آينده دنياگيري؛ كوويد ۱۹ در سال‌هاي آتي چه مسيري را مي‌پيمايد؟
تا به امروز ديگر فهميده‌ايم كه برخلاف برخي پيش‌بيني‌هاي اشتباه، ويروس كروناي جديد براي زماني نسبتا طولاني دركنار ما خواهد بود. به‌گفته‌ي مارك ليپسيچ، همهگيرشناس بيماري‌هاي عفوني در دانشكده‌ي بهداشت عمومي دانشگاه هاروارد، هنوز معلوم نيست ويروس دقيقا تا كِي مهمان ما خواهد بود؛ زيرا اين مسئله به نحوه‌ي مديريت بحران در ماه‌ها و سال‌هاي آتي بستگي دارد.
يك دور از فاصله‌گيري اجتماعي شامل تعطيلي مدارس و مشاغل، محدودسازي اندازه‌ي گردهمايي‌ها و قرنطينه با شدت و دوره‌هاي مختلف در طولاني‌مدت كافي نخواهد بود. به‌منظور مديريت انتظارات و تنظيم تصميم‌هايمان برطبق آن، خوب است كه بتوانيم مخمصه‌ي كنوني را دست‌كم ازانديشه متخصصين وجودي به‌عنوان يك موج ساليتون پيش‌بيني كنيم: جرياني كه با اتكا به قدرت خود و بدون تغيير سرعت، مسيري بسيار طولاني را مي‌پيمايد.
جان اسكات راسل، مهندس و معمار دريايي اسكاتلندي نخستين‌بار در سال ۱۸۳۴ موج ساليتون را درحال حركت در امتداد كانال يونيون مشاهده كرد. آن‌طور كه وي در يادداشت‌هايش با نام «گزارش امواج» نوشته است، سوار بر اسب موج ثابتي را با طول نزديك به ۹ متر و ارتفاع ۳۰ سانتي‌متر دنبال كرد كه با سرعت تقريبا هشت مايل در ساعت درحركت بود. راسل مي‌نويسد «به‌تدريج از ارتفاع موج كاسته شد و پس از يك يا دو كيلومتر تعقيب، آن را در پيچ‌هاي كانال گم كردم.»
موج ساليتون
موج دنياگيري به‌طور مشابه پيش ازآنكه تضعيف شود، در آينده‌ي پيش‌بيني‌پذير همراه ما خواهد بود؛ اما بسته به موقعيت جغرافيايي هر جامعه و سياست‌هاي موجود، باگذر درطول زمان و مكان، ابعاد و پويايي‌هاي متنوع را به نمايش خواهد گذاشت. به‌گفته‌ي دكتر ليپسيچ «بين پيش‌بيني هوا و مدلسازي بيماري شباهت وجود دارد.» هردو توصيفات رياضياتي ساده از نحوه‌ي كاركرد يك سيستم هستند: بهره‌گيري از فيزيك و شيمي در مورد هواشناسي و به‌كارگيري رفتار، ويروس‌شناسي و همه‌گيرشناسي درمورد مدلسازي بيماري عفوني. البته «ما نمي‌توانيم هوا را تغيير دهيم»؛ اما با رفتارمان، با برقراري تعادل و هماهنگي بين عوامل روان‌شناختي، جامعه‌شناختي، اقتصادي و سياسي قادر به تغيير مسير دنياگيري هستيم.
دكتر ليپسيچ، نويسنده‌ي همكار دو تجزيه‌وتحليل تازه از مركز پژوهش‌ها و سياست‌گذاري بيماري‌هاي عفوني در دانشگاه مينه‌سوتا و دانشكده‌ي بهداشت عمومي هاروارد است كه اشكال متنوع و احتمالي موج دنياگيري را در ماه‌هاي آتي توصيف كرده‌اند. مطالعه‌ي دانشگاه مينه‌سوتا سه احتمال مختلف را مطرح مي‌كند كه در ادامه هريك را توضيح خواهيم داد. براي درك بهتر، لازم است اشاره كنيم كه در اين مقاله براي واژه‌ي مرسوم «پيك» از معادل «فراز» استفاده كرده‌ايم.
