اپل واچ سري 4 و توانايي ثبت ECG؛ آيا بايد ادعاهاي اپل را باور كنيم؟
رويدادي كه افراد بسياري منتظر آن بودند، سرانجام توسط اپل برگزار شد. اهالي كوپرتينو، ۲۱ شهريورماه امسال ساعت ۲۱:۳۰ به وقت تهران، همايش ويژهاي را در آمفيتئاتر استيو جابز واقع در اپل پارك برگزار كردند و طي آن ضمن رونمايي از آيفون Xs Max، آيفون Xs و آيفون Xr، از نسل جديد ساعتهاي هوشمند خود نيز پردهبرداري كردند.
مجموعه ساعتهاي اپل واچ، بهخودي خود يكي از بهترينهاي گجتهاي مرتبط با سلامتي هستند و متخصصان ميتوانند با تهيهي آنها، به ويژگيهاي متخصصدي و جالبي دسترسي داشته باشند. از زمان عرضهي رسمي نخستين مدل اين ساعتها در سال ۲۰۱۵، اپل همواره سعي كرده آنها را نسل به نسل بهبود دهد و با قرار دادن ويژگيهاي جديد، متخصصان را به خريد آنها ترغيب كند.
Apple Watch Series 4 بيانگر جديدترين جاهطلبي اپل در زمينهي ساعتهاي هوشمند است كه اينبار پا را فراتر گذاشته و در كنار ويژگيهاي متخصصدي قبلي، توانايي ثبت نوار قلب را هم دارد. اگر نظارهگر كنفرانس اپل بوديد، قطعا ميدانيد كه اين شركت مانور ويژهاي روي اين قابليت داد و براي بزرگ جلوهدادن آن آيور بنجمامين، رئيس انجمن قلب آمريكا (AHA) را هم دعوت كرد تا به سخنراني كوتاهي در اين رابطه بپردازد.
بهطور حتم همه قبول دارند كه اپل واچ سري ۴ ساعتي بسيار متخصصدي است؛ كسي نميتواند اين موضوع را كتمان كند. اما سوال اينجا است كه آيا اين ساعت -آنطور كه اپل ادعا كرد- توان بالايي در ثبت نوار قلب دارد؟ آيا ميتوان به اطلاعاتي كه سري ۴ در مورد قلب ارائه ميدهد، اعتماد كرد؟ آيا اپل ميتواند با اين ساعت، دستگاههاي گرانارزش و پيشرفتهي الكتروكارديوگراف را بهچالش بكشد يا حداقل، عملكردي نزديك به آنها داشته باشد؟
براي گرفتن جواب اين سوالات، لازم است پيش از هر چيز، با ساز و كار دستگاه الكتروكارديوگراف و پروسهي ثبت نوار قلب آشنا شويم.
آشنايي با چند عبارت مهم
از آنجايي كه عبارتهاي مربوط به روند ثبت نوار قلب، شباهتهاي زيادي دارند؛ اغلب افرادي كه براي نخستينبار با آنها روبهرو ميشوند، ممكن است نتوانند آنها را از هم تميز دهند.
عبارت اول مورد مباحثه ما، نوار قلب يا همان الكتروكارديوگرام است كه اغلب آن را با نام ECG (و در برخيجاها EKG) ميشناسيم. الكتروكارديوگرام در حقيقت يك منحني مخصوص است كه پتانسيل الكتريكي ناشي از تحريك عضلهي قلب را به تصوير ميكشد و پزشك متخصص ميتواند با نگاهي دقيق به آن، انواع بيماريهاي قلبي را تشخيص دهد.
عبارت دوم، الكتروكارديوگراف است كه در واقع دستگاهي شامل تعدادي الكترود ويژه است و ميتواند پيامهاي الكتريكيِ ساطعشده از قلب را تقويت و ثبت كند و در قالب نمودار ECG به نمايش بگذارد. در ادامهي مقاله، بيشتر با سازوكار اين دستگاه آشنا خواهيم شد.
عبارت آخر، الكتروكارديوگرافي (قلبنگاري) است كه احتمالا خودتان تاكنون مفهومش را حدس زدهايد؛ الكتروكارديوگرافي بهروند ثبت نوار قلب گفته ميشود.
سازوكار الكتروكارديوگراف و پروسهي ثبت نوار قلب
روند ثبت الكتروكارديوگرام پيچيدگيهاي بسياري دارد كه مطالعه جزء به جزء آن از حوصلهي اين مقاله خارج است؛ با اينحال ميتوان توضيحاتي را در مورد روند كلي اين فرآيند مهم، ارائه كرد. در حالت كلي و به زبان ساده، دانستن اين نكته لازم است كه براي ثبت نوار قلب، از ليدهاي بهخصوصي استفاده ميشود كه هر كدام از آنها بايد به بخشي از بدن متصل شوند تا امواج الكتريكي قلب را ثبت كنند و دستگاه، آنها را بهشكل نوار قلب نشان دهد.
