اپليكيشن ماسك برخلاف ادعاي دولت، بيماران كرونايي را رديابي نميكند
اوايل شيوع ويروس كرونا، جمعي از دانشآموختگان دانشگاه صنعتي شريف اپليكيشن ماسك را بهصورت داوطلبانه راهاندازي كردند. اين اپليكيشن قصد داشت با مشخصكردن موقعيت جغرافيايي مبتلايان به كرونا، از گسترش بيشتر بيماري در جامعه جلوگيري كند. بااينحال با شكست چنين ايدهاي در سطح جهاني، توسعهدهندگان اپليكيشن ايراني ماسك هم به فكر افتادند كه بهجاي استفاده از قابليتي غيراثربخش، قابليتهاي ديگري را بهمنظور كنترل بهتر همهگيري كرونا در كشورمان ارائه كنند.
اين در حالي است كه مسئولان دولتي همچنان و حتي در زمان اعلام تعطيليهاي گستردهي دوهفتهاي در سطح كشور، تأكيد ميكنند بيماراني كه آزمايش كروناي آنها مثبت شده است، با اپليكيشن ماسك رديابي ميشوند. همين موضوع باعث شد در اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران ماجرا را از مديرپروژهي اپليكيشن ماسك پيگيري كنيم.
افراد در اپليكيشن ماسك رديابي ميشوند؟
شريفي: اپ ماسك امكان رديابي مبتلايان به كرونا را بهدليل دغدغههاي نقض حريم خصوصي افراد حذف كرد
علي شريفي، عضو هيئتعلمي دانشگاه شريف و مجري طرح سامانهي ماسك، در توضيح دو موضوع متفاوت «ثبت ملاقاتهاي ميان مردم (Contact Tracing)» و «رديابي بيماران در قرنطينه» به خبرنگار اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران اعلام كرد سخنان وزير كشور به رديابي بيماران كرونايي مربوط است كه قرنطينه را نقض ميكنند و به شناسايي محلات پرخطر ازانديشه متخصصين شيوع كرونا ارتباطي ندارد.
بهگفتهي شريفي، متأسفانه ثابت شده اكثر افرادي كه پاسخ آزمايش كروناي آنها در مراكز درماني مثبت ميشود و تعهد خودقرنطينگي ميدهند، قرنطينه را نقض ميكنند و از خانه خارج ميشوند و ديگران را در خطر ابتلا قرار ميدهند. افزونبراين، ضمانتي وجود ندارد كه حتي درصورت اجبار دولت براي استفاده از اپليكيشن ماسك، بيماران قرنطينه را نقض نكنند. شريفي در همين زمينه به خبرنگار اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران گفت:
اگر بيماري بخواهد قرنطينه را نقض كند، ميتواند بهراحتي موبايل خود را از خانه خارج نكند؛ اما خودش بيرون برود. پس نميتوان به عملكرد قابليت Contact Tracing مطمئن بود.
از دو هفته پيش، اپليكشن ماسك قابليت دسترسي به موقعيت جغرافيايي متخصص را بهدليل نگرانيهاي ناشي از نقض حريم خصوصي حذف كرد. شريفي دراينباره گفت:
براساس مطالعاتي كه در سطح دنيا انجام شده، متوجه شديم Contact Tracing ازطريق بلوتوث اقدام مؤثري براي كنترل شيوع كرونا نيست.
بهگفتهي مجري پروژهي ماسك، تمركز اوليهي برنامه روي Contact Tracing براساس بلوتوث بود. شريفي دراينباره توضيح داد:
اين قابليت بدينترتيب است كه وقتي دو متخصص دركنار هم قرار ميگرفتند و بلوتوث را فعال ميكردند، مجاورت اين اشخاص با رعايت حريم خصوصي آنان حداكثر دو هفته در ديتابيس ذخيره و پسازآن بهطور خودكار حذف ميشد؛ چون دادهي مربوط به چنين مجاورتي پس از دو هفته عملا بهكار نميآيد. حال اگر يكي از اين دو فرد به مركز درماني مراجعه ميكرد و ابتلايش به كرونا ثبت ميشد، برنامه بدون افشاي هويت بيمار، به فرد ديگر اطلاعرساني ميكرد كه شما در تماس نزديك با بيمار كرونايي بوديد. برايناساس، فرد يا بايد آزمايش ميداد يا خود را قرنطينه ميكرد.
