شيوع ويروس كرونا با گرماي هوا متوقف مي‌شود؟
با گرم‌شدن نيمكره‌ي شمالي، شيوع ويروس كرونا جديد متوقف مي‌شود؟ اين مسئله به‌وسيله‌ي برخي از پژوهشگران پيشنهاد شده است و برخي از رهبران سياسي جهان نظير ترامپ نيز آن را تكرار مي‌كنند، اما به‌سادگي نمي‌توان گفت كه چنين چيزي رخ خواهد داد يا نه. ترودي لنگ از دانشگاه آكسفورد مي‌گويد:
ما مطمئنا نمي‌دانيم. من هميشه از همكاران ويروس‌شناس دراين مورد سؤال مي‌كنم و كسي نمي‌داند. بنابراين اينكه مردم مي‌گويند هوا گرم خواهد شد و ويروس ناپديد مي‌شود، تعميم بيهوده‌اي است.
اين پيش‌بيني اساسا همان چيزي است كه ترامپ در تاريخ ۱۰ فوريه به آن اشاره كرد: «گرما اين نوع ويروس را مي‌كشد». بسياري از مردم چنين فكر مي‌كنند كه با آمدن آوريل و شروع گرما ويروس از بين مي‌رود. ترامپ تنها سياستمداري نيست كه چنين ادعايي را عنوان مي‌كند. مت هانكوك، وزير بهداشت بريتانيا نيز هفته‌ي گذشته در مصاحبه با خبرنگار ITV گفت كه اميدوار به كاهش سرعت شيوع كرونا است تا ويروس در فصل بهار و تابستان به بريتانيا برسد؛ زيرا در اين زمان قدرت انتقال ويروس‌هاي خانواده‌ي كرونا ازجمله ويروس جديد كاهش پيدا مي‌كند.
- ويروس كرونا چيست؟ علائم بيماري، نحوه انتقال و روند شيوع
- تلاش دانشمندان براي يافتن منشا ويروس كرونا در حيات وحش
- ويروس كرونا؛ دنيا بايد براي همه‌گيري آماده شود
اينكه آيا ويروس كرونا كه به‌سرعت درحال سرتاسر جهان است، از فصل آنفلوانزا تبعيت مي‌كند و با رسيدن بهار فروكش مي‌كند يا نه، مشخص نيست و بسياري از دانشمندان مي‌گويند هنوز خيلي زود است كه پيش‌بيني كنيم رفتار اين ويروس خطرناك در آب و هواي گرم به چه صورت خواهد بود.
ويروس‌هاي زيادي در خانواده‌ي كروناويروس‌ها يا ويروس‌هاي كرونا وجود دارند، اما تنها ۷ مورد از آن‌ها انسان را بيمار مي‌كنند. ۴ مورد از اين ويروس‌ها موجب سرماخوردگي مي‌شوند، درحالي‌كه ساير موارد جديدتر و كشنده‌تر هستند و تصور مي‌شود ازطريق حيواناتي نظير شترها و خفاش‌ها به انسان منتقل شده باشند. مقامات بهداشتي ويروس جديد را SARS-CoV-2 و بيماري ناشي‌از آن را كوويد۱۹ (COVID-19) ناميده‌اند. اين چشم‌انداز كه تابستان بتواند همه‌گيري را خاموش كند، وسوسه‌انگيز است.
ويروس‌هايي كه موجب آنفلوانزا يا سرماخوردگي‌هاي كروناويروسي خفيف‌تر مي‌شوند، معمولا در ماه‌هاي گرم‌تر فروكش مي‌كنند زيرا از ويروس‌هاي فصلي هستند. اما اينكه آيا SARS-CoV-2 نيز همان‌گونه رفتار خواهد كرد يا نه، اصلا مشخص نيست. پژوهشگراني كه درحال مطالعه‌ي اين بيماري هستند، مي‌گويند براي پيش‌بيني چگونگي رفتار ويروس با تغيير وضعيت هوا خيلي زود است. استوارت وستون از دانشكده‌ي پزشكي مريلند مي‌گويد:
من اميدوارم اين ويروس نيز حالت فصلي داشته باشد اما دانستن اين موضوع سخت است.
