ويروس كرونا دلتا؛ واگيردارترين و خطرناك‌ترين گونه كرونا تا امروز
در اواسط فوريه، تعداد موارد ابتلاي روزانه در هند به كمتر از ده هزار نفر رسيد و موارد مرگ‌ومير دورقمي شد؛ اما پس از دو ماه، موارد رو به افزايش گذاشت و سرانجام مشخص شد ناشي از گونه‌ي جديدي است كه دلتا نام گرفته. گونه‌هاي جديد ويروس علت افزايش مواردابتلا در مناطق ديگر جهان بوده‌اند. براي مثال، اواخر سال گذشته در بريتانيا گونه جديدي به نام آلفا موجب افزايش موارد ابتلا شد؛ اما نرخ افزايش موارد اخير در هند بسيار سريع‌تر از موج پيشين اين كشور و سرعت آن از افزايش تدريجي كه در مناطق ديگر جهان ديده مي‌شود، بسيار بيشتر بوده است.
به گفته‌ي دانشمندان، هند زماني در آستانه موج جديد قرار گرفت كه بسياري از مردم پوشيدن ماسك و ديگر اقدامات احتياطي را كنار گذشتند و دولت اجازه‌ي تجمع‌هاي بزرگ سياسي و جشنواره‌هاي مذهبي را صادر كرد. اين تجمعات احتمالا به محل وقوع رويدادهاي ابرانتقال تبديل شدند. گونه‌هايي كه در جمعيت در حال انتشار بودند، احتمالا به تشديد وضعيت كمك كردند. طبق گزارش وزارت بهداشت هند، گونه جهش‌يافته مضاعف (دلتا)، گونه‌هاي بريتانيايي (آلفا)، برزيلي (گاما) و آفريقاي جنوبي (بتا) همه در هند شناسايي شده‌اند.
كرونا دلتا چيست؟
كروناي هندي كه اكنون گونه دلتا ناميده مي‌شود، ۱۳ جهش دارد؛ اما نام خود (جهش‌يافته مضاعف) را از دو جهشي گرفته است كه مشابه جهش‌هاي مشاهده‌شده به‌طور جداگانه در گونه‌هاي ديگر هستند. يكي از اين جهش‌ها در گونه‌هاي ديگر با افزايش واگيرداري ويروس همراه بوده و در فرار از آنتي‌بادي‌ها مؤثر است؛ درحالي‌كه مورد ديگر شبيه جهشي است كه ميتواند از برخي پاسخ‌هاي ايمني بدن فرار كند.
دكتر راكش ميشرا، مدير مركز زيست‌شناسي سلولي و مولكولي CSIR و سرپرست يكي آزمايشگاه‌هايي كه توالي‌يابي ژنوم ويروس را انجام ميدهند، مي‌گويد كروناي دلتا اولين بار در هند در نمونه‌اي كه اكتبر جمع‌آوري شده بود، كشف شد. داده‌هاي اخير حاكي از گسترش سريع آن در برخي از مناطق هند است. به گفته‌ي دكتر آنورانگ آگراوال، مدير مؤسسه ژنوميك و زيست‌شناسي تلفيقي، در ايالت مهاراشترا كه به‌شدت تحت تأثير قرار گرفته، گونه جهش‌يافته مضاعف به سويه‌ي غالب تبديل شده است. بر اساس مطالعه‌ي مؤسسه ملي ويروس‌شناسي در شهر پونا، در نمونه‌هاي جمع‌آوري‌شده در اين ايالت از ژانويه تا مارس، بيش از ۶۰ درصد از گونه‌ي جهش‌يافته‌ي مضاعف بودند.