بهطور كلي يك الكتروكارديوگرام استاندارد داراي ۱۲ ليد است كه البته گاهي اوقات از ليدهاي ديگري هم استفاده ميشود (كه استاندارد نيستند؛ براي مثال ECG با ۱۵ ليد)؛ بهزبان سادهتر، اين موضوع يعني يك نوار قلب استاندارد، امواج الكتريكي قلب را از ۱۲ زاويهي مختلف مورد مطالعه قرار ميدهد.
هر ليد از دو قطب (منفي و مثبت) تشكيل شده است و محور هر كدام، از سمت الكترود منفي به سمت الكترود مثبت ترسيم ميشود. گفتني است كه از ۱۲ ليد، ۶ عدد مربوط به اندامها و ۶ عدد مربوط به جلوي قلب است (ليدهاي اندامي و ليدهاي سينهاي)؛ ۶ ليد اندامي خود شامل ۳ ليد دوقطبي (بهنامهاي D2 ،D1 و D3) و ۳ ليد تكقطبي (بهنامهاي AVL ،AVR و AVF) هستند. در ضمن، ليدهاي سينهاي همگي تكقطبياند.
براي گرفتن نوار قلب، بايد هر كدام از ليدها به مكان مشخصي از بدن متصل شوند. در ليد D1، الكترود مثبت، دست چپ و الكترود منفي، دست راست است؛ در ليد D2، الكترود مثبت، پاي چپ و الكترود منفي، دست راست است؛ در ليد D3، الكترود مثبت، پاي چپ و الكترود منفي، دست چپ است. گفتني است كه اين ليدها معمولا به مچِ دست و پا متصل ميشوند، اما در صورت بستن آنها روي بازوها و رانها نيز اشكالي پيش نميآيد. بد نيست بدانيد كه براي حصول اطمينان از اتصالِ درست ليدهاي اندامي به قسمتهاي تعيينشده، از الگوي «قمسز» استفاده ميشود: ليد قرمز به مچ دست راست، ليد مشكي به مچ پاي راست، ليد سبز به مچ پاي چپ و ليد زرد به مچ دست چپ متصل ميشوند.
همانطور كه بالاتر ذكر كرديم، ليدهاي اندامي تكقطبي شامل ۳ مورد هستند؛ ليد تقويتشدهي دست راست يا AVR، ليد تقويتشدهي دست چپ يا AVL و ليد تقويتشدهي پاي چپ يا AVF (بهدليل پيچيدگي اطلاعات مربوط به اين ليدها، از ارائهي توضيحات در مورد آنها خودداري ميكنيم؛ با اينحال شما ميتوانيد با مراجعه به جزوه رايگان The ECG Made Easy اثر جان همپتون، اطلاعات بيشتري را در رابطه با آن، كسب كنيد).
ثبت نوار قلب نياز به ۱۲ ليد جداگانه دارد؛ اما اپل واچ سري ۴، تنها به يك ليد تجهيز شده است
۶ ليد باقيمانده، ليدهاي سينهاي (جلوي قلبي) بهحساب ميآيند كه از V1 تا V6 نامگذاري ميشوند و از نوع تكقطبي هستند. گفتني است كه پزشكان ليدهاي V1 و V2 را در چهارمين فضاي بيندندهاي (بهترتيب در سمت راست و چپ استخوان جناغ)، ليد V3 را بين ليدهاي V2 و V4 و ليدهاي V5 ،V4 و V6 را در پنجمين فضاي بيندندهاي (بهترتيب روي خط ميانترقوهاي، خط قدامي زير بغل و خط مياني زيربغل) قرار ميدهند.
البته گاهي در الكتروكارديوگرافي، در برخي شرايط خاص، از ليدهاي ديگري نيز استفاده ميشود. بدين صورت كه هرچه از ليد V6 بهسمت پشت برويم، ليدهاي V8 ،V7 و V9 را خواهيم داشت كه در پنجمين فضاي بين دندهاي (بهترتيب روي خط خلفي زير بغل، خط خلفي استخوان كتف و لبهي سمت چپ ستون مهرهها در جدار خلفي قفسهي سينه) قرار ميگيرند.
با مطالعهي چند پاراگراف بالا، قطعا متوجه شدهايد كه در بيمارستانها، بهمنظور ثبت نوار قلب بيمار، چه روند پيچيده و مهمي طي ميشود. با همهي اينها، فراموش نكنيد كه ما تنها اشارهي مختصري به روند ثبت الكتروكارديوگرام داشتيم و اين كار در عمل، بسيار پيچيدهتر از آن است كه بهانديشه متخصصين ميرسد.
