فسيل‌هاي چشمگيري كه تاكنون كشف شده‌اند (قسمت دوم)

ايده‌ي رفتن به موزه براي برخي كسل‌كننده به ‌انديشه متخصصين مي‌رسد؛ اما تماشاي يك دسته استخوان و فسيل از دوران دايناسورها يك داستان كاملا متفاوت است. توجه داشته باشيد كه فسيل‌ فقط شامل استخوان‌هاي دايناسور نيست، بلكه درواقع انواع مختلف گونه‌هايي است كه به نظم طبيعي، نه گفتند و تصميم گرفتند سال‌ها خود را به گونه‌اي حفظ كنند كه امروزه افرادي كه به آن‌ها نگاه مي‌كنند بگويند: «شگفت‌انگيز است»

معناي لغوي فسيل، عبارت است از چيزي كه از حفاري به دست آمده باشد. به عبارت ديگر فسيل‌ها، اجساد و بقايا و آثار موجوداتي هستند كه پس از مرگ در بين رسوبات دفن شده و همراه ‌با آن‌ها تحت ‌تأثير پديده‌ي سنگ‌شدگي (دياژنز) قرار گرفته‌اند. بنابراين فسيل‌ باقيمانده‌ي جانوري و گياهي نظير جسم حيوانات و استخوان‌هاي مربوط به آن‌ها، تنه‌ي گياهان قديمي و ساختمان آن‌ها، كرم‌هاي نرم و ستاره‌هاي دريايي است. فسيل همچنين آثار و مواد به‌جامانده از آن‌ها نظير فضولات، مدفوع، تخم‌ها (آثار طبيعي) و اثر لانه‌ها، آشيانه‌ها، ردپاها (آثار مصنوعي) را نيز شامل مي‌شود. همچنين لازم است كه تمامي موارد گفته‌شده به‌طور مستقيم توسط موجوداتي كه در گذشته مي‌زيستند، به جا مانده باشد. بدين ترتيب براي آن كه يك شي فسيل به حساب آيد، بايد بقايا يا آثار فعاليت زيستي موجودات گذشته باشد.

تخمين زده مي‌شود كه فسيل بيش از ۶ هزار فرد مختلف انساني پيدا شده باشد و هر روز نمونه‌هاي بيشترياز آن‌ها يافت مي‌شود. بنابراين مي‌توانيد تصور كنيد كه ممكن است تعداد مختلفي از قطعات فسيلي از گونه‌هاي مختلف ديگر وجود داشته باشند. وب‌سايت Bored Panda برخي از جالب‌ترين فسيل‌هاي كشف‌شده توسط انسان را جمع‌آوري كرده است. در اين مقاله مانند قسمت قبلي، سفري به موزه‌هاي دنيا خواهيم داشت و با تعدادي از قديمي‌ترين فسيل‌ها آشنا خواهيم شد.

ناهنجاري، خطاهاي ژنتيكي و نقص‌هاي خلقت، معمولا نادر هستند. پيدا كردن فسيل‌ هم امري است كه به خودي‌خود، به‌ندرت اتفاق مي‌افتد. حال تصور كنيد فسيلي كشف كنيد كه داراي خطاي ژنتيكي باشد. دانشمندان موفق به يافتن فسيل گونه‌اي از خزندگان بسيار نادر شده‌اند كه به‌طور معمول بايد يك سر داشته باشد؛ اما در عوض داراي دو سر است. موزه‌ي ديرينه‌شناسي شنژن، فسيل اين خزنده‌ي كوچك گردن‌بلند را دراختيار دارد. فسيلي كه در استان ليائونينگ در شمال شرقي چين، يافت شده است.

طول اين فسيل، تقريبا ۲٫۷۵ اينچ (۷ سانتي‌متر) است. فسيل از هر انديشه متخصصين شبيه اسكلت‌ جنيني ناقص است. همچنين احتمال مي‌رود اين فسيل، يك نوزاد از گونه‌ي اين خزندگان بوده باشد؛ با اين تفاوت كه دو سر و دو گردن متناسب داشت كه به يك خزنده تعلق داشتند. قدمت فسيل اين خزنده، به دوران كرتاسه باز‌مي‌گردد؛ دوره‌اي كه ۱۴۵ ميليون سال پيش اتفاق افتاده است. دوره‌ي كرتاسه، بعد از ترياس و ژوراسيك، سومين دوران ميانه‌زيستي است كه ۱۴۵٫۵ تا ۶۵ ميليون سال پيش اتفاق افتاد و هشتاد ميليون سال به طول انجاميد. اين دوره از اين لحاظ طولاني‌ترين دوره در ميانه‌‌زيستي است.

ممكن است به ‌انديشه متخصصين برسد كه فرايند فسيل شدن به‌سرعت اتفاق مي‌افتد؛ مانند گرفتن عكس سفلي! در اين تصوير، اين موضوع همه را به تعجب وامي‌دارد كه چگونه دو موجود ماقبل تاريخ مي‌توانند در اواسط ميدان نبرد تبديل به فسيل شوند؟ با توجه ‌به جزئيات بسيار كوچك اما بسيار حياتي، عنصر غافلگيري از طرف طبيعت، امكان‌پذير است.