تصور مي‌شود كه اين ويروس كرونا جديد بتواند تا ۴ روز روي سطوح باقي بماند. برخي از پژوهشگران ازجمله پل هانتر از دانشگاه آنجلياي شرقي فكر مي‌كنند كه ويروس كروناي جديد در شرايط گرم نمي‌تواند به‌مدت زيادي در خارج از بدن ميزبان باقي بماند. هانتر مي‌گويد:
يك سناريوي شديد اين است كه ويروس در تابستان خودبه‌خود از بين برود. سناريوي شديد ديگر آن است كه ويروس در تابستان كم شود اما دوباره در زمستان برگردد و به چيزي تبديل شود كه ما آن را آندميك (بومي) مي‌ناميم كه در آن ويروس مي‌تواند در هرجايي منتشر شود.
اما اگر ويروس در شرايط گرم‌تر قدرت عفوني‌كردن كمتري داشته باشد، احتمال زيادي وجود دارد كه با سرد شدن هوا در نيمكره‌ي جنوبي شيوع پيدا كند. ديويد هيمان از دانشكده‌ي بهداشت و پزشكي گرمسيري لندن كه در سال ۲۰۰۳ هدايت پاسخ جهاني در برابر شيوع سارس را برعهده داشت، خاطرنشان مي‌كند كه ويروس كروناي عامل مرس در ماه اوت و زماني‌كه هوا بسيار گرم بود در عربستان سعودي منتشر شد. او مي‌گويد:
اين ويروس‌ها قطعا مي‌توانند در جريان فصول گرم گسترش يابند.
در ابتدايي‌ترين سطح، مي‌توانيد ويروس‌هاي آنفلوانزا و كرونا را به‌عنوان مجموعه‌اي از پروتئين‌ها و ليپيدها تصور كنيد. آن‌ها ازطريق تماس فيزيكي از فردي به فرد ديگر منتقل مي‌شوند اما مي‌توانند روي سطوح سخت يا در قطرات تنفسي (سرفه و عطسه) فرد بيمار نيز وجود داشته باشند. وقتي ويروس از بدن ميزبان خارج مي‌شود، نيروهاي خارجي موجب تخريب آن مي‌شوند. براي مثال الكل موجود در ضدعفوني‌كننده‌هاي دست اين پروتئين‌ها و ليپيدها را شكسته و موجب ناپايداري ويروس مي‌شود.
تصور مي‌شود يكي از دلايلي كه شيوع آنفلوانزا در تابستان كمتر مي‌شود، اين است كه افراد زماني كمتري را با هم در فضاهاي محصور مي‌گذارنند. جان ادموندز كه در دانشكده‌ي بهداشت و پزشكي گرمسيري لندن مشغول پژوهش است، مي‌گويد كه اين موضوع مي‌تواند با تعطيلي مدارس ارتباط داشته باشد. كودكان در انتشار آنفلوانزا نقش بيشتري دارند زيرا نسبت‌به افراد بزرگسال مصونيت كمتري دربرابر سويه‌هاي آنفلوانزا دارند. افراد بزرگسال درمعرض سويه‌هاي زيادي از اين ويروس قرار گرفته‌اند. البته اين مورد براي ويروس كرونا جديد صدق نمي‌كند و تا به امروز موارد كمتري در افراد جوان‌تر گزارش شده، هرچند اين امر شايد صرفا بدين خاطر است كه احتمال بيمارشدن شديد خردسالان پايين‌تر است.
