آسيب اعصاب قرنيه ميتواند نشانه كوويد طولاني باشد
مطالعه جديدي نشان ميدهد آسيب عصب و تجمع سلولهاي ايمني در قرنيه ممكن است نشانهاي از كوويد طولاني باشد كه سندرم طولانيمدتي است كه پس از عفونت كوويد ۱۹ در برخي افراد ظاهر ميشود. البته بهگفته متخصص كارشناسان، اين نتايج اوليه بايد در گروه بزرگتري از افراد مبتلا به كوويد طولاني تأييد شود. بهگزارش لايوساينس، يافتههاي جديد به چيزي اشاره ميكنند كه دانشمندان قبلا درباره آن مشكوك بودند: برخي از علائم كوويد طولاني بهدليل آسيب اعصاب محيطي بروز ميكند.
افراد دچار كوويد طولاني طيف گستردهاي از علائم را تجربه ميكنند و بخش بزرگي از آنها اشكالات عصبي ازجمله سردرد، بيحسي بدن، ازدستدادن حس بويايي و مه مغزي يا اشكال در تفكر و تمركز را گزارش ميكنند. دكتر راياز مالك، نويسنده ارشد مقاله و استاد و مشاور پزشكي كالج پزشكي ويل كرنل در قطر، گفت اين مجموعه علائم نشان ميدهد كوويد طولاني ممكن است تا حدي ناشي از آسيب سلولهاي عصبي در بدن باشد.
شواهد اوليه نشان ميدهند كه كوويد طولاني ممكن است شامل آسيب به رشتههاي عصبي كوچك شود كه از سلولهاي عصبي خاصي در بدن منشعب ميشوند و اطلاعات حسي و درد، دما و خارش و احساسهاي ديگر را به سيستم عصبي مركزي منتقل ميكنند. اين سلولهاي عصبي داراي فيبر كوچك به كنترل عملكردهاي غيرارادي بدن نظير ضربان قلب و حركات روده نيز كمك ميكنند؛ بنابراين، آسيبديدن اين سلولها ميتواند طيف وسيعي از علائم را بهدنبال داشته باشد.
مالك و همكارانش آسيب اعصاب داراي فيبر كوچك را در افراد مبتلا به ديابت و بيماريهاي تخريبكننده عصب مانند اماس مطالعه ميكنند. آنها متوجه شدند افراد مبتلا به كوويد طولاني ظاهرا علائم مشتركي با اين بيماران دارند؛ ازاينرو، تصميم گرفتند اين ارتباط احتمالي را مطالعه كنند.
پژوهشگران با استفاده از ميكروسكوپ كانفوكال آسيب قرنيه را مطالعه كردند و تصاويري از سلولهاي عصبي قرنيه يعني لايه شفاف چشم گرفتند كه مردمك و عنبيه را ميپوشاند. آنها از اين رويه غيرتهاجمي براي شمارش تعداد كل سلولهاي عصبي با فيبر كوچك در قرنيه استفاده و طول و ميزان انشعاب رشتهها را نيز ارزيابي كردند.
پژوهشگران با مطالعه بيماريهاي ديگر دريافته بودند كه وقتي آسيب در سلولهاي عصبي با فيبر كوچك قرنيه مشاهده ميشود، غالبا آسيب مشابهي در نقاط ديگر بدن نيز وجود دارد. مالك توضيح داد: «اين احتمالا شاخص بسيار خوبي از آسيب عصبي در نقاط ديگر بدن است.»
براساس مطالعه جديدي كه روز دوشنبه (۲۶ ژوئيه) در مجله British Journal of Ophthalmology منتشر شد، افرادي كه پس از عفونت كوويد دچار علائم عصبي ميشوند، درمقايسهبا بازماندگان كوويد بدون علائم طولانيمدت، آسيب عصبي درخورتوجهي در قرنيه خود نشان ميدهند. علاوهبراين، ميزان آسيب فيبر عصبي كوچك با شدت علائم شركتكنندگان ارتباط داشت به اين معنا كه آسيب عصبي بيشتر با علائم چشمگيرتر همراه بود. اين مطالعه كوچك شامل ۴۰ فرد بود كه بين يك تا شش ماه پيش از ارزيابي از كوويد ۱۹ بهبود پيدا كرده بودند. از كل گروه، ۲۹ نفر حداقل سه ماه پيشتر، از كوويد ۱۹ بهبود پيدا كرده بودند.
علاوهبر اسكن قرنيه، هر شركتكننده پرسشنامهاي را پر كرد كه شامل سوالاتي درباره هرگونه علائم عصبي مرتبط با كوويد طولاني بود. آنها پرسشنامههايي درباره درد نوروپاتيك نيز پر كردند كه ميتواند شامل بيحسي، احساس گزگز و سوزش در بدن و نيز ضعف عضلاني باشد. پرسشنامه ديگري به پژوهشگران كمك كرد تا محل و شدت درد عضلاني شركتكنندگان را مشخص كنند. اين پرسشنامهها نيز به تعيين علائم ديگري مانند خستگي و اشكالات روده كمك كرد.
از ۴۰ شركتكننده، ۲۲ نفر علائم عصبي ماندگار (ازجمله سردرد و سرگيجه و بيحسي) را چهار هفته پس از بهبود عفونتهاي اوليه كويد ۱۹ نشان ميدادند. ۱۳ نفر از ۲۹ نفر كه حداقل سه ماه بود، از عفونت بهبود يافته بودند، داشتن علائم عصبي را در هفته دوازدهم پس از عفونت گزارش ميكردند. مالك گفت: «اگر به نمودارها نگاه كنيد، بسيار واضح است. افرادي كه علائم عصبي دارند، قطعا كاهشي در اعصاب داراي فيبر كوچك دارند؛ درحاليكه شركتكنندگان ديگر اين وضعيت را ندارند.»
