دانشمندان براي اولين بار روند پيري سلولي انسان را تا حدودي معكوس كردند
هر بار كه سلولي درون بدن شما تكثير مي‌شود، مقداري از جواني شما ناپديد مي‌شود. اين اتفاق ازطريق كوتاه شدن تلومرها رخ مي‌دهد كه ساختارهايي هستند كه انتهاي كرومواخبار تخصصي‌ها را مي‌پوشانند. اكنون گروهي از دانشمندان مي‌گويند كه توانسته‌اند اين روند را معكوس كنند و طول تلومرها را در مطالعه‌ي كوچكي با حضور ۲۶ شركت‌كننده، افزايش دهند. شركت‌كنندگان براي ۵ جلسه‌ي ۹۰ دقيقه‌اي در هفته و طي دوره‌اي سه‌ماهه، در محفظه‌ي اكسيژن پرفشار مي‌نشستند و درنتيجه، برخي از تلومرهاي سلول‌هاي آن‌ها تا ۲۰ درصد طويل‌تر شد. اين ادعايي چشمگير و چيزي است كه بسياري از پژوهشگران در گذشته بدون موفقيت روي آن كار كرده‌اند.
البته بايد گفت نمونه‌ي كوچكي در مطالعه‌ي جديد مورد مطالعه قرار گرفته است و قبل از اينكه بيش‌ازحد هيجان‌زده شويم، نتايج بايد تكرار شوند. با‌اين‌حال، اين واقعيت كه درمان با اكسيژن پرفشار به انديشه متخصصين مي‌رسد روي طول تلومر اثر بگذارد، ارتباط قابل توجهي است كه ارزش مطالعه بيشتر دارد. شير افراتي، پژوهشگر مطالعه، توضيح داد كه چگونه آزمايشي در خارج از زمين، الهام‌بخش مطالعه‌ي آن‌ها بوده است. افراتي گفت:
پس از اينكه آزمايش ناسا كه در آن يكي از دوقلوها به فضا فرستاده شد و ديگري در زمين ماند، نشان‌دهنده‌ي تفاوت قابل توجهي در طول تلومر آن‌ها بود، متوجه شديم تغييرات در محيط بيروني ممكن است روي تغييرات سلولي اصلي كه همراه پيري رخ مي‌دهد، اثر داشته باشد.
تلومرها قطعات تكرارشونده از كدهاي ژنتيكي هستند كه به كلاهك فلزي يا پلاستيكي انتهاي بند كفش مي‌مانند. هر بار كه سلول تقسيم مي‌شود، آن‌ها نيز خود را به‌همراه ساير كرومواخبار تخصصي نسخه‌برداري مي‌كنند؛ اما با هر بار تكثير، قطعات كوچكي از كد از انتهاي توالي نمي‌تواند وارد نسخه جديد شود و موجب مي‌شود كرومواخبار تخصصي جديد كمي كوتاه‌تر از كرومواخبار تخصصي اجدادي خود شود.
وفتي كلاهك بند كفش گم شود، طولي نمي‌كشد كه بند كفش انسجام خود را از دست بدهد. به‌طور مشابه، تلومرهاي كوتاه‌تر موجب مي‌شوند كرومواخبار تخصصي‌ها در معرض خطر بالاتر جهش‌هاي خطرناك قرار بگيرند. اين جهش‌ها با تغييراتي هم‌زمان هستند كه ما را مستعد ابتلا به برخي بيماري‌هاي مرتبط با سن مانند سرطان مي‌كند. البته، لاخبار تخصصيا به معناي آن نيست كه علت پير شدن، كوتاه شدن تلومرها است؛ اما ارتباطي ميان طول تلومر و سلامتي وجود دارد كه دانشمندان مشتاق مطالعه بيشتر آن هستند. افراتي توضيح داد: «تلومرهاي طولاني‌تر با عملكرد بهتر سلولي ارتباط دارند.»
راه‌هاي زيادي براي تسريع نابودي تلومرها وجود دارد. عدم خواب كافي مي‌تواند اين كار را انجام دهد و مصرف بيش‌ازحد غذاي فرآوري‌شده و شايد حتي بچه‌دار شدن نيز همين اثر را داشته باشد. كاهش روند تحليل تلومرها به تلاش بيشتري نياز دارد و اگر مي‌خواهيد كرومواخبار تخصصي‌هاي شما تا حد امكان طويل باقي بمانند، بايد بدانيد ورزش منظم و رژيم غذايي خوب از عوامل اثرگذار هستند.
