كواكس چيست و چرا دسترسي كشورهاي درحال‌توسعه به واكسن كرونا مهم است
-638bb2d4fc121b5b0c1e0d32?w=1920&q=80 "مرجع متخصصين ايران")
وقتي شيوع ويروس كرونا آغاز شد، كشورهاي جهان براي پيشگيري از انتشار آن هيچ واكسني در اختيار نداشتند. اما پس از گذشت تقريبا يك سال اوضاع به‌كلي تغيير كرده است. در حال حاضر كشورهاي سرتاسر جهان در حال آزمايش واكسن‌هاي مختلف ويروس كرونا در كارآزمايي‌هاي باليني هستند. از اين بين، نمونه‌ي ساخت فايزر و بايون‌تك مجوز سازمان غذا و دارو آمريكا را دريافت كرده و واكسن مدرنا در آستانه‌ي دريافت تأييديه است.
در اين ميان، تلاشي جهاني وجود دارد كه درصدد حصول اطمينان از دسترسي تمام كشورها به واكسن كرونا است. اين طرح «كواكس» ناميده مي‌شود و قصد دارد از ساخت و توزيع منصفانه‌ي دو ميليارد دز واكسن كرونا تا پايان سال ۲۰۲۱ حمايت كند. به گفته‌ي ست بركلي، مديرعامل اتحاديه‌ي جهاني واكسن، كواكس بزرگ‌ترين تلاش بين‌المللي از زمان توافقنامه‌ي اقليمي پاريس محسوب مي‌شود. در ادامه با اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران همراه باشيد تا هرآنچه لازم است درباره‌ي كواكس بدانيد.
كواكس چيست
كواكس (مخفف دسترسي جهاني به واكسن كوويد ۱۹) يكي از سه ستون برنامه‌ي بين‌المللي «دسترسي به ابزارهاي كوويد ۱۹» است كه سازمان بهداشت جهاني، كميسيون اروپا و فرانسه در ماه آوريل آن را در پاسخ به دنياگيري ويروس كرونا بنيان گذاشتند. اين برنامه با هدف ارائه‌ي دسترسي ابتكاري و عادلانه به روش‌هاي تشخيص، درمان و واكسن كرونا، دولت‌ها، نهادهاي بهداشت جهاني، توليدكنندگان، دانشمندان، بخش خصوصي، جامعه‌ي مدني و افراد نيكوكار را گرد هم مي‌آورد.
از سه مورد يادشده، ستون كواكس بر بخش آخر تمركز كرده است. واكسن تنها راهكار سرتاسري براي مقابله با دنياگيري كوويد ۱۹ محسوب مي‌شود و كواكس مي‌خواهد اطمينان يابد كه افراد چهار گوشه‌ي جهان فارغ از سطح درآمد، به‌محض آماده شدن واكسن به آن دسترسي داشته باشند. تا ۲۸ آذر، ۱۹۰ كشور با درآمد بالا، متوسط و پايين از جمله ايران، به برنامه كواكس پيوسته‌اند.
كواكس كه در كنار سازمان بهداشت جهاني و ائتلاف نوآوري‌ها براي آمادگي در برابر همه‌گيري‌ها، اتحاديه‌ي جهاني واكسن هم از جمله هماهنگ‌كنندگان آن به‌شمار مي‌آيد، از دو بخش تشكيل شده است: قسمت «تأسيسات» در حال ادغام سرمايه‌ها براي كشورهاي با درآمد بالاتر است و «پيشبرد تعهد بازار» براي كشورهاي فقيرتر سرمايه جذب مي‌كند. اين بخش از كواكس حمايت‌ها براي ساخت واكسن و همچنين كمك‌هاي مالي نيكوكاران به كشورهاي كم‌درآمد را هم هدايت مي‌كند.
