پردازنده‌هاي AMD Ryzen 5000 با معماري Zen 3 معرفي شدند

AMD هفته‌ها پيش اعلام كرده بود كه قصد دارد ۱۷ مهر ۱۳۹۹ مراسمي ويژه براي رونمايي كامل معماري ذن ۳ (Zen 3) براي پردازنده‌هاي مركزي و البته نسل جديد پردازنده‌هاي مركزي خود برگزار كند. مراسم مهم AMD ساعاتي پيش برگزار شد و اين شركت پردازنده‌هاي مركزي سري رايزن ۵۰۰۰ (AMD Ryzen 5000) را برپايه‌ي معماري ذن ۳ كه متكي‌بر ليتوگرافي هفت نانومتري است معرفي كرد (اين تراشه‌ها با كدنام Vermeer شناخته مي‌شوند). قوي‌ترين مدل از تراشه‌هاي سري رايزن ۵۰۰۰ مجهز به ۱۶ هسته‌ي پردازشي و ۳۲ ترد است.

پردازنده‌هاي سري رايزن ۵۰۰۰ متكي‌بر معماري كاملا جديدي هستند كه نسبت‌به نسل قبل يعني ذن ۲ بهبودهايي محسوس به‌خود ديده و قدرت پردازشي بيشتري ارائه مي‌دهد. AMD مي‌گويد پردازنده‌هاي رايزن ۵۰۰۰ قابليت‌هاي متنوع زيادي دارند كه عملكرد آن‌ها را در هنگام اجراي بازي‌هاي ويدئويي بهبود مي‌بخشد. يكي از مشخصه‌هاي مهم تراشه‌هاي رايزن ۵۰۰۰، افزايش IPC (دستورالعمل بر سيك كلاك) آن‌ها به‌شكلي محسوس است كه باعث مي‌شود اين تراشه‌ها به‌طور كامل از رقبايشان فاصله بگيرند.

دكتر ليزا سو، مديرعامل AMD، در جريان برگزاري كنفرانس «جايي كه گيمينگ آغاز مي‌شود» (Where Gaming Begins) روي صحنه حاضر شد تا يك‌سري توضيحات كلي درباره‌ي تراشه‌هاي AMD به رسانه‌ها ارائه دهد و سپس به‌طور ويژه‌تر سراغ تراشه‌هاي نسل جديد برود. ليزا سو اعلام كرد جديدترين نسل از پردازنده‌هاي مركزي شركت تحت مديريتش با نام خانواده‌ي رايزن ۵۰۰۰ شناخته مي‌شوند. از مدت‌ها پيش اعلام شده بود رايزن ۵۰۰۰ قرار است مجهز به هسته‌هاي ذن ۳ باشد.

ليزا سو اعلام كرد تراشه‌هاي سري رايزن ۵۰۰۰ با مادربردهاي مجهز به سوكت AM4 كه برپايه‌ي تراشه‌هاي سري ۴۰۰ و ۵۰۰ ساخته‌ شده‌اند سازگاري دارند. شماري از توليدكنندگان سخت‌افزار به‌صورت مستقل تأييد كرده‌اند كه حتي برخي از مادربردهايي كه برپايه‌ي تراشه‌هاي سري ۳۰۰ توليد شده‌اند نيز با رايزن ۵۰۰۰ سازگارند؛ البته اين مادربردها براي دريافت سازگاري بايد به‌روزرساني شوند. 

AMD در جريان برگزاري كنفرانس امشب، جزئيات متنوعي درباره‌ي مشخصات متخصص تراشه‌هاي جديدش به‌همراه قدرت پردازشي آن‌ها ارائه كرد. بر اساس اطلاعات رسمي، تراشه‌هاي سري رايزن ۵۰۰۰ در پيكربندهاي مختلف عرضه مي‌شوند تا انواع نيازها را پوشش دهند. تراشه‌هاي AMD بودجه‌هاي مختلف را نيز هدف قرار مي‌دهند و در تلاشند سهم تيم قرمز را از بازار پردازنده‌هاي مركزي افزايش دهند. AMD مي‌گويد جديدترين نسل از تراشه‌هاي دسكتاپ سري رايزن در تاريخ ۵ نوامبر ۲۰۲۰ (۱۵ آبان ۱۳۹۹) از راه مي‌رسد.