پژوهش دراين‌زمينه كه چرا برخي ويروس‌ها فصلي هستند، عمدتا پيرامون ويروس‌هايي متمركز شده است كه موجب آنفلوانزا مي‌شوند. فصل آنفلوانزا معمولا از ماه اكتبر تا آوريل يا مارس طول مي‌كشد. دانشمندان تئوري‌هاي مختلفي براي اين پديده ارائه مي‌دهند. برخي چنين پيشنهاد مي‌كنند كه علت آن است كه چون در فصل سرد افراد براي فرار از سرما در فضاهاي بسته در كنار هم جمع مي‌شوند، احتمال انتقال انسان به انسان بيشتر مي‌شود. پژوهشگران براي درك اين مسئله كه چرا در عرض‌هاي جغرافيايي شمالي در جريان فصل زمستان افزايشي در شيوع مي‌بينند، چگونگي شيوع ويروس را در سطوح دمايي و رطوبت مختلف مورد مطالعه قرار دادند. پژوهش‌هاي نسبتا جديد نيز نشان داده‌اند كه هواي سرد و خشك ممكن است به ويروس‌ها كمك كند تا در هوا سالم بمانند يا تا مسافت‌هاي طولاني جا‌به‌جا شوند.
يكي از اولين مطالعات كه در زمينه‌ي نحوه‌ي تأثير شرايط محيطي روي انتقال ويروس انجام شد، در سال ۲۰۰۷ منتشر شد و در آن چگونگي شيوع ويروس آنفلوانزا در خوكچه‌هاي هندي عفوني‌شده در آزمايشگاه مورد مطالعه قرار گرفت. درجه حرارت بالا و مخصوصا رطوبت بالا موجب كاهش شيوع آنفلوانزا شد و در سطوح رطوبت بسيار بالا انتشار ويروس كاملا متوقف شد. هواي گرم‌تر، رطوبت بيشتري در خود نگه مي‌دارد و اين امر مانع از جا‌به‌جايي ويروس‌هاي موجود در هوا تا فواصل دور مي‌شود. در شرايط مرطوب، قطرات مايع كوچك موجود در سرفه يا عطسه رطوبت بيشتري جذب مي‌كنند و وزن آن‌ها زياد مي‌شود به‌طوري كه نمي‌توانند در هوا جا‌به‌جا شوند و روي زمين مي‌افتند.
مطالعات خارج آزمايشگاهي نيز نتايج مشابهي را نشان مي‌دهند اگرچه در برخي از مناطق گرمسيري در جريان فصل بارندگي موارد بيشتري از آنفلوانزا ديده مي‌شود و شايد يكي از علت‌ها آن باشد كه در اين زمان‌ها نيز مردم در فضاهاي بسته گرد هم مي‌آيند.
دانشمندان چنين فرض مي‌كنند كه رطوبت كم كه اغلب در زمستان ديده مي‌شود، ممكن است عملكرد مخاط درون بيني را مختل كند. هواي سرد و خشك ممكن است موجب شود كه مخاط خشك‌تر شده و در به دام انداختن ويروس‌ها كارايي كمتري داشته باشد. ايان ليپكين، مدير مركز عفونت و ايمني در دانشگاه كلمبيا درحال مطالعه‌ي ويروس كرونا جديد است. او مي‌گويد نور خورشيد (كه در زمستان كمتر است)، نيز مي‌تواند به تخريب ويروس‌هايي كه به سطوح منتقل شده‌اند، كمك كند. او مي‌گويد:
نور فرابنفش موجب شكستن اسيد نوكلئيك مي‌شود. اين نور تقريبا سطوح را استريل مي‌كند. به‌طور‌كلي فضاي بيرون به دليلي وجود نور فرانبفش، تميزتر از فضاي داخل است.
نور فرابنفش چنان در كشتن ويروس‌ها و باكتري‌ها مؤثر است كه اغلب در بيمارستان‌ها نيز براي استريل كردن تجهيزات از آن استفاده مي‌شود.
- شيوع كرونا در ايران؛ يك هفته پس از اعلام رسمي به روايت آمار
- دوسوم از كل موارد ويروس كرونا در جهان شناسايي نشده‌اند
- ويروس كرونا جديد چگونه منتشر مي‌شود؟
اگرچه ويروس كرونا و آنفلوانزا هر دو عامل عفونت‌هاي تنفسي هستند، دانش كافي درمورد ويروس SARS-CoV-2 وجود ندارد تا براساس آن بتوان پيش‌بيني كرد كه آيا اين ويروس نيز از همان الگوهاي فصلي تبعيت خواهد كرد يا خير. به‌منظور درك بهتر اين شيوع، دانشمندان به‌دنبال مطالعه شيوع‌هاي مشابهي مانند سارس و مرس هستند. سارس كه شيوع آن در اواخر سال ۲۰۰۲ آغاز شد با ويروس كرونا جديد تا حدود ۹۰ درصد اشتراك ژنتيكي دارد.
