كشف قديمي‌ترين گورستان دوران اسلامي اسپانيا
با كشف ۴۳۳ قبر در يك محوطه باستاني در شمال شرقي اسپانيا كه قدمت آن به سده‌ي اول حكومت مسلمانان در شبه‌جزيره ايبري برمي‌گردد، باستان‌شناسان عملا موفق شدند به يكي از قديمي‌ترين گورستان‌هاي مسلمانان در اين كشور دست پيدا كنند. يافته‌هاي جديد تأييد مي‌كند كه اين منطقه در دوران پرتلاطم قرون وسطي كه جنگ مسلمانان و مسيحيان در جريان بود، براي مدت مديدي تحت سلطه‌ي مسلمانان بوده است؛ ولي بعدا كه حاكمان مسيحي منطقه را بازپس گرفتند، تاريخچه‌ي آن به دست فراموشي سپرده شده است. باستان‌شناسان اين قبرستان باستاني مسلمانان را كه قدمت آن به سده هشتم تا دوازدهم ميلادي بازمي‌گردد، در شهر تاوست در درّه ايبرو (حدود ۴۰ كيلومتري شمال غربي ساراگوسا) كشف كردند.
بقاياي كشف‌شده در اين قبرستان نشان مي‌دهد كه تمامي مردگان مطابق با آداب و رسوم خاكسپاري مسلمانان تدفين شده‌اند. يافته‌هاي اخير حاكي از آن است كه با وجود اينكه هيچ اشاره‌اي در تواريخ نشده، اين شهر به مدت صدها سال عمدتا مسلمان‌نشين بوده است. به گفته باستان‌شناسان، شمار افرادي كه در اين گورستان دفن شدند و همچنين مدت حضور مسلمانان در آن، گواه آن است كه تاوست در روزگار اسلامي، شهري مهم در منطقه ايبرو بوده است.
آخرين كاوش‌ها در اين محوطه توسط «انجمن فرهنگي اِل‌پاتياز» انجام گرفته است. بودجه اين انجمن از سوي مردم تاوست تأمين مي‌شود و هدف آن تحقيقات بيشتر درباره تاريخچه شهر است. اولين اكتشافات باستان‌شناسي كه در سال ۲۰۱۰ در اين قبرستان باستاني ۵ هكتاري انجام گرفت، نشان داد كه ممكن است بيش از ۴۵۰۰ نفر در آن دفن شده باشند. اما بودجه محدود انجمن سبب شد در طي ۴ سال، تنها ۴۶ قبر حفاري شوند.
باستان‌شناسان تصور مي‌كنند كه بيش از ۴۵۰۰ نفر در اينجا مدفون باشند
به عقيده باستان‌شناسان آخرين يافته‌ها حاكي از آن است كه به احتمال زياد قبرهاي بيشتري در آينده در اين محوطه كشف كشف خواهند شد. درواقع باستان‌شناسان اكنون اطلاعاتي دارند كه نشان مي‌دهد وسعت اين قبرستان باستاني از آنچه پيش‌تر تصور مي‌شد، بيشتر است.
قدمت اين قبرها به زماني بازمي‌گردد كه مسلمانان شمال آفريقا كه از متحدان خلافت اموي دمشق بودند، در سال ۷۱۱ م به اسپانيا حمله كردند. مسلمانان قسمت اعظم سرزمين‌هاي شبه‌جزيره ايبري (اسپانيا و پرتغال امروزي) را فتح كردند. در اين ميان، تنها نواحي كوهستاني در شمال غربي شبه‌جزيره همچنان در سيطره‌ي مسيحيان ماند. مسلمانان كه مسيحيان به آنان «مورو» يا «مور» مي‌گفتند، بعدا سعي كردند گل (فرانسه كنوني) را نيز فتح كنند. ولي ابتدا در سال ۷۲۱ و سپس در نبرد تور در سال ۷۳۲ از ارتش كوچك‌تر فرانك‌ها به فرماندهي شارل مارتل شكست سختي خوردند. سواره‌نظام سنگين فرانك‌ها در آن پيروزي نقش تعيين‌كننده‌اي ايفا كرد.
اين شهر به مدت صدها سال عمدتا مسلمان‌نشين بوده است
پس از آن، مسلمانان كه سرزمين‌هاي زيادي از دست داده بودند، حكومت خود را عمدتا در جنوب بارسلون و رشته‌‌كوه پيرنه برقرار كردند؛ اما درّه‌ي ايبرو در اطراف سارگوسا همچنان در دست مسلمانان ماند. منطقه تحت سلطه مسلمانان به «اَندلُس» معروف شد؛ اَندل احتمال از نام وَندال‌ها (قبايل ژرمن) گرفته شده است كه مسلمانان توانسته بودند سرزمين‌هايش را اشغال كنند. دوره‌ي اوج فرهنگي مسلمانان اندلس به سده‌ي دهم بازمي‌گردد كه پيشرفت‌هاي شگرفي در رياضيات، نجوم و پزشكي داشتند.