بر اساس ابزار رديابي Covid CG مؤسسه برود، به‌طور كلي براي هند اين گونه تا ۷۰٫۴ درصد از نمونه‌هاي جمع‌آوري‌شده در هفته‌ي منتهي به ۲۵ مارس را شامل مي‌شود. اين در حالي است كه سه هفته پيش‌تر، كروناي هندي ۱۶٫۱ درصد از نمونه‌ها را شامل مي‌شد. آلينا چان، پژوهشگر فوق دكتراي مؤسسه برود كه روي ژن‌درماني و مهندسي سلول كار مي‌كند، مي‌گويد: «وقتي گونه‌اي در يك منطقه به گونه‌ي غالب تبديل شود، باعث نگراني مي‌شود، زيرا بدان معنا است كه ميتواند در مناطق ديگر نيز به گونه غالب تبديل شود.»
پزشكان و متخصص كارشناسان بهداشت عمومي مي‌گويند اكنون بسياري از افراد جوان بيمار مي‌شوند و با علائم شديد به بيمارستان‌ها مراجعه مي‌كنند. گونه دلتا به بيش از ۸۰ كشور جهان گسترش يافته و به‌سرعت در حال تبديل شدن به نسخه‌ي غالب ويروس است. در مناطقي نظير بريتانيا، دلتا گونه واگيردار آلفا را كه اولين بار در آن كشور شناسايي شد (قبلاً گونه انگليسي ناميده مي‌شد) و شايع‌ترين فرم ويروس در اين منطقه بود، كنار زده است.
انتشار سريع گونه دلتا مقامات بهداشتي را به واكنش واداشته است. براي مثال، مقامات بريتانيا برنامه‌ي بازگشايي كشور را به تعويق انداخته‌اند. در مناطقي از آمريكا توصيه مي‌شود كه حتي افراد واكسينه‌شده همچنان در فضاهاي سرپوشيده از ماسك استفاده كنند. سازمان جهاني بهداشت از همه مي‌خواهد به پوشيدن ماسك ادامه بدهند؛ البته توصيه‌ي مركز كنترل و پيشگيري بيماري آمريكا مبني بر اينكه افرادي كه واكسن زده‌اند، مي‌توانند در بيشتر موقعيت‌ها بدون ماسك حضور داشته باشند، همچنان پابرجا است.
در آمريكا، دلتا مسئول حدود ۲۶٫۱ درصد از موارد در سراسر كشور است و شيوع آن هر دو هفته، دو برابر مي‌شود. نگراني در سطح جهاني حتي بزرگ‌تر است. فقط ۲۳٫۴ درصد از مردم در سراسر جهان حداقل يك دوز واكسن كوويد ۱۹ را دريافت كرده‌اند كه بيشتر آن‌ها ساكن كشورهاي ثروتمند هستند. كمتر از يك‌درصد از مردم در كشورهاي با درآمد پايين‌تر واكسن را دريافت كرده‌اند.
علايم كرونا دلتا
به انديشه متخصصين مي‌رسد علائم كرونا دلتا همانند علائم گونه‌ي اصلي كوويد ۱۹ باشد؛ اما پزشكان مي‌بينند كه برخي افراد به‌خصوص جوان‌ترها، سريع‌تر بيمار مي‌شوند. همچنين پژوهش‌ها نشان ميدهند گونه دلتا در دستگاه تنفسي در سطوح بسيار بالاتر و بسيار سريع‌تر تكثير مي‌شود. معمولا افراد واكسينه‌شده در صورت دچار شدن به گونه دلتا، بدون علامت هستند يا دچار علائم بسيار خفيفي مي‌شوند. علائم آن‌ها بيشتر شبيه سرماخوردگي مانند تب، سرفه يا سردرد و از دست دادن قابل توجه حس بويايي است. متخصصان مي‌گويند در صورت خفيف بودن علائم، ممكن است بيماري خود را با آلرژي اشتباه بگيريد. نكات مهم در مورد علائم كرونا اصلي و علائم دلتا كرونا عبارت‌اند از:
- سرفه، تب و تنگي تنفس از علائم شايع كوويد ۱۹ است.
- گرفتگي سينوس‌ها، آبريزش بيني و گلودرد علائم آلوده شدن به گونه دلتا است.