مطالعه پردازنده‌هاي جديد AMD را با رده‌بالاترين مدل آغاز مي‌كنيم؛ جايي كه با رايزن ۹ ۵۹۵۰ ايكس (AMD Ryzen 9 5950X) طرف هستيم. بدين ترتيب AMD اعلام كرد قصد دارد مدل‌هاي سطح‌بالا از تراشه‌هاي جديد خود را در قالب خانواده‌ي رايزن ۹ در بازار عرضه كند كه شامل دو تراشه‌ي جديد است. پردازنده‌ Ryzen 9 5950X از ۱۶ هسته‌ي پردازشي به‌همراه ۳۲ ترد استفاده مي‌كند. اين پردازنده مخصوص متخصصاني است كه روي سوكت AM4 به قدرت چند تردي (Multi-Threading) بسيار زيادي نياز دارند. 

AMD اعلام كرد پردازنده‌ي پرچم‌دار Ryzen 9 5950X مجموعا ۷۲ مگابايت حافظه‌ي كش (Cache) دارد و توان طراحي حرارتي (TDP) آن به ۱۰۵ وات مي‌رسد. طبق اعلام رسمي، Ryzen 9 5950X داراي سرعت كلاك تقويت‌شده‌‌ي (بوست) ۴٫۹ گيگاهرتز است كه براي پردازنده‌اي ۱۶ هسته‌اي، سرعت كلاكي فوق‌العاده محسوب مي‌شود. AMD Ryzen 9 5950X قرار است با ارزش ۷۹۹ دلار در ۵ نوامبر ۲۰۲۰ (۱۵ آبان ۱۳۹۹) به‌همراه ديگر تراشه‌هاي سري رايزن ۵۰۰۰ به بازار عرضه شود. 

دومين تراشه‌ي معرفي‌شده توسط AMD، رايزن ۹ ۵۹۰۰ ايكس (Ryzen 9 5900X) نام دارد. اين تراشه نيز در دسته‌ي تراشه‌هاي سري رايزن ۹ قرار مي‌گيرد و همين موضوع غيرمستقيما نشان مي‌دهد با تراشه‌اي قدرتمند و سطح‌بالا طرف هستيم. Ryzen 9 5900X را نيز مي‌توانيم تراشه‌اي پرچم‌دار خطاب كنيم. اين تراشه ميزبان ۱۲ هسته‌ي پردازشي و ۲۴ ترد است و همچون مدل ديگر، مخصوص متخصصاني است كه به قدرت چند تردي بسيار زياد نيازمند هستند. Ryzen 9 5900X داراي ۷۰ مگابايت حافظه‌ي كش و توان طراحي حرارتي ۱۰۵ وات است.

AMD در جريان برگزاري كنفرانس خود، مقايسه‌هايي نيز بين شماري از تراشه‌ها انجام داد. در اسلايدهايي كه AMD منتشر كرد ديديم Ryzen 9 5900X با اختلافي درخورتوجه، عملكرد بهتري نسبت‌به Intel Core i9-10900K از خود نشان داد. طبق ادعاي AMD، تراشه‌ي موردمباحثه در بنچمارك Cinebench R20 توانست در زمينه‌ي عملكرد تك تردي (Single-Threaded) به‌ميزان ۱۵ درصد سريع‌تر از Core i9-10900K ظاهر شود. اين گفته براي عملكرد در حوزه‌ي گيمينگ هم صدق مي‌كند؛ جايي كه Ryzen 9 5900X به‌ميزان ۲۱ درصد سريع‌تر از Core i9-10900K است. 

رايزن ۷ ۵۸۰۰ ايكس (Ryzen 7 5800X) سومين تراشه‌ي جديد AMD است كه از هشت هسته‌ي پردازشي به‌همراه ۱۶ ترد استفاده مي‌كند. AMD مدعي است Ryzen 7 5800X بهترين تراشه‌ي هشت هسته‌اي موجود در بازار براي گيمرها محسوب مي‌شود كه سرعت كلاك پايه و تقويت‌شده‌ي آن به‌ترتيب برابربا ۳٫۸ و ۴٫۷ گيگاهرتز است. تراشه‌ي موردمباحثه AMD مجموعا ۳۶ مگابايت حافظه‌ي كش دارد و توان طراحي حرارتي آن به ۱۰۵ وات مي‌رسد. AMD قصد دارد اين تراشه را با قيت ۴۴۹ دلار به بازار عرضه كند. 

چهارمين و آخرين تراشه‌ي جديد تيم قرمز، رايزن ۵ ۵۶۰۰ ايكس (Ryzen 5 5600X) است كه ۶ هسته‌ي پردازشي و ۱۲ ترد دارد. AMD مي‌گويد Ryzen 5 5600X بهترين تراشه‌ي ۶ هسته‌اي موجود در بازار براي گيمرها است. اين تراشه سرعت كلاك پايه و تقويت‌شده‌ي به‌ترتيب ۳٫۷ گيگاهرتز و ۴٫۶ گيگاهرتز ارائه مي‌دهد. تراشه‌ي Ryzen 5 5600X مجهز به ۳۶ مگابايت حافظه‌ي كش است و توان طراحي حرارتي آن ۶۵ وات اعلام شده. 

