نوستالژي: سرگذشت آتاري دستي و گيم بوي
اگر به شما ميگفتند ۱۵ سال اول زندگيتان را با تمام خاطرات و تجربههايتان بدهيد و در عوض، شانس زندگي به مدت ۱۵ سال در آيندهاي دورتر داشته باشيد تا تكنولوژي پيشرفتهتر را تجربه كنيد، چه جوابي ميداديد؟
من به اين سؤال خيلي فكر كردهام؛ اما هنوز به جواب قطعي نرسيدهام. از طرفي پيشرفت تكنولوژي براي من هميشه هيجانانگيزترين جنبهي زندگي بشر بوده و بزرگترين حسرتم اين است كه احتمالا عمرم به پيشرفتهاي بزرگ و تكاندهندهاي در حد اختراع اينترنت نرسد؛ منظورم تكنولوژيهايي به سبك سريال Black Mirror است؛ مثل آپلود كردن ذهن در فضاي ابري و امكان ادامهي زندگي پس از مرگ يا يادآوري دقيق خاطراتي همچون تماشاي فيلم به كمك تراشهاي كه زير پوست جاسازي شده است.
از طرف ديگر، نسل ما ظهور و افول فناوريهايي را تجربه كرده است كه ديگر هيچوقت تكرار نخواهند شد و من هميشه از شنيدن اينكه كسي نميداند فلاپي چيست، شگفتزده ميشوم.
به انديشه متخصصين شما اگر اين تجربيات را از ما بگيرند، آيا نگاهمان به دنيا و تكنولوژي همچون قبل باقي خواهد ماند؟ گاهي به اين قضيه به شكل يك بازي ويديويي يا فيلم چندقسمتي نگاه ميكنم و فكر ميكنم نگاه افرادي كه تنها آخرين قسمت بازي يا فيلم را تجربه كردهاند با افرادي كه از همان قسمت اول درگير داستان بودند، بدون شك فرق ميكند. البته ميشود خط داستان را در اينترنت خواند يا حتي سالها بعد از عرضهي قسمت اول، آن را با تماشا يا بازي كردن واقعا تجربه كرد؛ اما فكر ميكنم پسنگري، لذت تجربهي بار اولي را از آن ميگيرد.
كنسول بازي Brick Game
كنسول آتاري دستي (Brick Game)
امروز در دنياي بازي ويديويي همهجا صحبت از پلياستيشن ۵ و ايكسباكس سري ايكس است؛ خيلي از افراد شايد اولين تجربهشان با كنسولبازي به پلياستيشن ۲ يا نهايتا ۱ برگردد. اما يك دههي شصتي و قديميتر، به احتمال زياد كنسولهايي مانند آتاري و سگا را هم در دورهي اوج محبوبيتشان تجربه كرده و در كنارش، از بازي با كنسولهاي دستي لذت برده است.
محبوبترين كنسول دستي در ايران بهاشتباه به «آتاري دستي» معروف بود؛ چون شركت چيني سازندهي آن هيچ نسبتي با شركت آمريكايي آتاري نداشت و در خود چين هم اين كنسول با نام تجاري بريكگيم (Brick Game) به معني «بازي آجر» عرضه شد.
كنسول بريك گيم چيني از گيم بوي نينتندو ارزانتر و فراوانتر بود
اگر خوش شانس بوديد (و پولدار!)، ميتوانستيد در آن زمان بازي با كنسول دستي را با نسخهي اصلي و ژاپني آن يعني گيمبوي (Game Boy) كه ساخت نينتندو بود، تجربه كنيد. اما گيمبوي در آن زمان بهسختي در ايران پيدا ميشد؛ درحاليكه نسخهي چيني آن در بازار فراوان بود و ارزش بسيار پاييني داشت. دستي بودن اين كنسول اين مزيت را داشت تا آن را مثل واكمن همه جا همراه خود برد و ساعتها به بازي مشغول بود.
بريكگيم در دههي ۹۰ ميلادي اولين بار در چين عرضه شد و به خاطر فراواني، ارزش پايين و تنوع بازيها خيلي زود به محبوبيت زيادي در دنيا و بهخصوص در روسيه دست پيدا كرد. اين كنسول دستي داراي شكلي مستطيلي با گوشههاي گرد و صفحهي نمايش ۱۰ در ۲۰ پيكسل تكرنگ بود، از دو باتري قلمي AA استفاده ميكرد و برخلاف گيمبوي اوليه كه طراحي ثابتي داشت، در اندازه، شكل و رنگهاي مختلفي عرضه شد.