- عطسه بيش‌از‌حد نشانه‌ي دچار شدن به گونه دلتا است.
- گونه دلتاي كوويد ۱۹ ميتواند علائمي داشته باشد كه خفيف‌تر هستند و معمولا با اين ويروس مرتبط نيستند؛ به‌طوري‌كه برخي ممكن است آن را با آلرژي يا بيماري رايج ديگري اشتباه بگيرند.
جو كانتر، مأمور بهداشت ايالت لوئيزيانا، مي‌گويد گونه دلتاي كوويد ۱۹ هنوز علائم معمول مانند سرفه، تب و تنگي نفس را دارا است؛ اما وي در حال مشاهده‌ي بيماران بسياري است كه علائمي مانند گرفتگي سينوس، آبريزش بيني و گلودرد دارند كه به انديشه متخصصين مي‌رسد مربوط به بيماري‌هاي معمولي باشد. اين علائم ميتواند نشانه‌ي آلوده شدن به گونه‌ي دلتا نيز باشد. كانتر مي‌گويد: «ممكن است دچار علائم نسبتا خفيفي شويد كه به‌راحتي مي‌توانيد آن‌ها را با آلرژي و موارد معمول ديگر اشتباه بگيريد.»
متخصص كارشناسان توصيه مي‌كنند كه در صورت داشتن هرگونه علائم، هرچقدر هم خفيف و حتي اگر فقط گلودرد يا آبريزش بيني يا گرفتگي سينوس باشد، آزمايش بدهيد و تا زماني كه بهتر مي‌شويد، تماس خود را با ديگران محدود كنيد. طبق گزارش‌ها، عطسه‌ي بيش‌از‌حد نيز يكي از علائم دچار بودن به گونه دلتا است. پژوهشگران مي‌گويند كساني كه واكسن زده بودند و سپس آزمايش كوويد ۱۹ آن‌ها مثبت شده بود، نسبت به افراد واكسينه‌نشده، با احتمال بيشتري عطسه را به عنوان علامت بيماري گزارش مي‌كردند. علاوه بر اين، به گفته‌ي برخي متخصص كارشناسان، ماسك پارچه‌اي ممكن است به اندازه‌ي ماسك‌هاي KN95 يا N95 در دفاع در برابر گونه دلتا مؤثر نباشد.
گونه دلتا كرونا واگيردارتر است
گونه آلفا تقريبا ۵۰ درصد واگيردارتر از نسخه‌هاي قبلي ويروس است؛ اما به انديشه متخصصين مي‌رسد دلتا از آن مسري‌تر باشد. داده‌هاي آژانس بهداشت عمومي انگلستان نشان مي‌دهد كه دلتا ممكن است نسبت به آلفا، ۶۰ درصد قدرت انتقال بيشتري داشته باشد. راوينا كولار، همه‌گيرشناس دانشگاه كاليفرنيا، گونه دلتا را بسيار نگران‌كننده مي‌خواند و مي‌گويد افرادي كه از آلودگي خود به گونه دلتا بي‌خبر هستند، با احتمال بيشتري ويروس را به افراد ديگر و شايد حداكثر هشت نفر ديگر منتقل مي‌كنند. براساس اسناد داخلي مركز كنترل و پيشگيري از بيماري‌هاي ايالات متحده، كروناي دلتا با عدد سرايت پايه (R0) ۵ تا ۹، در حد آبله‌مرغان واگيردار است.
كروناي دلتا ميتواند از بخش‌هايي از سيستم ايمني فرار كند
تنها نگراني، احتمال بالاي انتشار دلتا به افراد ديگر نيست. راويندرا گوپتا، ويروس‌شناس دانشگاه كمبريج، مي‌گويد: «دلتا تمام مزيت‌هاي انتقالي را كه آلفا داراي آن بود، دارا است و علاوه بر آن، ميتواند از بخش‌هاي از سيستم ايمني فرار كند كه به آن مزيت اضافه نسبت به آلفا مي‌دهد.»