همان‌طور كه اشاره كرديم، تراشه‌هاي سري رايزن ۵۰۰۰ AMD مبتني‌بر معماري ذن ۳ هستند. هسته‌هاي متكي‌بر معماري ذن ۳ با استفاده از ليتوگرافي پيشرفته‌ي هفت نانومتري TSMC ساخته شده‌اند. آن‌طور كه ليزا سو مي‌گويد، IPC هسته‌هاي ذن ۳ نسبت‌به هسته‌هاي ذن ۲ به‌ميزان ۱۹ درصد بيشتر است. به‌علاوه هسته‌هاي ذن ۳ ازلحاظ قدرت‌پردازشي به‌ازاي هر وات به‌ميزان ۲۴ درصد بهتر از هسته‌هاي ذن ۲ هستند. پردازنده‌هاي سري Ryzen 9 AMD كه مبتني‌بر هسته‌ي ذن ۳ هستند درمقايسه‌با Core i9-10900K اينتل تا ۲٫۸ برابر انرژي كمتري مصرف مي‌كنند كه عددي درخورتوجه است.

در نسل‌هاي پيشين معماري ذن، هر CCD شامل دو CCX (معادل Core Complexes) بود، اما در معماري ذن ۳، هر CCD شامل يك CCX با هشت هسته است كه براي حداكثر ۱۶ ترد به‌ازاي CCX، در حالت تك تردي (1T) يا دو تردي (2T) فعاليت مي‌كند. از آن‌جايي كه تراشه‌ي رايزن ۵۰۰۰ ميزبان حداكثر دو CCD است، عدد مربوط به هسته و ترد به‌ترتيب روي ۱۶ و ۳۲ محدود مي‌شود كه معادل همان تعداد هسته و ترد پرچم‌دار فعلي AM4 دسكتاپ يعني Ryzen 9 3950X است.

بر اساس اعلام AMD، هر كدام از هسته‌ها‌ي ذن ۳ داراي ۵۱۲ كيلوبايت حافظه‌ي كش سطح دوم (L2) هستند تا به مجموع چهار مگابايت كش L2 به‌ازاي هر CCD دست پيدا كنند. بدين ترتيب پردازنده‌اي كه دو واحد CCD داشته باشد داراي هشت مگابايت حافظه‌ي كش L2 خواهد بود.

هر واحد CCD دركنار حافظه‌ي كش L2، متشكل‌از ۳۲ مگابايت حافظه‌ي كش L3 اشتراكي است. AMD مي‌گويد در ذن ۲ كش L3 در بين دو CCX تقسيم شده بود و هر واحد CCX داراي حداكثر ۱۶ مگابايت حافظه‌ي كش L3 اختصاصي بود. در معماري ذن ۳ نيز اندازه‌ي كش به‌ازاي هر CCD همان‌قدر باقي مي‌ماند، اما اكنون تمامي هسته‌هاي به‌كاررفته در پردازنده مي‌توانند تعداد زيادي كش‌ L3 را به‌اشتراك بگذارند. 

نسل قبل پردازنده‌هاي دسكتاپ AMD يعني خانواده‌ي رايزن ۳۰۰۰ كه برپايه‌ي معماري ذن ۲ ساخته شده بودند عملكردي فوق‌العاده در بازار داشتند و به محبوبيت بسيار زيادي دست پيدا كردند. انتظار داريم چنين اتفاقي براي خانواده‌ي رايزن ۵۰۰۰ هم تكرار شود؛ خصوصا با درانديشه متخصصينگرفتن اين موضوع كه تراشه‌هاي رايزن ۵۰۰۰ به‌شكلي محسوس بهبود پيدا كرده‌اند و اين بار نه‌تنها قوي‌تر هستند بلكه مصرف انرژي كمتر دارند. 

مشخصات متخصص كامل، بهترين ارزش پردازنده AMD در فروشگاه‌هاي اينترنتي و مقايسه‌ي محصولات اين شركت با يكديگر و CPU اينتل را در بخش محصولات اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران مشاهده كنيد. پردازنده‌هاي متنوعي از سري‌‌ رايزن ۳، رايزن ۵، رايزن ۷ و رايزن ۹ دركنار ديگر محصولات AMD در اين بخش براي خريد و مقايسه دراختيار متخصصان قرار گرفته است.