به انديشه متخصصين مورخان، حكومت‌هاي مسلمانان در اين منطقه نسبتا بي‌خطر بودند. اگر يهوديان يا مسيحيان منطقه نمي‌خواستند به اسلام بگروند، به شرط پرداخت جزيه يا خراج، مجاز بودند دين خود را نگه دارند. البته با پيروان ساير اديان ابراهيمي همان رفتار نمي‌شد و آنان عمدتا طبقه اجتماعي پائين‌تري از مسلمانان داشتند.
مسلمانان از سده يازدهم رفته‌رفته بخش‌هايي از سرزمين‌هاي خود را از دست دادند و پادشاهي‌هاي مسيحي در شمال شبه‌جزيره قدرت بيشتري گرفتند. آخرين اميرنشين گرانادا در جنوب اسپانيا در سال ۱۴۹۲ توسط ارتش كاستيا و طي آخرين نبرد بازپس‌گيري اندلس به دست مسيحيان افتاد. رهبري پادشاهي مسيحي را در اين دوران تعيين‌كننده ايزابلاي يكم كاستيا و فرديناند دوم آراگون، اولين ملكه و پادشاه اسپانيا برعهده داشتند. پس از شكست مسلمانان، اسلام در منطقه غير قانوني اعلام شد و مسيحيان كه قرن‌ها تحت سلطه‌ي مسلمانان بودند، دست به آزار و اذيت آنان زدند؛ آزار و اذيت گاهي بسيار خشونت‌آميزي كه تا اوايل سده هفدهم ادامه يافت. قبلا مشخص شده بود كه مسلمانان در نواحي همجاور نفوذ زيادي داشته‌اند؛ ولي در تواريخ و اسناد اشاره‌اي به استيلاي مسلمانان در شهر تاوست نشده بود.
مسلمانان ساكن منطقه تماما مطابق آداب و رسوم اسلامي و فارغ از جايگاه اجتماعي با كفن سفيد به خاك سپرده مي‌شدند. باستان‌شناسان تصور مي‌كنند بيش از ۴۵۰۰ نفر در اينجا مدفون باشند
قبلا گورهاي باستاني گاه‌به‌گاه در اين شهر كشف مي‌شدند؛ ولي تصور مي‌شد اين گورها متعلق به كساني باشند كه بر اثر همه‌گيري وبا جان خود را از دست داده‌اند. شيوع گسترده‌ي وبا در اسپانيا بين سال‌هاي ۱۸۵۴ و ۱۸۵۵ جان بيش از ربع ميليون نفر را گرفت. قبلا برخي از محققان انجمن ال‌پاتياز به ريشه‌هاي اسلامي برج كليساي قرن يازدهمي در اين شهر مشكوك بودند. بعدا اين سوءظن تأييد و ثابت شد كه اين برج درواقع مناره‌اي است كه به تأسي از معماري اسلامي بنا شده.
با شروع حفاري‌ها، باستان‌شناسان متوجه شدند كساني كه اجسادشان در اين گورستان كشف شده، مطابق آداب و رسوم تدفين اسلامي به خاك سپرده شده‌اند و اصلا خبري از گور دسته جمعي نيست كه در برهه‌ي مصيبت بزرگي همچون همه‌گيري وبا قابل انتظار است. در هر قبر به تفكيك بقاياي استخواني تنها يك نفر پيدا شد. اين افراد به پهلوي راست خوابانده شده‌اند تا رو به قبله باشند و رويشان را با خاك پوشانده‌اند. ممكن است روي برخي قبرها را با چوب پوشانده باشند كه با توجه به تجزيه‌ي چوب، اثري از آن باقي نمانده است.
- باستان‌شناسان از وجود حكاكي‌هاي نفرين موميايي‌‌ها در مقبره‌هاي سقاره خبر دادند
- عجيب ولي واقعي: ماجراي موميايي شاهدخت ايراني
اجساد فارغ از موقعيت اجتماعي خود تماما در كفن‌هاي سفيد به خاك سپرده شده‌اند. در آداب و رسوم تشييع جنازه مسلمانان مرسوم نيست كه به همراه مردگان، كالاهايي دفن شوند. ولي در حفاري‌هايي كه در سال ۲۰۱۰ در اين محوطه انجام گرفت، قطعات سراميكي پيدا شد كه قدمت آن‌ها بين قرن هشتم تا دوازدهم است؛ يعني همان دوره‌اي كه اين منطقه تحت سلطه‌ي مسلمانان بود. در اكتشافات گذشته مشخص شده بود كه در اين منطقه گورستان اسلامي وجود دارد؛ ولي آنچه باستان‌شناسان نمي‌دانستند، ابعاد و شمار زياد قبرها بود. كشف اين موضوع منتظره و هم‌زمان غير منتظره بود. آخرين اكتشافات كه اخيرا تصادفا طي احداث جاده‌اي در اين منطقه انجام شد، به‌خوبي نمايانگر نفوذ مسلمانان طي چند قرن در اين شهر است. باستان‌شناسان گمان مي‌كنند اين قبرستان براي مدت بيش از ۴۰۰ سال به‌طور مداوم مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراين قابل تصور است كه در اينجا و طي سده‌هاي هشتم تا دوازدهم، همواره يك گروه ثابت از مسلمانان زندگي مي‌كردند.
هم انديشي ها