نگاهي به تاريخچه بيست‌ساله Mac OS X Public Beta و نقش آن در نجات مك

اپل ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۰، سيستم‌عامل جديد خود را با طراحي انقلابي به‌نام Mac OS X Public Beta براي كامپيوترهاي شخصي عرضه كرد. اين اولين نسخه از سيستم‌عامل OS X بود كه با قابليت جديد داك (Dock) عرضه مي‌شد. به‌علاوه، رابط متخصصي Aqua نيز از همان نسخه در سيستم‌عامل مك عرضه شد كه توجه بسياري از متخصصان و متخصص كارشناسان را به‌خود جلب كرد. سيستم‌عامل مذكور شروع دوران تازه‌اي براي مك بود كه اكنون و با گذشت حدود ۲۰ سال، هنوز در آن زندگي مي‌كنيم.

سيستم‌عامل كلاسيك مك در انتهاي دهه‌ي ۱۹۹۰ ديگر به‌نوعي قديمي محسوب مي‌شد. اين سيستم‌عامل از قابليت‌هايي همچون حافظه‌ي حفاظت‌شده . متخصصي‌‌هاي چندوظيفگي يا سيستم كنترل بهينه در سطح متخصص همراهي نمي‌كرد. همچنين، اختلال‌هاي زيادي در سيستم‌عامل كوپرتينويي‌ها وجود داشت كه در ميانه‌ي كار، متخصصان را آزار مي‌داد.

رابط متخصصي سيستم‌عامل مك در آستانه‌ي قرن بيست‌ويكم ضعيف‌تر از ويندوز بود. اپل مي‌دانست كه مك براي رقابت بهتر به بازطراحي كامل نياز دارد. افزون‌براين، اشكالات هماهنگي نرم‌افزارها باعث مي‌شد تا آن‌ها از همان معماري سيستمي پايه‌اي استفاده كنند كه از سال ۱۹۸۴ در دستگاه‌ها ارائه مي‌شد. 

فرايند جايگزيني Mac OS كلاسيك و قديمي به مراحل متعدد و پيچيده‌اي نياز داشت. در فرايند جايگزيني، پروژه‌هاي داخلي متعددي بايد برنامه‌ريزي مي‌شدند و هدفي جديد براي تيم طراحي تدوين مي‌شد. درنتيجه، اپل شركت NeXT، شركت استيو جابز را خريد تا سيستم‌عامل NeXTSTEP را به‌عنوان پايه‌اي براي جايگزيني مدرن براي Mac OS به‌كار گيرد.

پس از ورود تيم استيو جابز از شركت نكست به اپل، شركت نيازهاي متخصصي مالكان مك را به فرايند طراحي وارد كرد. آن‌ها تلاش مي‌كردند تا NeXTSTEP را به سيستم‌عاملي پرتابل براي مخاطبان انبوه تبديل كنند كه درنهايت، Mac OS X متولد شد.

در ابتداي سال ۲۰۰۰، اپل چند نسخه‌ي آزمايشي يا همان بتا از OS X را براي توسعه‌دهندگان ارائه كرد. سپس، كوپرتينويي‌ها تصميم گرفتند تا نسخه‌ي جديد را با ارزش ۲۹/۹۵ دلار به‌صورت CD در وب‌سايت عرضه كنند. متخصصان عادي با خريد ديسك، نسخه‌ي جديد و بهينه‌ي سيستم‌عامل مك را دريافت مي‌كردند.

كاربراني كه CD نسخه‌ي جديد را از اپل خريده بودند، تخفيفي ۳۰ دلاري هم براي Mac OS X 10.0 دريافت مي‌كردند. نسخه‌ي Public Beta در ۱۴ مي ۲۰۰۱ منقضي مي‌شد و متخصصان بايد X 10.0 را مي‌خريدند. همين دوره‌ي زماني براي آزمايش سيستم‌عامل جديد اپل كافي بود و متخصصان فرصت ارائه‌ي بازخورد و انديشه متخصصين مناسب را دراختيار داشتند.

اولين نسخه‌هاي آزمايشي Mac OS X در سال ۱۹۹۹ و براساس نمونه‌هاي اوليه‌ي موسوم به Rhapsody عرضه شدند. درواقع، آن نسخه‌ها همان سيستم‌عامل NeXTSTEP بودند كه با تم Platinum از سيستم‌عامل مك كلاسيك عرضه مي‌شدند؛ درنتيجه، اگرچه فناوري زيرساختي در نسخه‌هاي آزمايشي سال ۱۹۹۹ كاملا جديد بود، رابط متخصصي ضعيف Rhapsody باعث مي‌شد تا اغلب متخصصان علاقه‌اي به سيستم‌عامل جديد نشان ندهند. حتي توسعه‌دهندگان نيز از طراحي جديد راضي نبودند و از نياز به طراحي مجدد نرم‌افزارهاي مك خود براي هماهنگي با پلتفرم جديد گله‌مند بودند.

