چگونه بفهميم لپ تاپ يا دسكتاپ از كدام نوع SSD همراهي مي‌كند

حافظه‌هاي ذخيره‌سازي اس اس دي (SSD) داراي مزايايي متعددي نسبت ‌به هاردديسك (HDD) هستند كه از آن‌ جمله مي‌توانيم به سرعت انتقال بسيار بيشتر، مصرف انرژي كمتر و وزن سبك‌تر اشاره كنيم. اس اس دي بسيار قابل‌اتكاتر از هاردديسك است. وقتي به حضور اس اس دي در سيستم عادت كرديد، محال است بتوانيد مجددا سراغ كار با هاردديسك برويد.

هرچه زمان مي‌گذرد،‌ سهم اس اس دي از بازار حافظه‌ي ذخيره‌سازي افزايش پيدا مي‌كند. درصورتي‌كه متخصص بودجه‌ي كافي داشته باشد، قطعا حافظه‌ي كامپيوتر‌ خود را به اس اس دي ارتقا مي‌دهد؛ اما براي انجام اين كار، محدوديت وجود دارد؛ زيرا تمامي كامپيوتر‌ها از همه‌ي انواع اس اس دي همراهي نمي‌كنند. درايوهاي NVMe سرعت بيشتري دارند و SSD‌هاي مدرن‌تري محسوب مي‌شوند؛ اين درحالي است كه اكثر سيستم‌هاي امروزي به‌ويژه نوت‌بوك‌ها، از اس اس دي ۲٫۵ اينچ استفاده مي‌كنند. 

هنگام خريد اس اس دي (يا هر نوع حافظه‌ي ذخيره‌سازي)، يكي از نكات مهمي كه بايد به آن توجه داشت، ظرفيت حافظه است. اگر درايو بسيار كم‌حجم بخريد، فضاي كافي براي نصب اپليكيشن‌ها يا بازي‌هاي مورد نياز نخواهيد داشت. از طرفيخريد حافظه‌اي كه بيش از حد پرظرفيت باشد، هدر دادن پول است.

تهيه‌ي اس اس دي خوب براي سيستم، كار بسيار مهمي است؛ زيرا ساده‌ترين راه براي افزايش سرعت كامپيوتري كه پردازنده‌ي مركزي (CPU) مناسب دارد، استفاده از حافظه‌ي ذخيره‌سازي پرسرعت است. پردازنده‌ي سيستم مي‌تواند در هر ثانيه ميلياردها چرخه‌ي كاري را پردازش كند؛ اما در اكثر مواقع زمان زيادي صرف منتظر ماندن براي دريافت داده از حافظه‌ي ذخيره‌سازي مي‌كند و همين موضوع، سرعت كلي سيستم را پايين مي‌آورد. SSD‌ها تقريبا هميشه سريع‌تر هستند؛ اما گاهي اوقات تهيه‌ي هارد درايو به‌صرفه‌تر است (نظير مواقعي كه به حافظه‌ي ذخيره‌سازي بسيار زياد نياز داريد)؛ زيرا تهيه‌ي هارد درايو چهار ترابايتي بسيار كم‌هزينه‌تر از اس اس دي چهار ترابايتي خواهد بود.

اگر تصميم ‌به تهيه‌ي SSD گرفته‌ايد، بهتر است حتما پيش از رفتن به بازار، نكات مهمي را مد انديشه متخصصين قرار دهيد. SSD‌ها انواع مختلف دارند و امكان استفاده از تمامي آن‌ها در همه‌ي سيستم‌ها وجود ندارد. اگر ساكن ايران هستيد، اين نكته براي شما از اهميت بيشتري برخوردار است؛ زيرا به ‌احتمال زياد مدت‌ها است كه سيستم خود را ارتقا نداده‌ايد. 

اگر مجموعه‌اي از فاكتورها را كنار هم بگذاريد، به اين نتيجه مي‌رسيد كه تهيه‌ي اس اس دي براي سيستم، بهترين كار است. بسيار مهم است كه‌ كامپيوتر‌ خود را به‌طور كامل بشناسيد. بايد با مطالعه دقيق كامپيوتر يا لپ تاپ بفهميد سيستم شما درگاه M.2 دارد يا خير؛ درصورت نبود درگاه M.2 احتمالا به درايو ۲٫۵ اينچ نياز پيدا مي‌كنيد. 