پژوهشگران نشان داده‌اند آنتي‌بادي‌هاي افراد بهبوديافته از كوويد و نيز افراد واكسينه‌شده قدرت كمتري براي پيشگيري از آلوده شدن سلول‌ها به گونه دلتا دارند. هنگامي كه آن‌ها خوشه‌اي از موارد كوويد ۱۹ را در كاركنان مراقبت‌هاي بهداشتي تجزيه‌و‌تحليل كردند كه در ماه آوريل در بيمارستاني در هند واكسن آسترازنكا را دريافت كرده بودند، دريافتند كه بيشتر آن‌ها به دلتا آلوده شده‌اند. همين وضعيت براي دو مركز بهداشتي درماني ديگر در دهلي مشاهده شد كه حاكي از آن است كه احتمالا دلتا نسبت به گونه‌هايي مانند آلفا، با احتمال بيشتري برخي افراد واكسينه‌شده را آلوده مي‌كند.
البته، به‌طور كلي به انديشه متخصصين مي‌رسد واكسن‌ها هنوز مؤثر باشند و واكسيناسيون در حال حاضر همچنان از مردم در برابر بدترين موارد كوويد ۱۹ محافظت مي‌كند. طبق نتايج مطالعه‌اي مقدماتي، به انديشه متخصصين مي‌رسد واكسن‌هاي كوويد ۱۹ در برابر دلتا اثربخشي كمتري داشته باشند؛ اما تأثير دو دوز واكسن بهتر از يك دوز است. پژوهشگران در ۲۴ مي در سرور medRxiv.org گزارش كردند كه دوز واحدي از واكسن‌هاي فايزر يا آسترازنكا در پيشگيري از بيماري علامت‌دار ناشي از دلتا حدود ۳۳ درصد مؤثر بود. اين در حالي است كه اثربخشي اين واكسن‌ها در برابر آلفا ۵۵ درصد بود؛ البته با دوز دوم واكسن فايزر، اثربخشي در برابر دلتا به حدود ۸۸ درصد و در برابر آلفا به ۹۳٫۴ درصد مي‌رسيد. دوز دوم واكسن آسترازنكا در برابر دلتا حدود ۶۰ درصد و در برابر آلفا ۶۶ درصد مؤثر بود.
پژوهشگران در ۲۱ ژوئن در مطالعه‌ي مقدماتي ديگري گزارش دادند كه عملكرد واكسن در پيشگيري از بستري شدن بالاتر از اين ارقام است. يك دوز واكسن كوويد ۱۹ فايزر در پيشگيري از بستري شدن افراد آلوده به گونه دلتا ۹۴ درصد و يك دوز واكسن آسترازنكا ۷۱ درصد مؤثر بود. دوز دوم واكسن‌ها اعداد را به ترتيب به ۹۶ و ۹۲ درصد رساند. در مناطق با نرخ واكسيناسيون بالا مانند بريتانيا، افزايش در موارد كوويد ۱۹ هنوز با افزايش بزرگي در نرخ بستري شدن يا مرگ همراه نبوده است. اما بستري و مرگ نسبت به افزايش موارد معمولا دو هفته تأخير دارد؛ بنابراين زمان نشان خواهد داد كه آيا اين ارقام افزايش پيدا خواهد كرد يا نه.
هنوز اطلاعات زيادي در مورد دلتا و اثربخشي واكسن‌هايي مانند جانسون اند جانسون وجود ندارد؛ اما طبق مطالعه‌اي مقدماتي كه در تاريخ يكم جولاي در سرور medRxiv.org ارسال شد، آنتي‌بادي‌هايي كه در پاسخ به آن اين واكسن توليد مي‌شوند، گونه دلتا را تشخيص ميدهند؛ بنابراين واكسن بايد همچنان مؤثر باشد. هرچه تعداد افراد واكسينه‌شده بيشتر باشد، احتمال اينكه دلتا موجب ايجاد اشكالاتي در جامعه شود، كمتر است. اما واكسن‌ها از همه به‌طور يكسان محافظت نمي‌كنند. افراد جوان نسبتا سالمي كه واكسينه شده‌اند، احتمالا دچار اشكالي نخواهند شد؛ اما به گفته‌ي گوپتا، شاهد بستري شدن و مرگ در افراد واكسينه‌شده مسن‌تر و كساني كه دچار اشكالات زمينه‌اي هستند، خواهيم بود.