اپل مي‌دانست كه براي جلب توجه متخصصان و توسعه‌دهندگان بايد سيستم‌عامل كاملا خاص و ويژه‌اي به آن‌ها ارائه كند؛ به‌همين‌دليل، كار روي رابط متخصصي جديد موسوم به Aqua را شروع كرد. رابط جديد از آيكن‌هاي بزرگ‌تر همراهي مي‌كرد و قابليت‌هايي همچون سايه و شفافيت منوها طراحي آن را جذاب كرده بود. دكمه‌ها و مؤلفه‌هاي ديگر رابط متخصصي كه به‌‌صورت رنگي طراحي شده بودند، جلوه‌ي جذابي به رابط انقلابي Aqua مي‌دادند.

در رويداد Macworld Conference and Expo در ژانويه‌ي ۲۰۰۰، استيو جابز رابط متخصصي جديد Aqua را معرفي كرد. در آن زمان، بسياري از متخصصان و متخصص كارشناسان از طراحي جديد شگفت‌زده شدند. هم‌بنيان‌گذار اپل در رويداد رونمايي، با هنر هميشگي خود در ارائه، قابليت‌هاي جذاب رابط متخصصي مانند سايه روي آيكن‌ها و آيكن‌هايي با رزولوشن چشمگير را به‌خوبي به‌نمايش گذاشت. اين قابليت‌ها امروزه ديگر به‌عنوان عضوي جدانشدني از رابط‌هاي متخصصي شناخته مي‌شوند.

در سال‌هاي گذشته، ظاهر رابط متخصصي Aqua با تغييرهاي متعددي روبه‌رو شده است. اپل نيز ديگر از نام Aqua براي آن استفاده نمي‌كند؛ اما در رابط متخصصي پيشرفته‌ي Catalina نيز هنوز از همان رابط به‌عنوان پايه‌هاي اصلي استفاده مي‌شود.

در رويداد رونمايي ژانويه‌ي ۲۰۰۰، قابليت داك در Mac OS X هم رونمايي شد. داك راهكاري با انعطاف‌پذيري و ظرفيت‌هاي درخورتوجه بود كه اجرا و مديريت اپليكيشن‌ها را براي متخصص آسان‌تر مي‌كرد. داك به مك امكان مي‌داد تا با قابليت نوار وظيفه‌ي موجود در ويندوز رقابت كند.

شباهت‌هايي كه امروز بين Mac OS X Public Beta با عمري بيش از بيست سال و macOS Catalina جديد وجود دارد، جالب و شگفت‌آور هستند. آن‌ها هر دو از داك، آيكن‌هاي با رزولوشن درخورتوجه، دكمه‌‌هاي سه‌گانه‌ي كنترل پنجره (قرمز و زرد و سبز)، همراهي از PDF و ساختار هسته‌ي Darwin همراهي مي‌كنند.

اپليكيشن‌هاي پيش‌فرض سيستم‌عامل قديمي و امروزي هم شباهت‌هاي زيادي به‌هم دارند. اپليكيشن‌هايي همچون Preview ،Mail.app ،TextEdit ،Address Book ،Stickies ،QuickTime ،Calculator و نسخه‌ي اوليه‌ي Chess در بين دو سيستم‌عامل مشترك هستند.

سيستم‌عامل Mac OS X Public Beta تفاوت‌هاي عمده‌اي با نسخه‌هاي قبلي و بعدي خود داشت. يكي از تفاوت‌هاي مهم حضور لوگو اپل در وسط نوار منو بود كه در نسخه‌هاي بعدي به‌سمت چپ منتقل شد. تم نوار سوزني و دكمه‌هاي نيمه‌شفاف Mac OS X Public Beta تا سيستم‌عامل Mac OS X 10.2 در رابط متخصصي حضور داشتند؛ اما از نسخه‌ي Mac OS X 10.3 Panther با طراحي جديد متال جايگزين شدند.

Mac OS X Public Beta به برخي از قابليت‌هاي متخصصي جذاب مانند Expise ،Widgets ،Notifications و Launchpad مجهز نبود. ناگفته نماند از اپ‌استور هم در سيستم‌عامل سال ۲۰۰۰ نيز خبري نبود و اين فروشگاه اختصاصي در سال ۲۰۱۱ به‌عنوان اپليكيشن دانلودي در OS X 10.6 Snow Leopard عرضه شد. از اپليكيشن‌هاي ديگري كه در آن سيستم‌عامل حضور نداشتند، مي‌توان به سافاري اشاره كرد كه در سال ۲۰۰۳ عرضه شد. در نسخه‌ي اوليه، اينترنت اكسپلورر با تم Aqua دردسترس متخصصان قرار داشت.

آوي توانيان، مدير سابق فناوري نرم‌‌افزار در اپل و توسعه‌دهنده‌ي Mac OS X، زماني گفته بود كه اپل سيستم‌عامل OS X را با درانديشه متخصصينگرفتن متخصصي بيست تا سي ساله توسعه داده است. شايد در سال ۲۰۰۰، دوره‌ي زماني سي ساله براي عمر معماري نرم‌افزاري بسيار زياد به‌انديشه متخصصين مي‌رسيد. اكنون، در سال ۲۰۲۰ مي‌بينيم OS X كه امروزه به‌نام macOS شناخته مي‌شود، به‌عنوان بخش مهم كامپيوترهاي شخصي مك عمل مي‌كند. آن‌‌گونه كه به‌انديشه متخصصين مي‌رسد، سيستم‌عامل مذكور تا چند دهه‌ي آينده نيز با وجود تغييرات مهم معماري، پايه‌هاي اكوسيستم مك را شكل مي‌دهد.