شريفي درادامه ميگويد اين روش در تئوري بسيار جذاب بهانديشه متخصصين ميرسد و در سطح دنيا هم محبوب است. وي افزود:
كشورهاي زيادي در دنيا، ازجمله سنگاپور و استراليا توسعهي چنين اپليكيشنهايي را شروع كردند؛ اما خيلي زود مشخص شد كه اين برنامهها در عمل نتيجهي دلخواه را دربر ندارند؛ چون برنامه زماني ميتواند مؤثر باشد كه حداقل ۶۰ درصد مردم از آن استفاده كنند.
بهگفتهي مجري پروژهي ماسك، اگر فرض كنيم ۱۰ نفر از مردم از چنين برنامهاي استفاده كنند، ميتوان گفت دو نفر در تماس مستقيم باهم قرار ميگيرند؛ بنابراين، نفر اول به احتمال يكدهم و نفر دوم هم به احتمال يكدهم از اپ استفاده ميكنند. شريفي ميگويد با فرض درانديشه متخصصينگرفتن چنين احتمالات مستقلي، احتمال استفادهي همزمان از اپ به ۱ درصد ميرسد و ثبت تنها ۱ درصد از ملاقاتهاي بين افراد براي جلوگيري از شيوع كرونا كافي نيست. شريفي بيان كرد:
شريفي: در ايجاد اپي با قابليت Contact Tracing از گوگل و اپل چهار ماه جلوتر بوديمموفقترين كشور در اقناع مردم براي استفاده از چنين اپي، ايسلند بوده است؛ درحاليكه ميزان اين مشاركت شهروندان ايسلند در چنين برنامهاي هم تنها حدود ۴۰ درصد است و بهميزان مطلوب ۶۰ درصد حتي نزديك هم نيست.
علي شريفي به اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران گفت ايران چهار ماه زودتر از گوگل و اپل براي فعالكردن امكان Contact Tracing با بلوتوث اقدام كرده است. او افزود:
۱۴ اسفند ۱۳۹۸ امكان Contact Tracing با بلوتوث را زودتر از همهي دنيا فعال كرديم. پس از ما سنگاپور و درنهايت، گوگل و اپل پس از چهار ماه API را دراختيار دنيا قرار دادند.
شريفي اذعان كرد بسياري از برنامههايي كه در اين حوزه راهاندازي شده بودند، تنها يك متخصصد داشتند و با استقبالنكردن گستردهي مردم، فعاليتشان متوقف شد؛ اما «ماسك» بهدليل مسئوليتي كه درقبال مردم احساس ميكرد، سعي كرد راهبردهاي ديگري را مدانديشه متخصصين قرار دهد و در كاهش شيوع كرونا ياريرسان باشد.
تغيير تمركز اپليكيشن ماسك
رويكرد ابتدايي ماسك ارائهي نقشههاي مختلف به مردم بود. علي شريفي دراينباره بيان كرد:
از چندماههي اول فعاليت، موقعيت سكونت تقريبي بيماران مبتلا به كرونا كه در وزارت بهداشت ثبت ميشد، با همكاري وزارت ارتباطات به مردم نشان ميداديم. موقعيت بيماران بدون افشاي هويت آنها با اين هدف نمايش داده ميشد تا براي مثال در آن زمان كه ۸۰ هزار بيمار كرونايي با جمعيت ۸۰ ميليوني داشتيم، مردم بدانند احتمال ابتلايشان به كرونا يك در هزار است. اين ميزان احتمال خيلي كمي است؛ اما وقتي از روي نقشههاي ماسك بدانيم چند خيابان آنطرفتر يا حتي در محلهي خودمان كسي براثر كرونا فوت شده، ماجرا را جدي ميگيريم. اين موضوع در آگاهيبخشي به مردم تأثير درخورتوجهي گذاشت.
