مركز ملي فضاي مجازي دستورالعمل ساماندهي بات‌ها و ربات‌ها را ابلاغ كرد
به‌گزارش روابط‌عمومي مركز ملي فضاي مجازي، دكتر سيدهادي سجادي، معاون اقتصادي و تنظيم مقررات مركز ملي فضاي مجازي، اعلام كرد دستورالعمل ساماندهي بات‌ها و ربات‌ها باتوجه‌به ضوابط متخصص و اجرايي مرتبط با تحقق الزامات شبكه‌ي ملي اطلاعات ابلاغ شده است. دكترسجادي، دربارهي فوايد بات‌ها و ربات‌ها در فضاي مجازي، به خودكارسازي فعاليت‌ها و شيوه‌هاي ارائه‌ي خدمات براي تسريع و تسهيل فرايندهاي اجرايي كسب‌و‌كارها اشاره كرد. به‌گفته‌ي سجادي، دركنار ويژگي‌هاي مثبت بات‌ها، بايد به استفاده‌ي نادرست، خلاف قوانين، هنجارشكن و آسيب‌رسان از آن‌ها نيز توجه كرد. در همين زمينه، كميسيون عالي تنظيم مقررات مركز ملي فضاي مجازي بات‌ها و ربات‌ها را در فضاي مجازي ساماندهي و در اين زمينه دستورالعملي ابلاغ كرده است.
بات يا ربات عاملي نرم‌افزاري است كه به‌صورت خودكار يا فرمان‌پذير مي‌تواند وظايف از‌پيش‌تعيين‌شده مانند جمع‌آوري اطلاعات و انتشار محتوا و ارائه‌ي انواع خدمات در درگاه‌هاي مختلفي همچون پلتفرم‌هاي پيامرسانهاي اجتماعي و اپليكيشن‌هاي موبايل‌هاي هوشمند و سرويس‌دهنده‌هاي رايانامه را انجام دهد.
معاون اقتصادي و تنظيم مقررات مركز ملي فضاي مجازي در توصيف اين دستورالعمل به وجوه حمايتي و وجوه مرتبط با كاهش خطرهاي استفاده از بات‌ها و ربات‌ها اشاره كرد. وي اين دستورالعمل را براي حمايت و تقويت فرصت‌هاي ايجاد‌شده به‌واسطه‌ي استفاده از بات‌ها و پيشگيري و مواجهه و غلبه بر تهديدات و عوارض منفي اين حوزه ضروري دانست و اعلام كرد كه اين دستورالعمل پس از مطالعه‌هاي متخصص كارشناسي و دريافت انديشه متخصصينات‌هاي دستگاه‌ها و نهادهاي مرتبط، در كميسيون عالي تنظيم مقررات فضاي مجازي كشور تصويب شده است.
به‌گفته‌ي سجادي براساس اين دستورالعمل، اقدامات مرتبط با باتهاي منتشركننده‌ي محتوا، باتهاي جمع‌آوري‌كننده‌ي محتوا، باتهاي ارائه‌دهنده‌ي خدمات غيرمحتوايي، باتهاي خريد انبوه و باتهاي مخل امنيت سايبري تعيين شده است و دستگاه‌هاي مرتبط نيز تقسيم كار ملي را براي دريافت برنامه‌هاي عملياتي انجام داده‌اند. متن اين دستورالعمل در سايت مركز ملي فضاي مجازي دردسترس است؛ درادامه به ذكر مهم‌ترين موارد طرح‌شده در اين دستورالعمل مي‌پردازيم.