ساعت اپل چه حرفهايي براي گفتن دارد؟
يكي از مهمترين بخشهاي كنفرانس امسال اپل، به ساعت اپل واچ سري ۴ و بهطور خاصتر، به معرفي ويژگي ثبت نوار قلب آن اختصاص داشت. اپل اعلام كرده كه با اضافهكردن الكترودهايي به كريستال ياقوت كبود پشتي و اهرم كناري (يا همان Digital Crown) توانايي ثبت نوار قلب را به ساعت جديدش اضافه كرده است.
سنسور قلب اپتيكال، يكي از مهمترين بخشهاي اپل واچ است و به متخصص امكان ميدهد كه ميزان كالري سوزاندهشده و ضربان استراحت قلب (RHR) را اندازه بگيرد و حتي از ضربان خارج از حد معمول (بيش از حد زياد يا بيش از حد كم) مطلع شود.
اپل واچ جديد، چهارمين نسل از ساعتهاي هوشمند اپل است و طي سه نسل گذشته، بهوضوح ديدهايم كه اين ساعتها اهميت ويژهاي براي سلامتي متخصصانشان قائل بودهاند. اپل واچ توانايي اين را دارد كه ضربان قلب شما را بهصورت تماموقت اندازه بگيرد و اگر متوجه شد كه ضربانتان بيش از حد زياد يا كم است، اين موضوع را اطلاع ميدهد. اين ويژگيها باعث شدهاند كه اپل، از محصولش بهعنوان «نگهبان هوشمند سلامتي متخصصان» ياد كند.
توانايي اپل واچ سري ۴ براي تشخيص AFib، در نگاه اول تحسينبرانگيز است
اپل ثبت نوار قلب توسط سري ۴ را بسيار سادهتر از آنچه كه هست، نشان داد. اگر باري ديگر نگاهي به ويديوي رويداد ۲۱ شهريور بياندازيد و بهدقت حرفهاي جف ويليامز (مدير عملياتي اپل) را گوش كنيد، به اين موضوع پي ميبريد. وي در بخشي از صحبتهايش ميگويد «بهلطف اپل واچ سري ۴، ميتوانيد در هر زمان و هر مكان كه بخواهيد، نوار قلب خود را از روي مچتان ثبت كنيد؛ كافي است بهسادگي اپليكيشن مربوطه را باز كنيد و انگشت خود را روي Digital Crown قرار دهيد».
ويليامز ادامه ميدهد:
براي فهميدن روند ثبت ECG توسط اپل واچ جديد، بهتر است نگاهي نزديكتر به آن بياندازيم. الكترودهاي قراردادهشده در كريستال پشتي و ديجيتال كرون، ميتوانند امواج الكتريكي ناشي از ضربان قلب را تشخيص دهند و اين امواج را بهسمت تراشهي S4 هدايت كنند. اين تراشه، امواج يادشده را به سيگنالهاي خاصي تبديل ميكند؛ تمام اين پروسه، از ابتدا تا انتها، ۳۰ ثانيه بهطول ميانجامد.در كنار اين قابليت، شما ميتوانيد به نمودار مربوط به ريتم قلبي خودتان هم دسترسي پيدا كنيد. اگر قلب شما با ريتمي نرمال در حال تپش باشد، اپليكيشن ECG، آن ريتم را تحت عنوان «ريتم سينوسي» (يا همان ريتم طبيعي قلب) طبقهبندي خواهد كرد. اين اپليكيشن در كنار موارد يادشده، توانايي تشخيص فيبريلاسيون دهليزي (AFib) را هم دارد. تمامي اطلاعات ثبتشده در اين پروسه، در قالب يك فايل PDF از طريق اپليكيشن Health در دسترس خواهند بود و شما ميتوانيد آن را با دكتر خود بهاشتراك بگذاريد. حال دكتر شما به يك عكس پرجزئيات از ريتم قلبيتان دسترسي دارد؛ عكسي كه تنها در كلينيكهاي پزشكي ميتوان نمونهي آن را تهيه كرد.