در برنامهي ماسك امكان خوداظهاري يا ثبت علائم مشكوك نيز ايجاد شده بود تا افراد بتوانند با مطالعه مداوم آنها، سريعتر به وضعيت سلامتي خود پي ببرند. شريفي ميگويد:
وزارت بهداشت هم راههايي براي خوداظهاري افراد در ابتلا به كرونا معرفي كرده بود؛ اما چون خوداظهاري وضعيت جسمي افراد در «ماسك» بسيار ساده بود و افراد ميتوانستند در هر زماني با شرح علائم خود، بازخوردي از وضعيتشان بگيرند، اين قابليت با استقبال مواجه شد.
شريفي: براي دريافت اكثر خدمات ماسك، به درج اطلاعات شخصي نيازي نيست
بهگفتهي شريفي پس از اعلام علائم در ماسك، باتوجهبه جديت آنها توصيه يا پاسخي براي پيگيري بيماري به مردم داده ميشد؛ اما در مواردي مشاهده كرديم وقتي پاسخهاي جدي به افراد داده شد، آنها سريعتر در بيمارستانها بستري شدند. بههميندليل، ميتوان گفت ماسك در اطلاعرساني هدفمند افراد مؤثر واقع شد.
شريفي در پاسخ به اين پرسش كه «آنها چگونه متوجه بستريشدن افراد در بيمارستان پس از استفاده از اپليكيشن ماسك ميشدند؟» به خبرنگار اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران گفت:
شمارهي موبايل تنها اطلاعاتي است كه براي خوداظهاري گرفته ميشد. ازآنجاكه اين شماره خيلي زود پس از دريافت پاسخ جدي ماسك به بيماران مبنيبر مراجعه به مراكز درماني در بيمارستانها ثبت ميشد، متوجه ميشديم اين تأثيرپذيري ناشي از استفاده از ماسك است. اطلاعات افراد بستري را روزانه از وزارت بهداشت ميگرفتيم. اكنون هم اين اطلاعات را دربارهي بستريشدن افراد يا مراجعهشان به مراكز درماني سرپايي روزانه دريافت ميكنيم.
راهحل اپليكيشن ماسك براي شناسايي بيماران در سطح جامعه
حال كه قابليت Contact Tracing عملا بيفايده است، ماسك راهحل ديگري ارائه داده تا ضمن حفظ حريم خصوصي افراد، از ابتلاي مردم به كرونا ازطريق تماس با بيمارانيجلوگيري كند كه قرنطينه را رعايت نميكنند. علي شريفي ميگويد هفتهي گذشته در اپ ماسك، امكان اسكن كارت ملي افراد بهوسيلهي مراكز دولتي فراهم شده است. او در توضيح اين قابليت به اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران اعلام كرد:
وقتي فردي بخواهد وارد مكاني مانند ساختماني پرتردد و هواپيما و مترو يا اداره شود، مسئولان اين مراكز براساس اسكن باركد كارت ملي فرد در اپ ماسك، بلافاصله ميتوانند متوجه شوند كه آيا او اجازهي ورود دارد يا بيمار در قرنطينه است. امكان اسكن از كارت ملي هم از حريم خصوصي افراد حفاظت و هم از تردد مبتلايان به كرونا جلوگيري ميكند.
اين موضوع هنوز مشخص نيست كه امكان جديد ماسك بهجاي رديابي بيماران در قرنطينه بهوسيلهي دولت استفاده شود؛ اما قابليت جديد اپليكيشن به وزارت بهداشت و ستاد مقابله با كرونا اعلام شده است. شريفي در پاسخ به اين پرسش كه «آيا چنين امكاني براي مراكز و جاهاي غيردولتي هم فعال ميشود يا خير؟» به وجود دغدغهي حريم خصوصي اشاره كرد و گفت:
در اين زمينه محتاطانه پيش ميرويم؛ چون امكان نقض حريم خصوصي مثلا با مطالعه ابتلاي افراد با داشتن كدملي آنها پيش ميآيد.