راه فهميدن مناسب‌ترين اس اس دي براي كامپيوتر، آشنايي با انواع فرم ‌فاكتور و سپس تطابق دادن‌ آن‌ با درگاه‌هاي مادربرد است. اين روش بيشتر براي كساني متخصصد دارد كه لپ تاپ قديمي دارند و ممكن است مشخصات متخصص كامل آن‌ها در ديتابيس‌ها و حتي وب‌سايت رسمي شركت سازنده پيدا نشود.

براي پيدا كردن بهترين نوع SSD، مي‌توانيد روش جالبي در پيش بگيريد. نخست يكي از اپليكيشن‌هايي كه مشخصات كامل سيستم را نمايان مي‌كنند، دانلود و روي كامپيوتر نصب كنيد (مي‌توانيد سراغ نصب Speccy برويد). به ‌دنبال نصب اپليكيشن، جزئيات مادربرد را استخراج كنيد. 

براي مشاهده‌ي تصوير بالا در ابعاد اصلي روي آن كليك كنيد

تصوير بالا، مشخصات متخصص مادربرد يك لپ تاپ را در اپليكيشن Speccy نشان مي‌دهد. پس از گذر از اين مرحله، نام مادربرد را در يكي از وب‌سايت‌هاي بنچمارك جست‌و‌جو كنيد (پيشنهاد ما، استفاده از UserBenchmark است). براي مثال دارنده‌ي سيستم بالا، بايد عبارت (Notebook W65_W67RC (U3E1 را در UserBenchmark جست‌و‌جو كند. پس از اين كار، با صفحه‌اي مشابه آنچه در زير اين پاراگراف آمده است مواجه مي‌شويد:

براي مشاهده‌ي تصوير بالا در ابعاد اصلي روي آن كليك كنيد

روشي كه در قالب دو اسكرين‌شات بالا شرح داديم، سادگي بسيار زيادي دارد. با استفاده از جزئياتي كه در وب‌سايت UserBenchmark آمده است، به‌راحتي مي‌توانيد بهترين نوع اس اس دي و ديگر قطعات را براي سيستم خود شناسايي كنيد. به بخش SSD در اسكرين‌شات بالا دقت كنيد. يكي از SSD-ها را در انديشه متخصصين بگيريد؛ براي مثال سراغ ADATA SU800. با جست‌و‌جوي نام اين اس اس دي در گوگل، مي‌توانيد جزئيات كامل آن شامل فرم فاكتور را بفهميد. با اين روش، به‌راحتي مشخص مي‌شود كه مادربرد شما از كدام فرم فاكتور اس اس دي همراهي مي‌كند.

همان‌طور كه اشاره كرديم، SSD‌هاي امروزي در فرم فاكتورهاي متنوع به بازار عرضه مي‌شوند. اينكه به كدام اس اس دي نياز داريد، به سيستم شما بستگي دارد. اگر به‌تازگي كامپيوتر‌ دسكتاپ گيمينگ خريده‌ايد يا مشغول بستن سيستمي قوي هستيد كه مادربرد مدرن و باكيفيت دارد، سيستم شما احتمالا مي‌تواند اكثر درايوهاي مدرن را همراهي كند.

ازطرفي ديگر، لپ‌تاپ‌هاي باريك مدرن و لپ‌تاپ‌هاي تبديل‌‌پذير به ‌شكل روز‌افزون درحال مهاجرت به درايوهاي M.2 هستند و عموما فضايي براي درايو ۲٫۵ اينچ ندارند. در برخي لپ‌تاپ‌ها، توليدكننده ترجيح مي‌دهد حافظه‌ي ذخيره‌سازي را مسقيما به مادربرد متصل كند كه در آن صورت امكان ارتقا آن وجود نخواهد داشت. 

نكته‌اي كه روي آن تأكيد ويژه‌اي داريم، اين است كه شما بايد سيستم خود را بشناسيد. SSD‌ها در سه فرم فاكتور اصلي به ‌همراه يك فرم فاكتور غير معمول عرضه مي‌شوند كه در ادامه نگاهي به آن‌ها مي‌اندازيم. 