سناريو اول، موج اوليه‌اي از موارد ابتلا – موج كنوني – را ترسيم مي‌كند كه به‌دنبال آن، جرياني ناهموار و پردست‌انداز از «فرازها و فرودهايي» از راه خواهد رسيد كه درطول يك يا دوسال به‌تدريج تضعيف مي‌شوند. در سناريو دوم فرض مي‌شود كه به‌دنبال موج كنوني، فرازي بزرگتر در پاييز يا زمستان خواهد آمد. سپس همانند آنچه درجريان دنياگيري آنفوانزا در سال‌هاي ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹ اتفاق افتاد، مي‌توانيم موج‌هاي كوچكتر را انتظار داشته باشيم. سناريو سوم، فراز شديدي را در بهار نشان مي‌دهد كه به‌دنبال آن، «جرياني تدريجي» با فرازها و فرودهاي كم‌شدت‌تر از راه خواهد رسيد.
نويسندگان نتيجه مي‌گيرند كه درصورت تحقق هركدام از احتمالات، (با فرض پياده‌سازي اقدامات كنترلي براي كاهش خسارات هم‌زمان با انتظار براي ساخت واكسن)، «بايد براي دست‌كم ۱۸ تا ۲۴ ماه فعاليت بيشتر و چشمگير كوويد ۱۹ و ظهور نقاط خطرآفرين به‌صورت دوره‌اي در نواحي جغرافيايي مختلف آماده باشيم.»
تيم دانشگاه هاروارد شامل يوناتان گراد همهگيرشناس بيماري‌هاي عفوني، استفان كيسلر پژوهشگر دوره‌ي پسادكترا، دكتر ليپسيچ، كريستين تديجانتو دانشجوي دكترا و ادوارد گلدنشتاين، در مقاله‌ي علمي خود با شبيه‌سازي پويايي انتقال بيماري با استفاده از تازه‌ترين داده‌هاي كوويد ۱۹ و داده‌هاي ويروس‌هاي مشابه، نگاهي نزديك‌تر به سناريوهاي مختلف انداخته است. نويسندگان نتايج پژوهش را در قالب مجموعه‌اي از نمودارها به تصوير كشيده‌اند كه آينده‌ي موجي‌شكل مشابهي را با فرازها و فرودها نشان مي‌دهد.
يك شكل از مقاله كه با برخي تغييرات درپايين آمده است، سناريوهاي احتمالي را شرح مي‌دهد (جزئيات ازانديشه متخصصين جغرافيايي متفاوت خواهد بود) و خط سير قرمز عفونت‌هاي كوويد ۱۹ را درواكنش به مجموعه‌اي از «فاصله‌گذاري‌هاي اجتماعي متناوب» در طيف‌هاي آبي نشان مي‌دهد.
وقتي شمار موارد ابتلا به كوويد ۱۹ به حد مشخصي در جمعيت برسد؛ به‌عنوان مثال ۳۵ مورد در هزار نفر (آستانه‌ها به‌صورت محلي تنظيم خواهند شد)، فاصله‌گذاري اجتماعي به‌جريان مي‌افتد. وقتي موارد ابتلا از آستانه‌ي تعيين‌شده پايين‌تر رود؛ مثلا ۵ مورد در هزار نفر، فاصله‌گذاري اجتماعي متوقف مي‌شود. ازآنجا كه شمار موارد حاد نيازمند بستري در بيمارستان، كمتر از حد كلي تعيين‌شده است، اين راهبرد قصد دارد از قرارگيري سيستم مراقبت‌هاي بهداشت زيرفشار شديد جلوگيري كند.