مجري پروژهي ماسك به خبرنگار اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران اعلام كرد در همين زمينه از ماهها پيش، امكاني براي اماكن خصوصي مانند سوپرماركت و فروشگاهها و تاكسي فعال شده تا هر فرد در اپ ماسك بتواند باركد پنج دقيقهاي يكبارمصرف را براي نشاندادن وضعيت سلامتي خود ارائه دهد. شريفي دراينباره توضيح داد:
اطلاعات هويتي براي دريافت اين باركد نياز نيست. اين باركد ميتواند اسكن شود و اطلاعات هويتي فرد هم فاش نميشود. افراد ميتوانند پس از واردشدن به قسمت «من» در اپليكيشن ماسك، دو منو مشاهده كنند: يكي اسكنكردن وضعيت ديگران و ديگري نمايش باركد من.
بهزودي؛ اعلام آمار دقيق ابتلا به كرونا در شهرستانها
تيم ماسك پيشازاين هم با ارائهي استراتژيهايي، بهكمك كنترل شيوع كرونا در كشور آمده بود. شريفي اعلام كرد درجهبندي شهرستانها براي اعمال محدوديتها براساس ميزان ابتلا هم پيشنهاد ماسك به ستاد كرونا بود. شريفي افزود:
در زمان قرنطينهي اوليه در كشور، بعضي استانها شرايط آرامي را ازلحاظ ميزان ابتلا به بيماري طي ميكردند؛ اما بعد از بهبود نسبي وضعيت كلي كشور، اين استانها پيك خود را تجربه كردند. اين در حالي بود كه ديگر امكان تعطيلي وجود نداشت. تجربهي چندماهه نشان داد كه زمان وقوع خيز در تمام استانها يكسان نيست؛ پس به وزارت بهداشت پيشنهاد كرديم تعطيليها براساس ميزان ابتلا در هر شهر باشد و اين موضوع در ستاد كرونا پذيرفته شد؛ البته از كمك وزارت بهداشت هم در اين زمينه استفاده كرديم. سعي كرديم از اين طريق در كاهش آمار مبتلايان بيشتر مشاركت كنيم و اولويتهاي كاري ما هربار مقتضي با شرايط تغيير ميكرد.
بهگفتهي شريفي، قرار است آمار دقيق ابتلا به كرونا در هر شهرستان هم بهزودي به اپليكيشن اضافه شود تا روند و خيز بيماري در شهر و استانها واضحتر شود. اين امر با دريافت اطلاعاتي امكانپذير ميشود كه در بيمارستانها براي وزارت بهداشت ثبت و براي ماسك هم فرستاده ميشود.
درادامه با پاسخ علي شريفي به چند سؤال كوتاه اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران دربارهي اپليكيشن ماسك همراه باشيد:
ملاقاتهاي ميان مردم يا Contact Tracing كه پيشازاين فعال بود، چگونه ثبت ميشد؟
هر فردي كه به بيمارستان مراجعه ميكند، شماره تماس خود را ميدهد. اين شماره تماس براساس آدرس ثبت ميشد. اين آدرس بدون نام و هويت (با دقت ۳۰۰ متر كه مكان دقيق سكونت افراد مشخص نشود) دراختيار ما قرار ميگرفت.