كنسول بريكگيم در رنگهاي مختلف؛ روي كنسول با اغراق به ۹۹۹۹ بازي اشاره شده
ايدهي اصلي ساخت اين دستگاه از روي بازي نامآشناي تتريس (Tetris) گرفته شده بود كه در سالهاي ۱۹۸۴ و ۱۹۸۵ توسط برنامهنويس روسي الكسي پاژيتنوف براي كامپيوتر الترونيكا ۶۰ ساخت اتحاد جماهير شوروي توليد شد. در واقعخيلي از افراد بريكگيم را با نام تتريس ميشناسند؛ چون با اين كنسول چيني بود كه اين بازي به شهرت جهاني رسيد.
معروف ترين بازي بريكگيم، تتريس بود
بازيهاي محبوب آتاري دستي در آن زمان شامل تتريس، اتومبيلراني، تانك، مار و البته بازي Brick Breaker (آجرشكن) بود كه در آن بايد با شليك توپ به سمت آجرها، آنها را نابود ميكرديد. اين بازيها از پيش در كنسول نصب شده بود و نصب بازيهاي جانبي در اين دستگاه ممكن نبود. روي برخي از اين كنسولها تعداد بازيهاي نصبشده بهطور اغراق آميزي تا چندين هزار نوشته شده بود كه البته اين فقط يك ترفند ماركتينگ بود و كوچكترين تفاوت در يك سبك بازي، يك بازي جداگانه در انديشه متخصصين گرفته ميشد. تعداد واقعي بازيهاي بريكگيم بر اساس سبك بازي معمولا بين ۱ تا ۵ بود و هميشه شامل بازي تتريس ميشد. امتيازي كه از انجام بازي بدست ميآمد تا زمانيكه باتري از دستگاه خارج نمي شد، در حافظهي كنسول باقي ميماند.
بازي محبوب تتريس در بريك گيم
بازي اتومبيلراني
بازي مار Snake
متاسفانه از بريكگيم تاريخچهي چنداني در اينترنت وجود ندارد و هرچه از اين كنسول دستي دوستداشتني باقي مانده، بيشتر خاطرات و تجربيات شخصي است تا اطلاعات دقيق آماري. در عوض نسخهي اصلي آن، يعني گيمبوي كه توسط شركت نينتندو در سال ۱۹۸۹ به بازار عرضه شد، تاريخچهي طولانيتر و دقيقتري دارد. بريكگيم با همهي خوبيها و محدوديتهايش به همان شكل باقي ماند؛ درحاليكه نينتندو به توسعه و بهبود گيمبوي ادامه داد.
اگر ميخواهيد خاطرات گذشته را زنده كنيد (يا شايد براي اولين بار بخواهيد حس بازي با آتاري دستي را تجربه كنيد)، ميتوانيد بازي اندرويدي Brick Game را از گوگل پلي به رايگان دانلود كنيد. اين بازي داراي ۱۹ بازي معروف آتاري دستي با همان طراحي و صداي ۸ بيتي نسخهي اصلي است؛ اما قابليت انتخاب رنگهاي مختلف دارد. در نسخهي اندرويدي اين بازي حتي ميتوانيد امتيازهايتان را در جدول رتبهبندي (Leaderboard) ثبت كنيد؛ قابليتي كه حتي تصور آن در سالهاي اوليه عرضهي بريكگيم ممكن نبود.
اگر مايليد كنسول را در دست بگيريد و با آن بازي كنيد، با يك جستجوي سريع در اينترنت ميتوانيد كنسولهاي قديمي و كاركرده را ببينيد كه با ارزشهاي مختلف به فروش گذاشته شدهاند.