معمول‌ترين فرم فاكتور SSD است و ازلحاظ ظاهري به هارد درايو سنتي لپ تاپ شباهت دارد و از رابط SATA كه بسياري از علاقه‌مندان به دنياي سخت‌افزار با آن آشنايي دارند، استفاده مي‌كند. اگر لپ تاپ يا كامپيوتر‌ دسكتاپ شما جايگاه مخصوص درايو ۲٫۵ اينچ و كانكتور SATA دارد، اين نوع درايو با سيستم شما سازگار است. 

اين درايوها از پتانسيل لازم براي ارائه‌ي سرعت انتقال بسيار بيشتر نسبت ‌به ديگر درايوها برخوردار هستند؛ زيرا فرآيندهاي لازم را از طريق باس PCI Express انجام مي‌دهند نه SATA. در انديشه متخصصين داشته باشيد كه SATA بيش از يك دهه پيش براي مديريت هارد درايو طراحي شده است و امروزه قديمي محسوب مي‌شود. درايوهاي AIC روي آن دسته از درگاه‌هاي مادربرد قرار مي‌گيرند كه به‌طور معمول براي كارت‌ گرافيك يا كنترلر RAID استفاده مي‌شود. به ‌بيان بهتر، براي استفاده از اين نوع درايو بايد تعداد كافي درگاه‌ PCIe خالي باشد. 

اگر كامپيوتر‌ دسكتاپ شما جمع‌و‌جور است و پيش‌تر كارت گرافيك روي مادربرد نصب كرده‌ايد، احتمالا بدشانس هستيد. از طرفي اگر در كامپيوتر‌ دسكتاپ خود فضاي كافي داريد و درگاه كافي روي مادربرد پيدا مي‌شود، AIC مي‌تواند بين پرسرعت‌ترين درايوهايي قرار بگيرد كه امروزه دردسترس هستند. درايوهاي اين‌چنيني سطح اضافه دارند، فرايند خنك‌سازي آن‌ها بهتر انجام مي‌شودو انتقال داده با سرعت بسيار زياد، گرماي نسبتا زيادي ايجاد مي‌كند.

 اين نوع اس اس دي كه شبيه به حافظه‌ي رم است و ابعادي كوچك‌تري از آن دارند، امروزه به استانداردي براي لپ‌تاپ‌هاي باريك تبديل‌ شده‌اند؛ اما اگر نگاهي به بازار بياندازيد مي‌توانيد درايوهاي M.2 را در بسياري از مادربردهاي مدرن دسكتاپ هم پيدا كنيد. اكثر مادربردهاي رده‌بالا داراي دو يا تعداد بيشتري درگاه M.2 هستند تا بتوانيد درايوها را در حالت RAID به‌ كار بگيريد.

بيشتر درايوهاي اس اس دي M.2 داراي پهناي ۲۲ ميلي‌متر و طول و ۸۰ ميلي‌متر هستند؛ اما درايوهاي ديگري هم پيدا مي‌شوند كه ممكن است كوتاه‌تر يا طويل‌تر باشند. براي فهميدن اين موضوع بايد سراغ عدد چهاررقمي يا پنج‌رقميِ در نام آن‌ها برويد. دو رقم اول نشان‌دهنده‌ي پهنا و دو رقم دوم نشان‌دهنده‌ي طول هستند. معمول‌ترين اندازه‌ي M.2 اس اس دي، با عبارت M.2 Type-2280 خطاب مي‌شود.

لپ‌تاپ‌ها معمولا صرفا با يك اندازه‌ي خاص از درايوهاي M.2 سازگاري دارند؛ اما بسياري از مادربردهاي دسكتاپ مي‌توانند از درايوهاي كوتاه‌تر يا طويل‌تر هم همراهي كنند. پرظرفيت‌ترين درايوهاي M.2، دو تا چهار ترابايت ظرفيت دارند. اگر بودجه‌ي كافي داريد و به ‌دنبال ظرفيت بيشتر هستيد، مي‌توانيد ديگر فرم فاكتورها را در انديشه متخصصين بگيريد.

در نگاه اول، اين SSD‌هاي ۲٫۵ اينچ همچون هارد درايو سنتي SATA به‌ انديشه متخصصين مي‌رسند؛ بااين‌حال درايوهاي U.2 از كانكتوري متفاوت با هارد SATA استفاده مي‌كنند و فرايند انتقال داده را از طريق رابط پرسرعت PCIe انجام مي‌دهند.