چقدر براي توسعهي پروژهي ماسك هزينه كرديد؟
تمام اين پروژه داوطلبي بود و بابت توسعهي آن هزينهاي از دولت دريافت نشد. اپ با استفاده از فعاليت داوطلبانهي دانشآموختههاي دانشگاه صنعتي شريف و شركت نرمافزاري گندم توسعه يافت. البته معاونت علمي رياستجمهوري و رئيس صندوق نوآوري و شكوفايي پيشنهاد دادند هزينههاي ما را پرداخت كنند؛ اما با انديشه متخصصين تيم، اين پيشنهاد را نپذيرفتيم. كل سرورهاي موردنياز را ابر آروان براساس مسئوليت اجتماعي بهرايگان دراختيارمان گذاشت و كل زيرساخت نقشهاي موردنياز را شركت «نشان» ارائه داد. تمام هزينهي اين اپ تاكنون ۴۵ ميليون تومان بوده كه آن را صندوق نوآوري و شكوفايي پرداخت كرده و براي توليد محتواي گرافيكي و انيميشن توليد دو شركت صرف شده است.
چه نهادهايي پشت پروژهي ماسك هستند؟ اطلاعات ماسك با چه نهادي به اشتراك گذاشته ميشود؟
تنها معاونت بهداشت وزارت بهداشت؛ البته همكاري با دانشگاه صنعتي شريف وجود دارد.
چه برنامهاي براي نسخهي iOS اپليكيشن داريد؟
موضوع از آنجا شروع شد كه اپل اپليكيشنهاي ايراني را تحريم كرد. قبلا امكان دريافت رايگان برنامههاي آيفون ازطريق برخي فروشگاههاي داخلي وجود داشت؛ اما از زمانيكه دريافت همگي آنها پولي شد، نميخواستيم شرايطي ايجاد كنيم كه متخصصان براي استفاده از ماسك پول بدهند؛ چون اين خلاف سياست ما مبنيبر غيرتجاري و رايگان بودن اپ بود. پس تصميم گرفتيم نسخهي آيفون ماسك را بهصورت اپليكيشن مبتنيبر وب توسعه دهيم. براي دسترسي به اين نسخه، در سايت ماسك هم لينكي وجود دارد كه متأسفانه قابليتهاي آن كمتر از اپليكيشن اصلي است. براي مثال، امكان اسكن باركد را ندارد.
ماسك بعد از پايانگرفتن كرونا چه ميشود؟
موارد بهداشتي و درماني زيادي در داخل كشور به قرارگرفتن روي اپليكيشني موبايلي نياز دارند. براي مثال، هنوز دسترسي به پروندهي سلامت افراد در كشور ما وجود ندارد. به وزارت بهداشت اعلام كرديم آمادگي داريم پروندهي الكترونيك افراد را ازطريق ماسك دراختيارشان قرار دهيم. فرض كنيد فردي به مطب دكتر يا بيمارستان مراجعه ميكند و به ارائهي شرححال او و نتايج آزمايش خود نياز پيدا ميكند. در اين اوضاعواحوال، ميتوان با رضايت بيمار اطلاعات پزشكي او را دراختيار مراكز درماني قرار داد تا آنها از تداخلات دارويي و سابقهي درماني وي مطلع شوند.
چطور ميتوان مطمئن بود كه از اطلاعات درج شدهي افراد در ماسك استفادهي ديگري نميشود؟
بهمنظور رعايت حريم خصوصي، قابليت دسترسي جغرافيايي را حذف كرديم. ميتوانيد در منو دسترسيهاي برنامه ببينيد كه اين دسترسي ديگر وجود ندارد. درواقع براي دريافت اكثر خدمات ماسك، به درج اطلاعات نيازي نيست. در مواقعي مانند خوداظهاري يا دريافت باركد كه نياز است فرد به حساب متخصصي متصل شود، بايد برخي اطلاعات مانند شمارهي تلفن درج شود. دربارهي بخش خوداظهاري هم ميتوان گفت كه وضعيت سلامتي فرد اطلاعات حساسي دربر ندارد و اين اطلاعات در مراكز بهداشت و درمان هم ثبت ميشود.
شما متخصصان اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران هم از اپليكيشن ماسك استفاده ميكنيد؟ انديشه متخصصينات شما دربارهي عملكرد آن چيست؟
هم انديشي ها