آيا كوويد ۱۹ جانوران وحشي را آلوده مي‌كند؟
در جريان دنياگيري كوويد ۱۹، پژوهشگران عفونت‌هاي ويروس كرونا را در سگ‌ها و گربه‌هاي خانگي و در چند حيوان باغ وحش از جمله گربه‌هاي بزرگ و گوريل‌ها پيدا كرده‌اند. اين عفونت‌ها در شرايطي اتفاق افتاده است كه كاركنان از تجهيزات محافظ شخصي استفاده مي‌كردند.
در ماه دسامبر وزارت كشاورزي آمريكا اولين مورد حيوان وحشي آلوده به ويروس عامل كوويد ۱۹ (SARS-CoV-2) را تأييد كرد. پژوهشگران يك مينك وحشي عفوني را در نزديكي مزرعه‌ي مينك آلوده به كوويد ۱۹ پيدا كردند. آيا انسان‌ها درحال انتقال ويروس به حيات وحش هستند؟ اگر چنين است، معناي آن براي حيوانات وحشي و انسان‌ها چيست؟
چگونه ويروس بين گونه‌هاي مختلف پرش مي‌كند
به گزارش The Conversation، دانشمنداني از دانشگاه تافتس آمريكا در حال انجام مطالعه‌اي هستند تا احتمال انتقال SARS-CoV-2 از انسان‌ها به حيوانات اهلي و وحشي را مورد مطالعه قرار دهند.
به پرش ويروس از گونه‌اي به گونه‌ي ديگر «سرريز» گفته مي‌شود. خوشبختانه سرريز به‌سادگي رخ نمي‌دهد. ويروس براي آلوده كردن گونه‌ي جديد، بايد بتواند به پروتئيني روي سلول متصل شود و وارد سلول شود و هم‌زمان، از سيستم ايمني كه ويروس قبلا با آن رو‌به‌رو نشده است، فرار كند. سپس همان‌طور كه ويروس براي اجتناب از آنتي‌بادي‌ها و ديگر مهاجمان ضد ويروس تلاش مي‌كند، بايد به اندازه‌ي كافي تكثير شود تا به حيوان بعدي منتقل شود.
اين معمولا بدان معنا است كه هرچه دو گونه به هم نزديك‌تر باشند، احتمال اينكه ويروس‌هاي مشتركي داشته باشند، بيشتر است. شامپانزه‌ها كه بيش از تمام گونه‌ها به انسان نزديك هستند، به بسياري از ويروس‌هاي انسان آلوده و براثر آن‌ها بيمار مي‌شوند. اوايل ماه جاري، دامپزشكان باغ‌وحش سن‌ديگو اعلام كردند كه گوريل‌هاي باغ وحش به SARS-CoV-2 آلوده شده بودند. اين امر نشان مي‌دهد كه ممكن است ويروس از انسان به گونه‌هاي نزديك منتقل شود.
برخي از ويروس‌ها تمايل دارند در يك گونه واحد يا گونه‌هاي بسيار نزديك بمانند؛ درحالي‌كه به انديشه متخصصين مي‌رسد ويروس‌هاي ديگر توانايي بيشتري براي پرش‌هاي بزرگ بين گونه‌اي دارند. براي مثال، آنفلوانزا مي‌تواند انواع مختلفي از حيوانات از گنجشك‌ها گرفته تا نهنگ را آلوده كند. به‌طور مشابه، ويروس‌هاي كرونا نيز مرتبا بين گونه‌هاي مختلف پرش مي‌كنند. اينكه چه تعداد و كدام گونه‌ها مي‌توانند به وسيله‌ي SARS-CoV-2 آلوده شوند (و كدام يك ممكن است بتواند از گردش پيوسته ويروس حمايت كند) سؤال مهمي است.
جستجوي كوويد ۱۹ در حيات وحش
براي اينكه سرريز انسان به حيوان SARS-CoV-2 رخ دهد، بايد حيوان در معرض مقدار كافي از ويروس قرار بگيرد تا عفوني شود. شرايطي كه بيشترين خطر را دارد، تماس مستقيم با انسان مانند مراقبت دامپزشك از حيوان آسيب‌ديده است. تماس فرد بيمار و حيوان خانگي يا دام نيز خطرساز است؛ زيرا حيوانات اهلي مي‌توانند ميزبان واسط باشند و در نهايت ويروس را به جانور وحشي منتقل كنند.
راه ديگري كه كوويد ۱۹ مي‌تواند از انسان‌ها به حيوانات سرريز شود، از طريق عفونت غير مستقيم مثلا از طريق فاضلاب است. كوويد ۱۹ و پاتوژن‌هاي ديگر را مي‌توان در جريان ضايعاتي شناسايي كرد كه بسياري از آن‌ها در نهايت در محيط‌هايي تخليه مي‌شوند كه در آنجا جانوران وحشي مانند پستانداران دريايي در معرض آن قرار مي‌گيرند. تصور مي‌شود از اين راه بود كه فُك‌هاي فيلي كاليفرنيا در جريان دنياگيري آنفلوانزاي خوكي سال ۲۰۰۹ به آنفلوانزاي H1N1 آلوده شدند.