يك دستاورد واقعي مي‌تواند اين باشد كه ساعت شني كرومواخبار تخصصيي خود را كاملا برگردانيم و بخش‌هاي ازدست‌رفته تلومر را بازيابي كنيم. اين واقعيت كه بافت‌هاي داراي نرخ تخريب و جايگزيني بالا كه روده‌ي ما را مي پوشانند، اين كار را به‌طور طبيعي به كمك آنزيمي به نام تلومراز انجام مي‌دهد، انگيزه‌ي پژوهش‌هايي در سال‌هاي اخير بوده است. در تلاش براي دستيابي به اين عمل، نقاط عطف زيادي وجود داشته است. ژن‌درماني در موش نشان داد كه اين كار ممكن است روزي در انسان‌ها امكان‌پذير شود. اخيرا سلول‌هاي بنيادي زني اَبَرصدساله، تلومرهاي كرومواخبار تخصصي‌هاي او را در خارج از بدن كاملا بازسازي كرد. برخي مطالعات با تأمين مكمل‌هاي غذايي مانند ويتامين D نيز در حد چند درصد افزايش پتانسيل نشان داده است.
وعده‌هاي زيادي در مورد معكوس كردن روند پيري انسان در بازار وجود دارد؛ اما واقعيتِ درمان‌هاي داراي پشتوانه‌ي علمي كه بتوانيم از آن‌ها استفاده كنيم تا تلومرهاي يك فرد ۲۰ ساله را به دست آوريم، دلسردكننده بوده است. به همين دليل است كه جديدترين مطالعه در اين زمينه مورد توجه بسياري قرار گرفته. آخرين مطالعه نشان مي‌دهد تلومرهاي سلول‌هاي سفيد خون ۲۶ فرد مورد آزمايش، حدود يك‌پنجم طول از دست‌رفته‌ي خود را بازيابي كرده‌اند. به انديشه متخصصين مي‌رسد كليد اين روش، درمان با اكسيژن پرفشار (HBOT) باشد؛ يعني جذب اكسيژن خالص هنگام نشستن در محفظه‌اي تحت فشار براي دوره‌هاي طولاني (در اين مورد، ۵ جلسه‌ي ۹۰ دقيقه‌اي در هفته طي سه ماه).
روش HBOT در گذشته به خاطر اين ادعاكه مي‌تواند طيف وسيعي از وضعيت‌هاي پزشكي را درمان كند، مباحثه‌هاي زيادي ايجاد كرده است. HBOT معمولا نوعي درمان است براي غواصي كه خيلي سريع از اعماق اقيانوس بالا آمده است يا براي كشتن ميكروب‌هاي حساس به اكسيژن در زخمي كه به هيچ روش ديگري بهبود پيدا نمي‌كند. اما محيط‌هاي غني از اكسيژن همچنين پشت پارادوكس عجيب‌و‌غريبي قرار دارند؛ در اين شرايط، بدن با نااميدي تغييرات ژنتيكي و مولكولي مختلف را تحريك مي‌كند كه به‌طور معمول در شرايط كم‌اكسيژني برانگيخته مي‌شود.
پژوهشگران در مطالعه‌ي جديد نشان دادند كه تغييرات ژنتيكي تحريك‌شده به‌وسيله‌ي HBOT باعث افزايش طول تلومرها مي‌شود و به‌طور بالقوه اثر مثبتي روي سلامتي بافت‌ها دارد. نمونه‌ي كوچك‌تري از شركت‌كنندگان همچنين كاهش قابل توجهي در تعداد سلول‌هاي T پير نشان دادند كه بافت‌هايي هستند كه بخشي حياتي پاسخ هدفمند سيستم ايمني در برابر مهاجمان به‌شمار مي‌روند.
اينكه آيا حاضريد به مدت يك‌چهارم از سال هر روز درون مخزن كوچكي بنشينيد، مسئله‌ي تمايل شخصي شما است؛ اما پژوهش‌هاي آينده مي‌تواند به كارآيي بيشتر اين فرايند، حداقل براي برخي افراد كمك كند. افراتي مي‌گويد: «ما اثر معكوس‌كنندگي روند پيري را در گروه مورد مطالعه با استفاده از پروتكل از پيش تعريف‌شده‌ي HBOT نشان داديم و به منظور بهينه كردن پروتكل خاص براي هر فرد، لازم است مطالعات بيشتري انجام شود.» افراتي درك كوتاه شدن تلومرها را «جام مقدس بيولوژي پيري» مي‌خواند.
اگرچه كوتاه شدن تلومرها با اهميت به انديشه متخصصين مي‌رسد، بي‌شك ناتواني بيولوژيكي ما همگام با پيري فرايند پيچيده‌اي است كه فقط شامل از دست دادن قطعاتي از كرومواخبار تخصصي‌ها نمي‌شود. علاوه‌بر‌اين، فعال‌سازي مجدد تلومرازها ترفندي است كه به‌وسيله‌ي سرطان براي پيشي گرفتن از منحني رشد استفاده مي‌شود و اين جام مقدس را به‌طور بالقوه به جامي سمي تبديل مي‌كند كه بايد پيش از اينكه زياد از آن بنوشيم، آن را بهتر درك كنيم. جالب اينكه، چنين پژوهش‌هايي به ما در ايجاد تصوير بهتري از فرايند پيري كمك مي‌كنند.
اين پژوهش در مجله‌ي Aging منتشر شده است.
هم انديشي ها