نويسندگان مطالعه همچنين ۳۰ فرد سالم بدون سابقه عفونت كوويد ۱۹ را براي مقايسه ارزيابي كردند. آنها دريافتند كه درمقايسهبا ۳۰ شركتكننده گروه كنترل، تمام بازماندگان كوويد ۱۹ سلول ايمني فراواني روي قرنيه خود داشتند. درواقع، نوعي از سلولهاي ايمني به نام سلولهاي دندريتيك كه به سيستم ايمني درباره مهاجمان خارجي هشدار ميدهند، در مقادير زيادي وجود داشت كه غيرعادي است.
افراد دچار علائم عصبي ماندگار درمقايسهبا افراد سالم گروه كنترل، افزايش پنجبرابري در سلولهاي دندريتيك نشان ميدادند. افراد بهبوديافته از كوويد كه دچار علائم عصبي نبودند، افزايش دوبرابري را نشان ميدادند. مالك گفت:
بهوضوح فرايند ايمني وجود دارد كه حتي پس از اينكه عفونت اوليه كوويد ۱۹ برطرف ميشود، همچنان ادامه دارد. ممكن است محرك ايمني وجود داشته باشد كه فعال ميشود و آرامشدن آن زمانبر است. در همين حين، اين پاسخ ايمني افسارگسيخته موجب آسيب سلولهاي عصبي ميشود.
مطالعه جديد نميتواند ثابت كند كه نوعي پاسخ ايمني موجب آسيب عصبي مشاهدهشده ميشود؛ اگرچه اين ايده با شواهد موجود سازگار است كه بيشتر آسيب عصبي ناشي از كوويد ۱۹ براثر التهاب و نه آلوده شدن مستقيم سلولهاي عصبي به ويروس كرونا ايجاد ميشود. دكتر آنه لوئيز اوكلندر، دانشيار عصبشناسي در دانشكده پزشكي هاروارد گفت: «اين خود عفونت نيست؛ بلكه پاسخ ايمني بدن است كه موجب آن ميشود. عفونت سلولهاي ايمني را بهشدت تحريك ميكند تا دربرابر دشمن مبارزه كنند و صدمات جانبي را افزايش ميدهد.» در اين زمينه، سلولهاي عصبي داراي فيبر كوچك ممكن است قرباني اين آتش خودي شوند.
دادههاي جديد براي پژوهشگران حوزه زيستپزشكي مانند اوكلندر كه سعي ميكند علل كوويد طولاني و نحوه درمان اين سندرم را درك كند، مفيد است؛ هرچند لاخبار تخصصيا راهحلي براي درمان بيماران ارائه نميدهد.
مالك و همكارانش پيشنهاد ميكنند كه از مطالعه قرنيه با استفاده از ميكروسكوپ كانفوكال بهعنوان ابزار تشخيصي براي كمك به شناسايي افراد دچار كوويد طولاني خصوصا كساني استفاده شود كه دچار علائم عصبي هستند. البته درحالحاضر اين تكنيك عمدتا بهمنظور تحقيقات استفاده ميشود و در محيطهاي باليني بهطور گستردهاي دردسترس نيست.
استاندارد طلايي براي ارزيابي آسيب فيبرهاي عصبي كوچك شامل نمونهگيري از پوست پاي بيمار و اندازهگيري پايانههاي عصبي درون آن است. پزشكان ميتوانند با پرسشنامههاي كتبي و معاينههاي عصبي به دنبال نشانههاي آسيب عصبي باشند، اما درحالحاضر براي تأييد تشخيص خود به نمونهبرداري از پوست نياز دارند.
اوكلندر ميگويد اگر مطالعات آينده بيماران كوويد طولاني شامل اين نمونهبرداريهاي پوست بههمراه پرسشنامههاي استاندارد استفادهشده براي غربالگري نوروپاتي حسي فيبرهاي عصبي كوچك باشد، مفيد خواهد بود (نوروپاتي به آسيب عصبي اشاره دارد كه خارج از مغز و نخاع و در نقاط ديگر بدن رخ ميدهد).
گروه مالك قصد دارد تا گروه ۴۰ نفري مطالعهشده را پيگيري كند تا ببيند علائم كوويد طولاني و اعصاب قرنيه آنها در طول زمان چگونه تغيير ميكند. علاوهبراين، آنها براي اعتبارسنجي نتايج خود قصد دارند مطالعه خود را در گروه بزرگتري از بيماران تكرار كنند. مالك گفت:
ممكن است مردم بگويند ۴۰ بيمار كافي نيست و به مطالعات بزرگتري نياز است. اگر اين نتايج در گروههاي بزرگتري از بيماران تأييد شود، درنهايت، اين خط از تحقيقات احتمالا دانش مفيدي براي نحوه درمان كوويد طولاني فراهم كند.
درمانهايي براي نوروپاتيهاي پس از عفونت وجود دارد. فقط سؤال اين است: آيا آنها براي بيماران مبتلا به كوويد طولاني با نوروپاتي فيبرهاي عصبي كوچك كه پس از عفونت رخ ميدهد، مؤثر هستند يا خير؟ اگر چنين است، بهترين شيوه استفاده از آنها چگونه است؟
هم انديشي ها