براي مطالعه اينكه آيا سرريز SARS-CoV-2 در حال رخ دادن است، پژوهشگران دانشگاه تافتس در حال جمع‌آوري نمونه‌هاي حيواني و آزمايش كردن آن‌ها هستند. آن‌ها تاكنون حدود ۳۰۰ حيوان وحشي را در بيش از ۲۰ گونه آزمايش كرده‌اند؛ ولي در هيچ كدام از گونه‌ها (از خفاشها گرفته تا فك‌ها و كايوت‌ها) آثاري از كوويد ۱۹ پيدا نشده است.
پژوهشگران ديگر نظارت هدفمند حيوانات وحشي را در مكان‌هايي كه در آن حيوانات اسير آلوده بوده‌اند، آغاز كرده‌اند. اولين عفونت تأييدشده در مينك وحشي در جريان نظارتي نزديك مزرعه‌ي پرورش مينك آلوده در ايالت يوتا پيدا شد. هنوز مشخص نيست اين مينك وحشي چگونه دچار ويروس كرونا شده است؛ اما تراكم بالاي مينك‌هاي آلوده و ذرات آلوده‌ي حاصل از آن‌ها، آنجا را به مكاني پرخطر تبديل كرده بود.
گوريل‌ها در گذشته تحت تأثير ويروس انساني قرار گرفته‌اند و به ويروس كرونا حساس هستند.
اخطار براي حيوانات و انسان‌ها
وقتي ويروسي گونه‌ي جديدي را آلوده مي‌كند، گاهي جهش مي‌يابد و در جهت عفوني كردن، تكثير و انتقال كارآمد به حيوان جديد سازگاري حاصل مي‌كند. به اين پديده سازگاري ميزبان گفته مي‌شود. وقتي ويروس به ميزبان جديدي منتقل مي‌شود و شروع به سازگاري مي‌كند، نتايج مي‌تواند غير قابل پيش‌بيني باشد.
اواخر سال ۲۰۲۰ وقتي SARS-CoV-2 به مينك‌هاي پرورشي دانمارك پرش يافت، جهش‌هايي به دست آورد كه در انسان غير معمول بود. برخي از اين جهش‌ها در بخشي از ويروس رخ داده است كه بيشتر واكسن‌ها با هدف شناسايي آن طراحي شده‌اند. اين جهش‌ها به‌طور مستقل چندين بار در مزارع مينك ظاهر شده است.
هنوز مشخص نيست جهش‌هاي مذكور چه تأثيري روي بيماري انسان يا واكسن دارند؛ اما نشانه‌هايي از سازگاري ميزبان وجود دارد كه مي‌تواند به واريانت‌هاي جديد ويروس اجازه بدهد در ميزبان‌هاي حيواني باقي بمانند و در آينده دوباره ظاهر شوند.
خطر ديگر آن است كه SARS-CoV-2 بتواند موجب بيماري در حيوانات شود. بوم‌شناسان خصوصا در مورد گونه‌هاي در معرض خطر مانند راسوي پاسياه نگران هستند كه ارتباط نزديكي با مينك‌ها دارد و تصور مي‌شود در برابر ويروس بسيار آسيب‌پذير باشد.
سرريز انسان به حيات وحش قبلا اتفاق افتاده است. در اواخر قرن ۲۰، ويروس ابولا از انسان به كپي‌هاي بزرگ منتقل شد و پيامدهاي ويران‌گري براي اين جانوران در معرض خطر به همراه داشت. اخيرا نوعي ويروس تنفسي انسان در جمعيت‌هاي گوريل كوهي در معرض تهديد شناسايي و موجب مرگ آن‌ها شده است.
اما شايد بزرگ‌ترين خطر براي انسان اين باشد كه سرريز مي‌تواند به ايجاد مخازن ويروس كرونا در جانوران و مناطق جديد منجر شود. اين امر مي‌تواند در آينده فرصت‌هايي براي ورود مجدد كوويد ۱۹ به جوامع انساني فراهم كند. اين ماه پژوهشگران مقاله‌اي منتشر كردند كه نشان مي‌داد انتقال «انسان به مينك به انسان» در مزارع مينك دانمارك رخ داده است. پژوهشگران دانشگاه تافتس تا اين زمان شواهدي از كوويد ۱۹ در حيوانات وحشي آمريكا پيدا نكرده‌اند؛ اما شاهد شواهد قانع‌كننده‌اي از سرريز منظم به سگ‌ها و گربه‌ها و برخي از حيوانات باغ وحش بوده‌اند. البته ديدن اولين حيوان وحشي كه به‌طور طبيعي عفونت كوويد دارد، نگران‌كننده است؛ اما متأسفانه عجيب نيست.
هم انديشي ها