كوويد ۱۹ ممكن است به بيماري بومي تبديل شود

با اطمينان نمي‌توان گفت آينده‌ي كوويد ۱۹ چه خواهد بود؛ اما براساس تجربياتمان درباره‌ي عفونت‌هاي ديگر، دليل اندكي وجود دارد كه باور كنيم حتي با دسترسي به واكسن، ويروس كروناي SARS-CoV-2 سريعا ناپديد شود. سناريو واقع‌بينانه‌تر آن است كه عفونت ويروس كرونا به خانواده‌ي بزرگ بيماري‌هاي عفوني اضافه شود كه در جمعيت انساني بومي شده‌اند.

با افزايش مجدد شيوع بيماري در سراسر جهان، بعيد به‌انديشه متخصصين مي‌رسد كه اقدامات فعلي بتواند كاري بيش از كنترل شيوع انجام دهد؛ مگر در كشورهايي كه بتوانند به‌طور كارآمدي خود را از ساير كشورها جدا كنند. اين واقعيت كه هنوز بيشتر مردم تا حدي مستعد عفونت هستند، بدين‌معنا است كه سوخت كافي براي ادامه‌ي آتش‌سوزي وجود دارد. اين مسئله حتي اگر مناطقي به ايمني جمعي دست پيدا كنند، نيز وجود دارد؛ البته مشخص نيست احتمال اتفاق‌افتادن اين وضعيت چقدر است.

وقتي تعداد كافي از مردم ازطريق واكسيناسيون يا عفونت طبيعي دربرابر بيماري ايمن شوند، شيوع آن شروع به كاهش پيدا مي‌كند و تعداد موارد به‌تدريج كم مي‌شود. بااين‌حال، اين بدان‌معنا نيست كه عفونت فورا يا كامل ناپديد مي‌شود. احتمالا بيرون از مناطق داراي ايمني جمعي، مكان‌هاي زيادي وجود دارد كه هنوز افراد مستعد كافي در آن‌ها وجود دارد تا انتقال ادامه پيدا كند.

هيچ اقدامي درزمينه‌ي جداسازي آن‌قدر قدرتمند نيست كه تعاملات انساني بين مناطق مختلف، درون و ميان كشورها را كاملا متوقف كند. همچنين، اين امكان وجود دارد كه شيوع عفونت درنهايت در سطح ثابتي پايدار شود؛ به‌گونه‌اي كه هميشه (احتمالا به ميزان نسبتا پايين و گاهي اوقات پيش‌بيني‌شدني) در جوامع وجود داشته باشد. در اين وضعيت، گفته مي‌شود كه بيماري بومي (اندميك) است.

برخي عفونت‌ها وجود دارند و تقريبا فعالانه در همه‌جا منتشر مي‌شوند؛ مانند بسياري از عفونت‌هاي منتقل‌شده از راه جنسي و عفونت‌هاي كودكي. باوجوداين، بيشتر عفونت‌ها در بخش‌هاي خاصي از جهان بومي هستند. چنين وضعيتي زماني اتفاق مي‌افتد كه كنترل كارآمد عفونت را از مناطق ديگر ريشه‌كن كرده باشد يا به اين دليل كه شرايط موردنياز براي انتقال مؤثر تنها در مكان‌هاي خاصي يافت شود. اين مسئله درباره‌ي مالاريا و بسياري از عفونت‌هاي ديگر صادق است كه ازطريق پشه‌ها منتقل مي‌شود.

ازانديشه متخصصين تئوريكي، عفونت زماني بومي مي‌شود كه هر فرد عفوني آن را به‌طور ميانگين به فرد ديگري منتقل كند. به‌عبارت‌ديگر، زماني‌كه عدد تكثير (R) برابر يك باشد. در جريان همه‌گيري‌ها (اپيدمي)، وقتي شيوع بيماري در حال افزايش است، R بيشتر از يك است و وقتي ازطريق اقدامات كنترلي يا ايمني شيوع در حال كاهش است، R كمتر از يك است.