كواكس به‌عنوان بستري به كار مي‌رود كه از پژوهش، توسعه و توليد طيف گسترده‌اي از كانديداهاي واكسن كرونا حمايت و بر سر ارزش آن‌ها مذاكره مي‌كند. تمام كشورهاي عضو فارغ از سطح درآمد، به واكسن‌هاي ساخته‌شده دسترسي خواهند داشت. توزيع دو ميليارد دز واكسن تا انتهاي ۲۰۲۱ هدف اوليه كواكس محسوب مي‌شود. اين تعداد دز براي واكسيناسيون افراد آسيب‌پذير و در معرض خطر بالا و همچنين كادر درمان كفايت خواهد كرد.
چرا به كواكس نياز داريم
بدون دسترسي جهاني به واكسن، بخش اعظم جمعيت دنيا در برابر كوويد ۱۹ آسيب‌پذير خواهند ماند. اين امر با كمك به تداوم انتشار ويروس، موجب خواهد شد تأثيرات دنياگيري بر كشورها فروكش نكند. كواكس به‌منظور به حداكثر رساندن شانس موفقيت در ساخت واكسن كوويد ۱۹ و توليد آن در مقادير لازم براي پايان دادن به بحران كنوني ايجاد شده است. اين برنامه اطمينان مي‌يابد كه توانايي خريد به مانعي براي دسترسي به واكسن تبديل نخواهد شد.
به منظور پايان بخشيدن به دنياگيري كوويد ۱۹، اول به واكسن‌هايي نياز داريم كه هم ايمن و هم اثربخش باشند. در حال حاضر بيش از ۱۷۰ كانديد واكسن در دست ساخت هستند؛ اما بخش عمده‌اي از اين تلاش‌ها احتمالا با ناكامي مواجه خواهد شد. تا به امروز دو واكسن ساخت فايزر و بيون‌تك و مدرنا براي استفاده‌ي همگاني تأييد شده‌اند و برخي نمونه‌هاي ديگر از جمله واكسن آكسفورد و آسترازنكا و واكسن چيني سينوفارم، در كارآزمايي‌ها موفق ظاهر شده‌اند.
چالش‌ها و موانع كواكس
با تمام وعده‌هاي يادشده، كواكس برنامه‌اي بي‌نقص نيست و موانع و چالش‌هاي متعددي پيش رو دارد. اين طرح مدعي ارائه‌ي دسترسي عادلانه به واكسن است؛ اما احتمالا پيش از آنكه ساير كشورها بتوانند بيش از ۳ درصد از جمعيت خود را واكسينه كنند، كشورهاي ثروتمند حامي واكس موفق به واكسيناسيون ۲۰ درصد از جمعيتشان خواهند شد.
كواكس به منظور جذب كشورهاي حامي مالي، به آن‌ها امكان مي‌دهد واكسن مورد انديشه متخصصين خود براي سرمايه‌گذاري را انتخاب كنند. بسياري از كشورهاي ثروتمند براي خريد واكسن، توافق دوجانبه با سازندگان آن امضا كرده‌اند و همين امر مانع از دسترسي عادلانه‌ي تمام نقاط جهان به واكسن كرونا خواهد شد. البته ايالات متحده به‌عنوان بزرگ‌ترين اقتصاد دنيا، به كواكس نپيوسته و موجب شده است برخي ناظران توانايي كواكس براي رسيدن به اهدافش را زير سؤال ببرند. لارنس گوستين، استاد حقوق سلامت در دانشگاه جورج‌تاون، مي‌گويد:
[كواكس] برنامه‌اي بسيار مفيد خواهد بود و دنيا را به سمت برابري سوق خواهد داد. اما بدون كشور مهمي نظير ايالات متحده، كواكس ممكن است قدرت مالي و سياسي براي اطمينان از برابري جهاني در اختيار نداشته باشد. من پيش‌بيني مي‌كنم ميليون‌ها نفر از مردم فقير دسترسي سريع و مقرون‌به‌صرفه به واكسن كوويد ۱۹ نخواهند داشت.
هم انديشي ها