نظارت باتهاي زير به‌مرور برعهده‌ي نهادهاي مختلف گذاشته شده و مواردي بايد توسط آن‌ها تعريف و تببين شود:
وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات
- بات منتشركننده‌ي پيامك انبوه: وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات وظيفه‌ي تدوين ضوابط مرتبط با نظارت و ارزيابي عملكرد اپراتورها در ساماندهي پيامك‌هاي انبوه را برعهده دارد. اين وزارتخانه همچنين بايد گزارش عملكرد اپراتورها را در اين رابطه منتشر سازد و كميسيون تنظيم مقررات ارتباطات نيز بايد تخطي‌گران را مجازات كرده و آن را اعلام نمايد. ايجاد سامانه‌هاي هوشمند تشخيص پيامك انبوه كه خارج از ضوابط منتشر مي‌شوند و همچنين تعيين، اعلام و اعمال اقدامات تنبيهي محدودساز درخصوص سوءاستفاده‌كنندگان نيز از وظايف اين وزارتخانه است.
- بات منتشركننده‌ي رايانامه‌ي انبوه: ارزيابي عملكرد ارائه‌دهندگان خدمات رايانامه در ساماندهي باتهاي منتشركننده‌ي رايانامه‌هاي انبوه به‌صورت دوره‌اي از ديگر وظايف اين وزارتخانه است. وزارت ارتباطات همچنين موظف به تدوين سامانه‌اي مرتبط براي رسيدگي به اسپم‌ها و دريافت رايانامه‌ها مضر براي متخصصان است.
- بات خزشگرهاي سكوهاي مختلف مانند پيام‌رسان‌ها: تدوين و انتشار ضوابط و شرايط متخصص خزش خزشگرهاي خارجي در ابر اينترنتي گسترده در كشور و تدوين و ابلاغ دستورالعمل ساماندهي خزشگرهاي داخلي و ارائه‌ي گزارش‌هاي دوره‌اي از عملكرد خزشگرهاي سكوها در كانال‌ها و گروه‌هاي پيامرسانهاي اجتماعي از وظايف وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات است.
- باتهاي ارائه دهنده‌ي خدمات غيرمحتوايي: اعلام موارد ممنوعيت و ضوابط مقابله با توليد و به‌كارگيري بات‌هايي كه بدون رضايت متخصصان در زمينه‌ي عضوگيري اجباري در انواع خدمات، نمايش تبليغات و افزايش آمار ارجاع فعاليت مي‌كنند، برعهده‌ي وزارت ارتباطات است.
وزارت فرهنگ و ارشاد و اسلامي
- بات منتشركننده‌ي محتواي انبوه در پيامرسانهاي اجتماعي: وزارت فرهنگ بايد اقدامي براي شناسنامه‌دار شدن بات‌ها و عرضه‌كنندگان پنل‌هاي مديريت آن‌ها تدوين كند. همچنين بايد يك نماينده‌ي قانوني و دفتر رسيدگي به شكايات عمومي و حاكميتي نسبت به شبكه‌هاي اجتماعي و پيامرسانهاي خارجي در داخل كشور تدوين شود. تعيين ضوابط مرتبط با ممنوعيت استفاده از باتهاي گمنام‌ساز انتشار محتوا و اخبار در كانال‌ها و گروه‌هاي فعال در پيامرسانهاي اجتماعي نيز بايد در دستور كار قرار گيرد و عملكرد پلتفرم‌ها در ساماندهي اين نوع بات‌ها به‌صورت دوره‌اي انجام شود. وزارت ارشاد همچنين بايد با تدوين سازوكاري، مانع از اثرگذاري نهادهاي خارجي يا گروه‌هاي معاند بر افكار عمومي با استفاده از باتهاي شبكه‌هاي اجتماعي ازطريق انتشار اخبار و اطلاعات جعلي شود. وزارت فرهنگ همچنين لازم است كه يك سامانه‌ي هوشمند تشخيص تخطي براي ارائه‌ي گزارش عملكرد دوره‌اي ايجاد كند.