در عمل، الگوهاي مختلفي وجود دارد كه مي‌تواند در بيماري‌هاي بومي مشاهده شود. برخي مي‌توانند در كل سال در سطوح پاييني وجود داشته باشند؛ درحالي‌كه برخي ديگر ممكن است دوره‌هايي از انتقال بيشتري داشته باشند كه در فاصله‌ي آن‌ها دوره‌هايي از انتقال پايين وجود دارد. اين حالت زماني اتفاق مي‌افتد كه عوامل فصلي روي ميزان تماس افراد باهم يا ميزان حساسيت افراد به بيماري يا روي موجودات منتقل‌كننده بيماري (مانند حشرات) تأثيرگذار باشند. تا زماني‌كه تعداد كافي از افراد حساس دربرابر بيماري وجود داشته باشد تا فرد عفوني بيماري را به آن‌ها منتقل كند، شيوع ادامه خواهد داشت. اين مخزن افراد مستعد بسته به ويژگي‌هاي بيماري به روش‌هاي مختلف مي‌تواند احيا شود.

در بيماري‌هايي كه عفونت طبيعي موجب ايمني موقت مي‌شود، افراد با گذشت زمان ايمني را از دست مي‌دهند و دوباره مستعد به عفونت مي‌شوند. ويروس يا باكتري مي‌تواند با جهش از حافظه‌ي ايمني فرار كند، بنابراين، افرادي كه دربرابر سويه‌ي قديمي‌تر از آن ايمني دارند، به نسخه‌ي جديد بيماري حساس مي‌شوند. آنفلوانزا مثال مناسبي در اين مورد است.

هنوز نمي‌دانيم كه ايمني حاصل ‌از عفونت كوويد ۱۹ تا كِي دوام دارد يا واكسن‌ها چقدر در محافظت از مردم مؤثر خواهند بود؛ اما ويروس‌هاي كروناي ديگر كه در جوامع انساني بومي هستند، مانند ويروس‌هاي كروناي عامل سرماخوردگي ايمني موقتي ايجاد مي‌كنند كه حدود يك سال دوام دارد.

نكته‌ي مهم ديگر اين است كه افراد ايمن توزيع يكنواختي در جامعه ندارند. قطعا درباره‌ي كوويد ۱۹ مناطقي وجود دارد كه عفونت در آن‌ها با شدت بيشتري گسترش يافته است و مناطقي وجود دارند كه نسبتا در امان مانده‌اند. بدون توزيع يكنواخت، حتي اگر تعداد كافي از افراد ايمني كسب كنند، ايمني جمعي وجود ندارد. در اين مواقع، ميانگين R مي‌تواند به‌اندازه‌اي پايين باشد كه عفونت كنترل شود؛ اما در مناطق محافظت‌نشده مقدار R از يك بيشتر خواهد بود. اين امر موجب موضعي‌شدن شيوع‌ها مي‌شود و به بيماري امكان مي‌دهد كه بومي بماند. بيماري از مكاني به مكان ديگر منتشر مي‌شود و جمعيت‌هايي كه در آن‌ها تراكم و تعامل مردم بالا و ميزان محافظت پايين است، منشأ انتشار بيماري خواهند بود.

نحوه‌ي برخورد ما با كوويد ۱۹ زماني‌كه بومي شود، به عملكرد واكسن‌ها و درمان‌ها بستگي خواهد داشت. اگر آن‌ها فقط دربرابر شديدترين پيامدها از مردم محافظت كنند، عفونت مهاركردني خواهد شد. در اين اوضاع‌واحوال، كوويد ۱۹ مانند بيماري‌هاي ديگري خواهد بود كه ياد گرفته‌ايم با آن‌ها زندگي كنيم و بسياري از افراد در طول زندگي خود آن را تجربه خواهند كرد.

بسته به اينكه ايمني (چه ازطريق عفونت طبيعي يا از راه واكسيناسيون) دائمي يا موقت باشد، ممكن است براي محافظت از خود نياز داشته باشيم كه مانند واكسن آنفلوانزا، واكسن كوويد ۱۹ را هرسال به‌روزرساني كنيم. اين امكان نيز وجود دارد كه عفونت با واكسيناسيون در سن مطلوب (مانند بسياري از عفونت‌هاي دوران كودكي) كنترل شود.

اگر واكسن‌ها نه‌تنها از بيماري باليني پيشگيري كنند؛ بلكه انتقال را نيز به‌شدت كاهش دهند و ايمني ماندگاري فراهم كنند، مي‌توانيم سناريو ديگري مانند ريشه‌كني بالقوه بيماري را مجسم كنيم؛ اما درواقع چنين سناريويي بعيد است. ريشه‌كني حتي براي بيماري‌هايي كه براي آن‌ها واكسن‌هاي تقريبا كامل و ايمني دائم داريم، بسيار دشوار است؛ بنابراين، محتمل‌ترين پيامد بيماري بومي است.