در اين عكس، فسيل يك تيره از دايناسورهاي تروپود كه ۲ متر قد و هشتاد كيلوگرم وزن دارد و تيره‌اي از دايناسورهاي سراتوپسي گياه‌خوار و شاخ‌دار كه به بزرگي گوسفند بودند، به تصوير كشيده شده است. در حين مبارزه‌ي آن‌ها، ناگهان طوفان شن سنگيني نزديك مي‌شود و اين دو گونه از دايناسور را زنده‌به‌گور مي‌كند. آن‌ها سخت مشغول بودند تا به يكديگر نشان دهند چه كسي رئيس است؟ تقريبا هشتاد ميليون سال بعد، گروهي از دانشمندان لهستاني و مغولستاني، اين دو دايناسور را در قسمت جنوبي صحراي گوبي (مغولستان جنوبي و شمال چين امروزي) پيدا كردند.

وجود يك مدفوع در ليست فسيل‌‌ها، كمي غير معمول است. بااين‌حال  ابعاد اين فسيل، ۲۰ سانتي‌متر و طول آن، پنج سانتي‌متر است. به طوركلي اين مدفوع فسيل‌شده كمي بزرگ‌تر از يك چراغ قوه‌ي معمولي است. تجزيه و تحليل مواد دفع‌شده نشان مي‌دهد كه هر كس آن را توليد كرده، در درجه‌ي اول گوشت و نان‌ غذاي اصلي او بوده است. اين مدفوع شامل صدها تخم‌انگل بود كه نشان‌دهنده‌ي كرم روده در اين انسان است.

در سال ۱۹۹۱ دكتر اندرو جونز، متخصص ديرينه‌شناسي، با اظهارانديشه متخصصين در مورد اين يافته، عنوان بين‌المللي را منتشر كرد و گفت: «اين هيجان‌انگيزترين مدفوعي است كه من تاكنون ديده‌ام. اين مدفوع در نوع خود، به اندازه‌ي جواهرات تاج ارزشمند و غير قابل معاوضه است.»

اين فسيل شامل قطعه پوستي خاص و غير معمول است كه از انديشه متخصصين علمي بسيار ارزشمند است. اين فسيل با نام مستعار ايالتي كه در آن يافت شده، يعني داكوتاي شمالي شناخته مي‌شود. قدمت فسيل Edmontosaurus annectens به حدود ۶۷ ميليون سال قبل و دوران ماستريختي دوره‌ي كرتاسه برمي‌گردد. محققان بر اين باورند كه اين فسيل، قبلا به نمونه‌اي تعلق داشت كه حدود ۱۲ متر طول و حدود ۳۵ تن وزن داشت.

اين فسيل هادروسور، نه‌تنها به دليل استخوان‌هايي كه در آن يافت مي‌شود، بلكه به دليل بافت نرم شامل پوست و عضله، بسيار ارزشمند است. مطالعات اوليه نشان مي‌دهد كه آ‌ن‌ها دم سنگين‌تري داشتند و درواقع سريع‌تر از آنچه تصور مي‌شد، مي‌دويدند. دايناسور‌هاي گونه‌ي هادروسور، دايناسورهاي علف‌خوار بزرگي در اواخر دوره‌ي كرتاسه بودند. اين دايناسورها آرواره‌هايي مانند منقار اردك داشتند.

يكي از جديدترين موارد اضافه‎‌شده كه يكي از مشهورترين دايناسورها در تمام تاريخ بشر است، در سال ۲۰۰۶ كشف شد؛ بااين‌حال اخيرا براي عموم مردم آشكار شده است. اين دايناسور، يك تيرانوزوروس ركس با استخوان‌هايي كاملا سالم است. تيرانوزوروس ركس را با نام تي ركس هم مي‌شناسند. اين دايناسورها به قوي‌ترين گوشت‌خواران و سلطان دايناسورهاي ديگر معروف هستند. آن‌ها وحشتناك‌ترين گازها را مي‌گرفتند و نقطه‌ضعفشان گردنشان بود. 

فسيل اين تيرانوزوروس در رسوبات و كنار يك گونه دايناسور ديگر به‌نام Triceratops پيدا شد. دانشمندان بر اين باورند كه اين دو هنگام درگيري و دوئل كشته‌ شده‌اند و از اين رو اين فسيل‌ لقب دايناسورهاي دوئلينگ را دريافت كرده است. اين نمونه‌ي جذاب صد درصد استخوان‌هاي خود را دراختيار دارد؛ استخوان‌هايي كه در موقعيت طبيعي خود هستند و به دليل رسوبات در طي ميليون‌ها سال، كاملا خوب نگه داشته شده‌اند. تاكنون حدود ۳۰ قطعه فسيل تي‌ركس پيدا شده است كه بيشتر آن‌ها كامل‌اند. يكي از نمونه‌هاي كامل آن در موزه ژوراسيك آستورياس در اسپانيا نگه‌داري مي‌شود. حدود صد سال از كشف تيراناسوروس ركس مي‌گذرد و از آن زمان اين حيوان از درنده‌ترين، بزرگ‌ترين و قوي‌ترين موجودات تاريخ به شمار مي‌آيد. اين فسيل‌ها به‌عنوان مهم‌ترين اكتشافات ديرينه‌شناسي زمان ما توصيف شده است.