وستون مي‌گويد شيوع سارس از ماه نوامبر آغاز شد و تا ماه ژوئيه ادامه داشت كه نشان‌دهنده‌ي فصلي‌بودن آن است. البته مهار اين ويروس ممكن است ناشي‌از مداخله‌ي زودهنگام بوده باشد. به‌عبارت ديگر مشخص نيست كه آيا اين ويروس به خاطر گرم شدن هوا از بين رفت يا آيا تلاش‌هاي پيشگيري و درمان مؤثر بود.
شيوع مرس در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودي جايي كه دما به‌طور كلي بالا است، آغاز شد. اين ويروس، برخلاف سارس هرگز كاملا مهار نشد و گاه‌گاهي موارد جديدي از آن گزارش مي‌شوند. ويروس كرونا جديد نيز شروع به انتشار محلي در خاورميانه و كشورهايي مانند ايران و امارات متحده عربي كرده است.
اما اينكه آيا سارس و مرس واقعا فصلي بودند يا اينكه رفتار ويروس جديد نيز مانند سارس است يا نه، مشخص نيست. وستون مي‌گويد ازمايشگاه او بر توسعه‌ي درمان و واكسن براي اين ويروس تمركز كرده است و به اين مسئله نيز اشاره مي‌كند كه چنين درمان‌هايي حداقل يك سال و شايد هم چندين سال زمان مي‌برند.
مارك ليپسيچ، اپيدميولوژيست دانشگاه هاروارد تصور نمي‌كند تغييرات هوايي تأثير چنداني روي شيوع ويروس كرونا جديد داشته باشد. بيماري كوويد۱۹ اكنون در سرتاسر جهان ديده شده است. اگر ويروس جديد مانند ويروس آنفلوانزاي معمولي باشد، شيوع آن ممكن است با تغيير فصول و سردشدن نيمكره‌ي جنوبي بدتر شود. هيمان مي‌گويد اطلاعات زيادي درمورد ويروس جديد نداريم تا رفتار آن را با تغيير آب‌وهوا پيش‌بيني كنيم. او مي‌گويد:
انجام پيش‌بيني بدون وجود شواهد موجب مي‌شود كه پيش‌بيني به‌عنوان يك واقعيت درانديشه متخصصين گرفته و موجب ايجاد امنيت كاذب شود. تأكيد امروز بايد همچنان بر مهار ويروس و حذف آن باشد.
بنابر اعلام مركز كنترل و پيشگيري بيماري، وقتي افراد علائم بيماري را نشان مي‌دهند، بيشتر عفونت را منتقل مي‌كنند. برخي متخصص كارشناسان گمان مي‌كنند كه آمار رسمي كمتر از تعداد واقعي افراد مبتلا است؛ زيرا همه‌ي افراد عفوني دچار بيماري شديد نمي‌شوند. وستون مي‌گويد:
ما فقط شديدترين موارد را مي‌بينيم. ممكن است عفونت‌هاي تشخيص داده نشده‌اي نيز وجود داشته باشد.
بسياري از متخصص كارشناسان مي‌گويند كه SARS-CoV-2 احتمالا به يك بيماري آندميك تبديل مي‌شود و به ۴ ويروس كرونا ديگري كه موجب سرماخوردگي ملايم مي‌شوند، مي‌پيوندد يا اينكه به تهديدي فصلي مانند آنفلوانزا تبديل مي‌شود. سازمان جهاني بهداشت توصيه مي‌كند براي پرهيز از تماس با ويروس، به‌طور مرتب دست‌هاي خود را بشوييد، از تماس نزديك با افرادي كه علائمي مانند سرفه و عطسه دارند، پرهيز كنيد و درصورت بيمار شدن به‌دنبال درمان باشيد.
هم انديشي ها