كنسول بازي Game Boy
كنسول دستي گيمبوي (Game Boy)
كنسول گيمبوي را يكي از خلاقترين متخصصان شركت نينتندو بهنام گونپي يوكوي (Gunpei Yokoi) طراحي كرد. گونپي طراح اسباببازي بود و استعداد كمنظيري در خلق اسباببازيهاي عجيب و شگفتانگيز داشت. زمانيكه در نينتندو كار ميكرد، اسباببازي Ultra Hand را ساخت كه درواقع يك دست پلاستيكي دراز بود و به كمك آن فرد ميتوانست وسايلي كه در جاي دور از دسترسي قرار داشتند، بگيرد و به خود نزديك كند. مدير نينتندو آنقدر از اين اختراع خوشش آمده بود كه تصميم گرفت از اين مدل اسباببازي بيشتر توليد كند و اينگونه بود كه گونپي در مسير ساخت يكي از بهترين اسباببازيهاي الكترونيكي تاريخ قرار گرفت. از گونپي همچنين بهعنوان فرد تأثيرگذاري در تاريخ كنسول بازي و توسعهي دستهي بازي ياد ميشود؛ زيرا او بود كه D-pad صليبي شكل را اختراع كرد.
اسباب بازي Ultra Hand ساخت نينتندو
هدف از طراحي گيمبوي اين بود كه شبيه اسباببازي باشد اما حس كار كردن با كامپيوتر به متخصص بدهد. اولين نسخهي گيمبوي صفحهي نمايش سبزرنگ كوچكي داشت كه فقط ميتوانست چند طيف از رنگ خاكستري را نمايش دهد. محبوبترين بازيهاي گيمبوي، تتريس و سوپر ماريو لند بود.
طراحي گيمبوي وامدار طراحي سري كنسولهاي دستي NES و Game & Watch است كه توسط خود گونپي طراحي شده بود و نينتندو آنها را بين سالهاي ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۱ در ژاپن عرضه كرد. اولين كارتريج كنسول Game & Watch شامل سه بازي Oil Panic، Donkey Kong و Green House بود.
گيمبوي آنقدر محكم ساخته شده بود كه از جنگ هم جان سالم به در برد
گونپي در انديشه متخصصين داشت كطراحي گيمبوي بهگونهاي باشد كه گيمر بتواند يك روز كامل با آن بازي كند؛ براي همين به جاي طراحي بدنهي باريك و استفاده از تنها دو باتري AA (همچون بريكگيم)، گيمبوي بدنهي ضخيم و بزرگي داشت، از مواد مستحكمتري ساخته شده بود و ظرفيت باتري آن بيشتر بود. درواقع، گيمبوي آنقدر مستحكم بود كه حتي از جنگ جان سالم به در برد و يك نسخهي بازمانده از جنگ آن در فروشگاه نينتندو در نيويورك نگهداري ميشود و هنوز ميتوان با آن بازي كرد!
گيم بوي بازمانده از جنگ
ننيتندو در سال ۱۹۹۸ نسخهي رنگي گيمبوي را با نام Game Boy Color به بازار عرضه كرد كه جزو نسل پنجم كنسولهاي بازي ويدويي به حساب ميآيد. پرفروشترين بازي گيمبويكالر، نسخهي گلد و سيلور پوكمون بود كه ۲۳ ميليون نسخهي آن در سراسر دنيا عرضه شد.
سير تكاملي كنسولهاي دستي
نام كنسول | سال عرضه | كشور سازنده | تصوير |
---|---|---|---|
كنسول دستي ليايدي Mattel | ۱۹۷۷-۷۸ | آمريكا | |
ميكروويژن ساخت شركت Milton Bradley | ۱۹۷۹ | آمريكا | |
سري كنسولهاي Game & Watch ساخت نينتندو | ۱۹۸۰-۹۱ | ژاپن | |
كنسول Game Pocket Computer ساخت Epoch | ۱۹۸۴ | ژاپن | |
گيم بوي ساخت نينتندو | ۱۹۸۹ | ژاپن | |
كنسول Lynx / Lynx II ساخت شركت آتاري | ۱۹۸۹ | آمريكا | |
كنسول Turbo Express ساخت شركت NEC | ۱۹۹۰ | ژاپن | |
كنسول Game Gear ساخت سگا | ۱۹۹۰ | ژاپن | |
كنسول بريكگيم | دهه ۱۹۹۰ | چين | |
كنسول Nomad ساخت سگا | ۱۹۹۵ | ژاپن | |