همه افراد از سطح محافظت يكساني در نتيجه دريافت واكسن‌ها برخوردار نمي‌شوند. علاوه بر اين، كودكان كمتر از ۱۲ سال هنوز واجد شرايط دريافت واكسن نيستند. هنوز افرادي زيادي با نقص سيستم ايمني مانند دريافت‌كنندگان عضو پيوندي يا افراد تحت درمان سرطان يا افراد سالخورده‌اي وجود دارند كه ممكن است در معرض خطر باشند. بسياري از اين افراد واكسن را دريافت كرده‌اند و تمام تلاش خود را انجام داده‌اند و اكنون براي محافظت به افراد اطراف خود متكي هستند.
كرونا دلتا در كودكان
همان‌طور كه اشاره شد، گونه دلتا بسيار عفوني‌تر و واگيردارتر از گونه‌هاي قبلي ويروس كرونا است. در حال حاضر اطلاعات دقيقي نداريم كه نشان‌دهنده‌ي شدت علائم كرونا دلتا در كودكان باشد؛ اما اخيرا موارد كوويد ۱۹ در ميان كودكان در كشور آمريكا به‌طور پيوسته درحال افزايش بوده است. البته علائم عمدتا خفيف بوده است: سرفه، عطسه، آبريزش بيني، ناراحتي معده، سردرد و خستگي. سويه‌ي اخير تاكنون موجب بيماري‌هاي شديدي نشده است؛ اما برخي بيمارستان‌هاي كودكان افزايش در بستري شدن بر اثر گونه دلتا را گزارش كرده‌اند.
به‌طور كلي، كودكاني كه به كوويد ۱۹ مبتلا مي‌شوند اگر علائمي داشته باشند، بسيار خفيف خواهد بود. به‌ندرت ديده شده است كه كودكي بر اثر كوويد ۱۹ از هرگونه‌اي، به‌شدت بيمار شود. البته براساس سند داخلي مركز كنترل و پيشگيري بيماري آمريكا، اين احتمال وجود دارد كه گونه دلتا نسبت‌به گونه‌هاي گذشته موجب بيماري شديدتري شود؛ اما اين مسئله به‌طور قطعي ثابت نشده است و برخي متخصصان بيماري‌هاي عفوني گفته‌اند در حال حاضر شواهد قانع‌كننده‌اي در حمايت از اين موضوع وجود ندارد.
ويروس كرونا دلتا آخرين گونه ويروس كرونا نخواهد بود
دلتا احتمالا آخرين گونه‌اي كه در دنياگيري ظاهر مي‌شود، نخواهد بود. واكسن‌ها هنوز از افراد محافظت مي‌كنند؛ اما با گردش ويروس در ميان افراد واكسينه‌نشده، احتمال اينكه گونه‌اي ظاهر شود كه اثربخشي آن‌ها را كم كند، وجود دارد. تدروس ادهانوم، مدير كل سازمان جهاني بهداشت، در كنفرانس خبري ۲۵ ژوئن گفت: «با انتشار ويروس كرونا، گونه‌هاي جديدي ظاهر خواهند شد. اين كاري است كه ويروس‌ها انجام ميدهند. آن‌ها تكامل پيدا مي‌كنند و ما با پيشگيري از انتقال مي‌توانيم از پيدايش گونه‌هاي جديد ممانعت كنيم. هرچه انتقال بيشتر باشد، گونه‌هاي بيشتري ظاهر مي‌شوند و هرچه انتقال كمتر باشد، احتمال ظهور گونه‌هاي جديد كمتر مي‌شود.»
هم انديشي ها