درست مانند تحقق فسيل شدن در اواسط نبرد، دفن شدن و فسيل شدن در اواسط يك وعده‌ي غذايي نيز در طول تاريخ رخ داده است. اتفاقي كه اين فسيل را به اندازه‌ي كافي حفظ كرده تا محققان بتوانند آن را پيدا كنند و مطالعاتي روي آن انجام دهند. ساناژه، يك تيره از مارهاي ماتسوئيد كرتاسه‌ي متأخر از غرب هند امروزي است. همان‌طور كه حدس مي‌زنيد، اين گونه مدت زيادي است كه منقرض شده. در اين تصوير، فسيلي از اين مار كه ۶۸ ميليون سن دارد مشاهده مي‌شود كه قصد دارد يك تيتانوسور را ببلعد. اما شانس با او يار نبود و در نهايت به‌همراه تمام تخم‌ها در لانه‌ي دايناسور در زير‌زمين دفن شد.

اين نه‌تنها يك كشف منحصر‌به‌فرد است، بلكه ادعا مي‌شود اولين گونه از مارهاي كشف‌شده‌اي است كه دايناسور مي‌خوردند. اين مارها دهان بسيار بزرگي براي بلعيدن دايناسورهاي بزرگ نداشتند؛ بنابراين مجبور مي‌شدند به طعمه‌هاي كوچك‌تر بسنده كنند و به ‌انديشه متخصصين مي‌رسد بچه‌هاي كوچك دايناسور اندازه‌ي مناسبي براي وعده‌هاي غذايي آنان بودند.

نوا اسكوشيا در كانادا، يك سازه‌ي زمين‌شناسي بسيار منحصر‌به‌فرد به‌نام Joggins را در خود جاي داده است. اين مكان داراي تعدادي فسيل است كه مربوط به دوره‌ي كربونيفر هستند و قدمت آن‌ها به ۲۹۸–۳۵۸ ميليون سال قبل بازمي‌گردد. زمين‌شناسان اين مكان را به دليل اشباع گياهان فسيل‌شده و يكي از بهترين جنگل‌هاي زغال‌سنگي كه تاكنون شناخته شده است، مكان قابل‌ توجهي مي‌دانند. اين درختان كه lycopsids ناميده مي‌شدند، با طول سي ‌متري و تنه‌ي ضخيم يك متري خود عملا منقرض شده‌اند. آنچه در مورد آن‌ها بيشتر جذاب است، اين است كه آن‌ها در يك حالت قائم به فسيل تبديل شده‌اند. برخي مي‌گويند اين با انديشه متخصصينيه‌هاي مرسوم زمين‌شناسي مغايرت دارد؛ انديشه متخصصينيه‌اي كه ادعا مي‌كند لايه‌هايي كه در آن‌ها گياهان و جانوران تبديل به فسيل مي‌شوند، طي ميليون‌ها سال فرومي‌ريزد.

آيا تاكنون فكر مي‌كرديد روزي شاهد فسيل دو لاك‌پشت در فصل جفت‌گيري باشيد؟ در سال ۱۹۸۷، محققان با يك فسيل غير معمول ۴۷ ميليون ساله در گودال فسيل مسل آلمان برخورد كردند. به ‌انديشه متخصصين مي‌رسد اين دوجفت لاك‌پشت در اواسط عمل جفت‌گيري خود در وسط درياچه بودند كه كمي بيش از حد در آب فرورفتند و به دليل وجود آب سمي، جان خود را از دست دادند. وجود آب سمي به دليل اواخر دوره‌ي آتشفشاني متداول بود و شرايط نيز به طول كامل، براي مردن و فسيل شدن در اين مكان مهيا بود.

بشريت تاكنون حدود ۳۰ فسيل از حيوانات در حال جفت‌گيري كشف كرده است؛ بنابراين فسيل‌هاي در حال جفت‌گيري چندان نادر نيستند. اما تمام فسيل‌هاي كشف‌شده قبل از اين لاك‌پشت، حشرات بودند. اين مورد، اولين فسيل مهره‌دار در حال جفت‌گيري بود كه كشف شد.

اين دايناسور كه بيشتر به دليل ظاهر صاف استخوان در پوزه‌هاي خود شناخته مي‌شود، در جولاي‌ سال ۲۰۰۰ كشف شد. نمونه‌اي از دايناسور گونه‌ي Brachylophosaurus كه دنيا آن را به ‌نام لئوناردو مي‌شناسد. اين فسيل يكي از ديدني‌ترين يافته‌هاي فسيلي از دايناسورهاي تاريخ است. گفته مي‌شود  لئوناردو براكيلوفوزوروس، حتي در جزوه رايگان ركوردهاي جهاني گينس به‌عنوان بهترين دايناسور حفظ‌شده در جهان، به ثبت رسيده است.