نمودار سبز نمايانگر افزايش مصونيت در جمعيت، درصورت رشد بسيار تدريجي است. به‌گفته‌ي دكتر ليپسيچ در مدل، «آستانه‌ي ايمني جمعي» يا سطح مصونيت لازم براي توقف انتشار بيماري درميان جمعيت بدون انجام ديگر اقدامات، ۵۵ درصد از جمعيت است. نمودار ديگر تأثيرات فصلي (انتشار آهسته‌تر ويروس درجريان ماه‌هاي گرم‌تر) را نشان مي‌دهد. ازانديشه متخصصين تئوري، تأثيرات فصلي، امكان شكل‌گيري فواصل بزرگتر بين دوره‌هاي فاصله‌گذاري اجتماعي را فراهم مي‌كند.
بااين‌حال، ازآنجا كه بخش بزرگي از جمعيت در تابستان آتي دربرابر ويروس آسيب‌پذير خواهد بود، تأثيرات فصلي احتمالا امسال حداقلي خواهد بود. همچنين به‌دليل آنكه سازوكارهاي نهفته‌ي فصلي نظير دما، رطوبت و برنامه‌ي مدارس باوجود مطالعه براي برخي عفونت‌هاي تنفسي همانند آنفلوانزا، براي ويروس كرونا مطالعه نشده‌اند، جزئيات نامعلوم ديگري وجود دارد. درنتيجه براي دفع طغيان بعدي ويروس درطول ماه‌هاي تابستان آتي متاسفانه نمي‌توانيم به‌تنهايي به تغييرات فصلي اتكا كنيم.
- جهان پس از كرونا؛ دنياگيري كوويد ۱۹ چگونه به پايان خواهد رسيد؟
- سرانجام شيوع ويروس كرونا چه خواهد بود؟
سناريو ديگر نه‌تنها تغييرات فصلي، بلكه دوبرابرشدن ظرفيت بخش مراقبت‌هاي ويژه در بيمارستان‌ها را به‌حساب مي‌آورد. اين امر به‌نوبه‌ي خود امكان به‌جريان‌انداختن فاصله‌گذاري اجتماعي را در آستانه‌هاي بالاتر، مثلا حد ۷۰ مورد در ۱۰ هزار نفر و حتي فواصل طولاني‌تر بين دوره‌هاي فاصله‌گذاري اجتماعي را فراهم مي‌كند.
آنچه درمجموع واضح به‌انديشه متخصصين مي‌آيد، اين است كه براي كنترل همه‌گيري در طولاني‌مدت، فاصله‌گذاري يك‌باره كافي نخواهد بود و دستيابي به ايمني جمعي نيز بسيار طول خواهد كشيد. به‌گفته‌ي تديجانتو، وقتي ما در انجام فاصله‌گذاري اجتماعي موفق باشيم، درآن‌صورت دقيقا براساس هدف سيستم درمان را زيرفشار شديد قرار نخواهيم داد و افراد كمتري آلوده خواهند شد. «اما اگر عفونت‌ها به ايمني منجر شود، فاصله‌گذاري اجتماعي موفق درعين‌حال بدين معنا است كه افرادي بيشتري دربرابر بيماري آسيب‌پذير باقي مي‌مانند. درنتيجه، به‌محض آنكه اقدامات فاصله‌گذاري اجتماعي را متوقف كنيم، ويروس احتمالا به‌همان راحتي قبل از قرنطينه، دوباره منتشر خواهد شد.» درنتيجه با نداشتن واكسن، وضعيت دنياگيري به‌نحو غيرمنتظره ممكن است تا سال ۲۰۲۱ يا ۲۰۲۲ طول بكشد. دكتر كيسلر گفت:
پيش‌بيني مي‌كنيم دوره‌اي طولاني از فاصله‌گذاري اجتماعي ضروري خواهد بود؛ اما درابتدا نفهميديم اين مدت ممكن است چنين طولاني باشد.
هم انديشي ها