درايوهاي U.2 به‌طور معمول ضخامتي بيشتر از هارد درايو و SSD‌هاي ۲٫۵ اينچ دارند. درايوهاي U.2 ظرفيتي بيشتر از درايوهاي M.2 دارند و از آن‌ها گران‌تر هستند. سرورهايي كه ظرفيت كافي براي استفاده از درايو زياد دارند، مي‌توانند از مزاياي عالي درايوهاي U.2 بهره بگيرند. 

اشاره‌ي دقيق به رابط SSD‌ها، كمي پيچيده‌تر از آن است كه فكر كنيد؛ بنابراين به اين قسمت از مقاله توجه بيشتري نشان دهيد. همان‌طور كه بالاتر اشاره كرديم، SSD‌هاي ۲٫۵ اينچ داراي رابط SATA هستند كه سال‌ها پيش براي هارد درايو طراحي شده است و تاريخ معرفي‌اش به سال ۲۰۰۰ برمي‌گردد. اين درحالي است كه درايوهاي افزودني از طريق رابط سريع‌تر PCI Express فعاليت مي‌كنند؛ اين رابط براي قطعاتي نظير كارت‌ گرافيك، پهناي باند بيشتري ارائه مي‌دهد. 

درايوهاي M.2 مي‌توانند روي يكي از دو رابط SATA يا PCI Express كار كنند و اين موضوع بستگي به خود درايو دارد. سريع‌ترين درايوهاي M.2 بازار (ADATA SX8200 PRO) از استاندارد NVMe هم همراهي مي‌كنند. NVMe پروتكلي است كه به‌طور ويژه براي حافظه‌هاي ذخيره‌سازي سريعِ مدرن طراحي شده است. درايوهاي M.2 مي‌توانند مبتني‌ بر SATA، مبتني‌بر PCIe بدون همراهي از NVMe يا مبتني‌بر PCIe با همراهي از NVMe باشند. اكثر انواع اس اس دي رده‌بالاي M.2 كه در چند سال اخير عرضه شده‌اند از NVMe همراهي مي‌كنند. 

درايوهاي M.2 و درگاه‌هاي متناظر آن روي مادربرد شباهت بسيار زيادي دارند؛ صرف ‌انديشه متخصصين از اينكه از چه استانداردهايي همراهي كنند. بنابراين هميشه مشخصات رسمي دفترچه‌ي مادربرد و لپ تاپ و همچنين استانداردهاي تحت همراهي درايوها را بخوانيد.

اگر كارهاي روزانه‌ي شما شامل مواردي مثل وب‌گردي، كار با نرم‌افزارهاي اداري و حتي تجربه‌ي بازي است، اكثر انواع اس اس دي NVMe قرار نيست به ‌شكل بسيار محسوسي سريع‌تر از درايوهاي قديمي‌ SATA باشند. اگر روزانه كارهاي سنگين‌تري نظير انتقال فايل‌هاي پرحجم، ويرايش ويدئو يا تصاوير بسيار پروضوح، ترنسكُد كردن يا فشرده‌سازي انجام مي‌دهيد، پيشنهاد مي‌كنيم حتما سراغ اس اس دي NVMe برويد. اين نوع اس اس دي تا پنج برابر پهناي باند بيشتر از مدل‌هاي SATA ارائه مي‌دهند. شماري از درايوهاي NVMe نظير اس اس دي 660p اينتل با ارزشي پايين‌تر از بسياري از درايوهاي SATA عرضه مي‌شود. 

به كنترلر به‌عنوان پردازنده‌ي درايو اس اس دي نگاه كنيد. كنترلر وظيفه‌ي تعيين مسير فرايند خواندن و نوشتن را بر عهده دارد و شماري ديگر از وظايف مربوط به عملكرد درايو را انجام مي‌دهد. مطالعه دقيق انواع كنترلرها از حوصله‌ي اين مقاله خارج است و تفاوت هر كدام از آن‌ها براي بسياري از متخصصان متخصصد خاصي ندارد؛ براي اكثر متخصصان، كافي است بدانند هرچه تعداد هسته‌ها بيشتر باشد عملكرد درايو بهتر است. كنترلر، نقشي كليدي در عملكرد كلي درايو اعمال مي‌كند.