- پوش نوتيفيكيشن‌ها: تدوين و اعلام ضوابط مرتبط با فعاليت ارائه‌دهندگان خدمات اعلانات كوتاه ازجمله مواردي مانند فروش پنل به‌شرط احراز هويت متخصصان تجاري؛ ايجاد رويه‌هاي حذف و اصلاح پيام‌هاي نامناسب و غيرقانوني و ايجاد سازوكارهاي برخورد با موارد تخطي نيز در اين دسته قرار مي‌گيرد و از وظايف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است. تدوين و اعلام ضوابط مرتبط با مسئوليت سكوها و ارائه‌دهندگان خدمات اعلانات كوتاه، درصورت بروز جرائم و موارد خالف قوانين و مقررات نيز زيرانديشه متخصصين اين وزارتخانه قرار دارد. همچنين تدوين و انتشار دستورالعمل ساماندهي اعلانات كوتاه با درانديشه متخصصينگرفتن مواردي چون لاخبار تخصصي موافقت متخصص با دريافت پيام از بات، امكان انصراف متخصص از دريافت خدمات و تعيين سقف نمايش اعلانات در راستاي عدم تبديل به اسپم و نيز تطابق با الزامات ابلاغي زمينه نيز از وظايف وزارت‌خانه‌ي فرهنگ و ارشاد اسلامي است.
- باتهاي ارائه‌دهنده‌ي خدمات غيرمحتوايي: بخشي از مسئوليت باتهاي ارائه‌دهنده‌ي خدمات غيرمحتوايي برعهده‌ي وزارت ارشاد قرار گرفته است كه از ميان آن‌ها مي‌توان به اعلام موارد ممنوعيت استفاده از بات‌ها در دستك‌اري و جهت‌دهي افكار عمومي مانند انديشه متخصصينسنجي انتخاباتي و فروش كالا و دستورالعمل ساماندهي چت بات‌ها و ايجاد يك سامانه‌ي رسيدگي به شكايات در خصوص چت‌بات‌ها اشاره كرد.
وزارت صنعت، معدن و تجارت
- باتهاي ارائه‌دهنده‌ي خدمات تجاري: اين وزارتخانه مسئوليت اعلام ممنوعيت‌هاي لازم دربارهي خريد اينترنتي از اين بات‌ها (مانند خريد خودرو، خريد بليط اعم از بليط هواپيما، قطار و غيره يا بليط رويدادهايي چون كنسرت، تئاتر و رويدادهاي ورزشي) را برعهده دارد و همچنين موظف است الزامات داشتن اي‌نماد و مجوز درگاه بانكي را براي بات‌ها تعيين كند. ارائه‌ي عمومي گزارش‌هاي دوره‌اي از كشف و برخورد با متخصصد باتهاي خريد انبوه از ديگر وظايف اين وزارتخانه است.
وزارت كشور
تدوين و اعلام ضوابط مرتبط با ممنوعيت استفاده از بات‌ها در تبليغات سياسي و فرآيندهاي انتخاباتي توسط تمامي ذي‌نفعان و فعالان عرصه‌ي انتخابات از وظايف وزارت كشور است.
نظارت بر بات‌هايي كه با امنيت سايبري در ارتباط هستند نيز در دستورالعمل مركز ملي فضاي مجازي تقسيم ملي شده است؛ همچنين تأكيد شده كه يك ماه پس از زمان ابلاغ اين دستورالعمل كليه‌ي دستگاه‌هاي صاحب نقش، موظف به ارسال برنامه‌ي عملياتي و ارائه‌ي زمان‌بندي براي تحقق موارد تكليف‌شده به مركز ملي فضاي مجازي هستند. تمام اين بات‌ها به‌طور كلي بايد مواردي مانند هنجارهاي انتشار محتواي انبوه و الزامات مرتبط با ممنوعيت خزش در پروفايل‌هاي خصوصي و سازگاري با اسناد پيش‌تر مصوب‌شده در مركز ملي فضاي مجازي كشور را رعايت كنند؛ اما هر يك از اين نوع بات‌ها يك دستگاه مسئول دارد كه توسط مركز ملي فضاي مجازي معين شده است.
هم انديشي ها