: «اين همان چيزي است كه به دنبال آن بوديم و آن را پيدا كرديم و كشفي هيجانانگيز و شگفتآور بود.»
منشأ دنياگيري
آرون ايروينگ، پژوهشگر بيماريهاي عفوني در دانشگاه ججيانگ چين كه او نيز قصد دارد نمونههاي ذخيرهشده خفاشها و ديگر پستانداران را براي يافتن آنتيباديهاي ضد SARS-CoV-2 آزمايش كند، ميگويد اين يافتهها همچنين نشان ميدهند كه ممكن است خويشاوندان شناسايينشدهاي از SARS-CoV-2 در فريزرهاي آزمايشگاهي وجود داشته باشد. شين موراكامي، ويروسشناس دانشگاه توكيو كه عضوي از گروهي بوده است كه در پي دنياگيري تصميم داشت نمونههاي حيواني منجمد را در جستجوي ويروسها مجددا آزمايش كند، ميگويد: «انتظار نداشتم ويروس خويشاوند SARS-CoV-2 را پيدا كنيم.»
تنها تعداد معدودي ويروسهاي كرونا شناساييشده ارتباط نزديكي با SARS-CoV-2 دارند؛ از جمله نزديكترين خويشاوند شناختهشدهي آن كه RaTG13 نام دارد. اين ويروس در خفاشهاي نعل اسبي متوسط (Rhinolophus affinis) در سال ۲۰۱۳ در استان يوننان چين كشف و مقالهي مرتبط با آن در اوايل سال جاري منتشر شد. چندين ويروس كروناي ديگر نيز وجود دارند كه در خفاشهاي جنس Rhinolophus و پانگولينهايي كه در فاصلهي سالهاي ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ گرفته شده بودند، پيدا شدند كه دانشمندان اكنون ميدانند با SARS-CoV-2 ارتباط نزديكي دارند. تريسي گلدشتاين، از دانشگاه كاليفرنيا كه در پژوهش گروه كامبوجي مشاركت داشته است، ميگويد: «ويروس SARS-CoV-2 احتمالا ويروس جديدي نبوده است كه بهطور ناگهاني ظاهر شود. قبل از اينكه در سال ۲۰۱۹ از وجود آنها مطلع شويم، ويروسهايي در اين گروه وجود داشته است.» لاتين ميگويد اين كشفيات تأييد ميكند خفاشهاي Rhinolophus مخزن اين نوع ويروسها هستند.
ويروس در كامبوج
تيم دونگ خفاشهاي نعل اسبي شمل را در كامبوج بهعنوان بخشي از پروژهي PREDICT شناسايي كرد كه براي چندين دهه با حمايت مالي دولت آمريكا، حيات وحش سراسر جهان را به دنبال ويروسهاي داراي پتانسيل وقوع دنياگيري مورد مطالعه قرار ميداد و اوايل سال جاري پايان يافت. در ماه آوريل، آژانس توسعهي بينالمللي آمريكا به اين برنامه ۳ ميليون دلار ديگر داد و آن را به مدت ۶ ماه تمديد كرد تا به دنبال شواهدي از SARS- CoV-2 در نمونههاي جانوري و عمدتا خفاشها و پانگولينها بگردد كه در فريزرهاي آزمايشگاهي در لائوس، مالزي، نپال، تايلند، ويتنام و كامبوج نگهداري ميشدند. انتظار ميرود گزارش كاملي از اين مطالعهها طي هفتههاي آينده منتشر شود.
دونگ ميگويد توالييابي مقدماتي قطعهي كوچكي از ژنوم ويروس جديد خفاش (با طول ۳۲۴ جفت باز) نشان داد كه مشابه همان منطقه در SARS- CoV-2 و RaTG-13 است كه نشان ميدهد اين سه ويروس ارتباط نزديكي با هم دارند. لاتين ميگويد اين منطقه در ويروسهاي كرونا بهشدت محافظتشده است و اغلب از آن به اين منظور استفاده ميشود كه بدانيم آيا ويروس جديد است يا اينكه قبلا شناسايي شده است. اما هنوز مشخص نيست كه كدام يك از اين ويروسها (RaTG-13 يا ويروس جديد) به SARS-CoV-2 نزديكتر است.
ويبول هول ويروسشناس ديگري از مؤسسه پاستور كامبوج كه در سال ۲۰۱۰ خفاشهاي نعل اسبي شمل را در ورودي غاري به دام انداخته است، ميگويد با چنين قطعهي كوچكي سخت است نتيجهگيري كنيم. ژنوم شناختهترين ويروس كرونا داراي حدود ۳۰ هزار جفت باز است. اريك كارلسون ويروسشناس مؤسسه پاستور كامبوج كه به تجزيهوتحليل خفاشها كمك كرده است، ميگويد تيم كامبوجي حدود ۷۰ درصد از ژنوم ويروس جديد را با استفاده از فناوري موجود توالييابي كردند. دستوالعملهاي مربوط به قسمتهاي مهمي از ويروس مانند ژنهايي كه رمزكنندهي پروتئين اسپايك هستند كه ويروسهاي كرونا بهطور معمول از آن براي ورود به سلولها استفاده ميكنند، در اين توالي وجود نداشت. دونگ ميگويد توالييابي آن بخش نشان خواهد داد كه آيا اين ويروس ميتواند سلولهاي انساني را عفوني كند.
ايروينگ ميگويد ويروس جديد بايد حداقل تا ۹۹ درصد شبيه SARS-CoV-2 باشد تا جد مستقيم آن به حساب آيد. ژنومهاي RaTG13 و SARS-CoV-2 تنها ۴ درصد با هم فرق دارد؛ اما اين واگرايي نشاندهندهي ۴۰ تا ۷۰ سال تكامل است؛ از زمانيكه آنها جد مشتركي داشتند. گرچه چندين دهه است اين ويروسها از هم جدا شدهاند، هنوز به اندازهي كافي شبيه هم هستند كه براي ورود به سلولها از گيرندهي يكساني استفاده كنند. مطالعات سلولي نشان ميدهد RaTG13 نيز ميتواند انسانها را عفوني كند.
يكي ديگر از خويشاوندان نزديك
دونگ ميگويد از ميان ويروسهاي كرونا شناختهشدهي خويشاوند SARS-CoV-2، به انديشه متخصصين ميرسد ويروس تازه كشفشدهي Rc-o319 فاصلهي بيشتري با ويروس عامل دنياگيري داشته باشد. تيم ژاپني در مطالعات سلولي دريافت كه اين ويروس نميتواند به گيرندهاي كه SARS-CoV-2 از آن براي ورود به سلولهاي انساني استفاده ميكند، متصل شود و بنابراين، نميتواند به آساني انسان را آلوده كند. شين ميگويد همكارانش اوايل سال جاري خفاشهاي بيشتريدر ژاپن گرفتند و قصد دارند آنها را از انديشه متخصصين ويروسهاي كرونا آزمايش كنند. در ماه اكتبر هول به غار شمال كامبوج برگشت تا خفاشهاي بيشتري بگيرد. هولمز ميگويد بيشتر ويروسهاي كروناي مرتبط با SARS-CoV-2 احتمالا در جوامع خفاشهاي Rhinolophus قرار دارند كه در سراسر منطقه زندگي ميكنند. او ميگويد: «اميدوارم يك يا چند مورد از اينها آنقدر به SARS-CoV-2 نزديك باشد كه بتوانيم آن را بهعنوان جد واقعي در انديشه متخصصين بگيريم.»
هم انديشي ها