توانايي اپل واچ سري ۴ براي تشخيص AFib، در نگاه اول تحسينبرانگيز است؛ فيبريلاسيون دهليزي شايعترين نوع آريتمي قلبي است كه با كاهش حركت خون در دهليزها، سبب تشكيل لخته و رهاشدن آمبولي در گردش خون و بروز سكتهي مغزي و حتي آمبولي ريه ميشود. از اين جهت، اين بيماري اهميت بسيار زيادي دارد و افراد بسياري بدون اينكه بدانند، به آن مبتلا هستند. اهالي كوپرتينو مدعي هستند كه به كمك ساعت جديدشان ميتوانيم در هر زماني، از داشتن نشانههاي مربوط به اين بيماري مطلع شويم. نبايد فراموش كنيم كه بهطور معمول براي تشخيص اين بيماري، به يك الكتروكارديوگرام دقيق و قابلاتكا نياز داريم؛ در غير اينصورت، ممكن است افرادي كه در واقعيت دچار اين بيماري نيستند، به اشتباه فكر كنند كه به آن مبتلا هستند؛ اين موضوع بيشك ميتواند عواقب بسيار ناخوشايندي بهدنبال داشته باشد. با همهي اينها، خاطرنشان ميكنيم كه اپل هيچگاه نگفته اين ساعت ميتواند بهطور دقيق اين بيماري را تشخيص دهد؛ اپل واچ سري ۴ در واقع با مطالعه ECG، نشانههاي احتمالي اين بيماري را پيدا ميكند و به شما اطلاع ميدهد تا به پزشك متخصص رجوع كنيد. اين قابليت اپل واچ، از اين جهت، متخصصدي و مفيد است.
مورد مهم ديگري كه بالاتر بهآن اشاره كرديم، توانايي ثبت ريتم سينوسي قلب توسط اپل واچ سري ۴ است؛ سوال اينجا است كه اين ساعت چگونه بهكمك يك ليد روي مچ دست، چنين كاري را انجام ميدهد؟ درحالي كه بهطور معمول براي ثبت ريتم سينوسي توسط الكتروكارديوگراف، به بيش از يك ليد نياز داريم.
اپل مدعي شده است كه توانسته تاييديهي سازمان غذا و داروي آمريكا (FDA) را نيز براي ساعت جديدش دريافت كند. اين موضوع بهخوديِ خود عالي است و قدم روبهجلوي مهمي براي اين شركت بهحساب ميآيد. با اينحال، مورد مهمي كه احتمالا از آن خبر نداريد، اين است كه FDA پس از رويداد اپل، بيانيهي ويژهاي را منتشر كرد كه يكي از مهمترين بخشهاي آن را در ادامه ميخوانيم:
اپليكيشن ECG براي افراد زير ۲۲ سال يا افرادي كه بيماري قلبي شناختهشدهاي دارند، متخصصد خاصي ندارد. بهعلاوه، اين اپليكيشن قرار نيست پس از هر بار شناسايي ريتم نامنظم قلب (احتمال بروز AFib) فورا با نوتيفيكيشن بهشما اطلاع دهد؛ اين يعني نبود نوتيفيكيشن بدين معني نيست كه شما در آن لحظه، دچار آريتمي قلبي نيستيد.
اپل، پروسهي ثبت نوار قلب را بسيار سادهتر از آنچه كه هست، نشان داد
همانطور كه شرح داديم، پروسهي ثبت نوار قلب، بسيار دقيق و پيچيده است و توسط دستگاههايي گرانارزش در شرايطي ويژه انجام ميپذيرد. Apple اين پروسه را بسيار سادهتر از واقعيت جلوه داده و چنين حركتي بيشتر شبيه يك كار تبليغاتي بهانديشه متخصصين ميرسد. صرفانديشه متخصصين از تمامي بديهايي كه مطالعه ۲۴ ساعتهي ECG ميتواند براي بيمار بههمراه داشته باشد، ذكر اين موضوع حائز اهميت است كه بهطور حتم يك ساعت مچي هوشمند، نميتواند ،حداقل در زمينهي ثبت الكتروكارديوگرام، نتايجِ قابلاستنادي ارائه دهد.
اپل واچ سري ۴ در حالت كلي دستگاه فوقالعادهاي است. قابليتهايي كه اين ساعت براي سلامتي ارائه ميدهد، در نوع خود مثالزدني هستند و آن را به محصولي پر متخصصد تبديل كردهاند. كسي نميتواند مفيد بودن توانايي تشخيص AFib، گرفتن ضربان قلب و سقوط از ارتفاع را زير سوال ببرد؛ اما آيا ميتوان چنين ادعايي را نيز در مورد توانايي اين ساعت براي ثبت نوار قلب داشت؟ اضافهكردن قابليت ثبت ECG به اپل واچ، منطقي و حسابشده بوده يا اقدامي اضافه و تا حدي نادرست؟ پاسخ اين سوالات را بهخودتان ميسپاريم.
براي تهيهي بخشهايي از اين مقاله، از مطالب مطرحشده در جزوه رايگانهاي «The Only EKG Book you'll Ever Need» (اثر دكتر مالكوم اس. تالر)، «The ECG Made Easy» (اثر جان همپتون) و «مراقبت پرستاري ويژه در بخش ICU ،CCU و دياليز» (اثر دكتر محمدرضا عسگري و دكتر محسن سليماني) كمك گرفته شده است.
هم انديشي ها