كنسول game.com ساخت شركت Tiger Electronics | ۱۹۹۷ | آمريكا | |
كنسول Neo Geo Pocket Color ساخت SNK | ۱۹۹۸-۹۹ | ژاپن | |
كنسول رنگي Game Boy Color نينتندو | ۱۹۹۸ | ژاپن | |
كنسولهاي WonderSwan ساخت شركت Bandai | ۱۹۹۹-۲۰۰۰ | ژاپن | |
كنسولهاي Game Boy Advance / Advance SP / Micro | ۲۰۰۱ / ۲۰۰۳ / ۲۰۰۵ | ژاپن | |
كنسولهاي N-Gage / N-Gage QD ساخت Nokia | ۲۰۰۳-۰۴ | فنلاند | |
كنسولهاي نينتندو DS / DS Lite | ۲۰۰۴ / ۲۰۰۵ | ژاپن | |
كنسول قابلحمل PlayStation Portable | ۲۰۰۴ | ژاپن | |
كنسول Gizmondo ساخت شركت Tiger Telematics | ۲۰۰۵ | سوئد | |
كنسول GP2X ساخت GamePark Holdings | ۲۰۰۵ | كره جنوبي | |
امولاتورهاي دستيار ديجيتال شخصي (PDA) | - | - |
دنياي بعد از بريكگيم و گيمبوي
صنعت بازي در دنيا امسال ۱۵۹٫۳ ميليارد دلار درآمد داشته است و پيشبيني ميشود اين رقم در سال ۲۰۲۳، از ۲۰۰ ميليارد دلار عبور كند. البته جاي تعجب ندارد؛ بازيهاي ويديويي دهها سال است كه دركنار ما هستند و گسترهي وسيعي از پلتفرمها، از جمله سيستم آركيد، كنسول خانگي، كنسول دستي و موبايلهوشمند را شامل ميشوند. اغراق نيست اگر بگوييم بازيهاي ويديويي در خط مقدم فناوري كامپيوتري هستند.
بشر براي رسيدن به اين نقطه از تكنولوژي در بازيهاي ويديويي، مسير طولاني و پرفراز و نشيبي را طي كردهاست و تصور اينكه بعضي از ما اولين تلاشهاي بشر براي ساخت بازي ويديويي را تجربه كردهايم، هم شگفتانگيز است و هم كمي ترسناك؛ زمانيكه در كارتريج بازي فوت ميكرديم تا اشكال اجرا نشدن بازي را حل كنيم؛ يا زمانيكه كارت حافظه هنوز اختراع نشده بود و براي ديدن پايان بازي بايد آن را در چند ساعت پشتسرهم تمام ميكرديم؛ و البته دوباره فردا همهي اين مراحل را از اول بازي ميكرديم و مثل بار اول از آن لذت ميبرديم.
سير تكاملي كنسولهاي دستي نينتندو
چه جادويي در آن بازيهاي ۸ بيتي و آركيد بود كه هيچوقت برايمان تكراري نميشدند و هنوز هم با هيجان و علاقه از آنها ياد ميكنيم؟ بازيهاي كنوني با گرافيك مبهوتكنندهي سهبعدي و واقعيت افزوده، آهنگسازي اركسترال، خط داستاني پيچيده و بازيگران حرفهاي كه جاي كاراكترها نقش بازي ميكنند، چه كم دارند كه بعد از يك يا دو بار بازي كردن، معمولا ديگر به سراغشان نميرويم؟ شايد چون انتخابهايمان بيشتر شده است و وقتمان كمتر؛ شايد چون توقعمان زيادتر شده است و نگاهمان منتقدانهتر؛ يا شايد اين تأثير نوستالژي است كه باعث ميشود گذشته را از درون لنزهاي رترو ببينيم و اينطور فكر كنيم كه از تصاوير پرزرقوبرق امروزي زيباتر به انديشه متخصصين ميرسند.
جواب هرچه هست، دنياي شگرف و سحرانگيز بازي ويديويي روي همين آجرهاي ساده پيريزي شده است و اگر تتريس و Brick Breaker نبود، اگر انسان نياز به بازي كردن و نوآوري را در خود نمييافت، شايد امروز صحبتي از كنسولهاي نسل نهمي نبود.
انديشه متخصصين شما چيست؟ اگر از بريكگيم يا كنسولهاي دستي ديگر خاطرهاي داريد، ما با در بخش هم انديشي ها به اشتراك بگذاريد تا تجربهي بيش از ۳۰ سال زندگي كردن با كنسولهاي بازي را كنار هم جشن بگيريم.
هم انديشي ها