چرا از خريد پلي استيشن 5 در بازار سياه با ارزش چندبرابر، استقبال مي‌كنيم
«تمامي خرده‌فروشي‌هاي بزرگ و حتي خود سوني با باگ‌ها و اشكالات متعدد مواجه شدند و كنسول پلي استيشن 5 از سبد خريد من خارج شد.» اين، سخنان يكي از متخصصان توييتر با نام متخصصي Ace در گفت‌‌و‌گو با رسانه‌ي IGN است. اين فرد مي‌گويد پس از اينكه نتوانست ازطريق خرده‌فروشي الكترونيك و حتي وب‌سايت رسمي سوني كنسول پلي استيشن ۵ را بخرد، سراغ روشي رفت كه شمار در خور توجهي از ديگر علاقه‌مندان به PS5 انجامش دادند: اقدام به تهيه‌ي كنسول در بازار سياه. در نهايت Ace توانست پلي استيشن 5 را با ارزش ۹۰۰ دلار در Craigslist بخرد؛ Ace تنها كسي نيست كه براي تهيه‌ي پلي استيشن 5 مجبور شد هزينه‌ي بيشتري نسبت به آنچه سوني در حالت عادي تعيين كرده است بپردازد.
پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس، خبرسازترين محصولات اين روزها هستند كه از مدت‌‌ها پيش گيمرها منتظر عرضه‌شان بودند. محبوبيت زياد كنسول‌هاي جديد سوني و مايكروسافت باعث شده است ارزش آن‌ها در خرده‌فروشي‌هاي غيررسمي به شكلي محسوس افزايش يابد. اين موضوع در ايران هم ديده مي‌شود و پلي استيشن 5 با ارزش بالاتر از آنچه بايد باشد، دردسترس مردم قرار گرفته است.
اين نخستين باري نيست كه چنين اتفاقي را مشاهده مي‌كنيم و اين روند را پيش‌تر در صنعتي ديگر مشاهده كرده‌ايم. زماني كه توليدكنندگان كفش نظير نايكي (Nike) و اير جردن (Air Jordan) كفش‌‌هايي ويژه در تعداد محدود توليد مي‌كنند، بازار محصولات دست دوم واكنشي نشان مي‌دهد شبيه به آنچه براي پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس رخ داد.
وضعيت امروزي بازار كنسول، سال‌ها است در صنعت كفش ورزشي ديده مي‌شود
دكتر جمين لاوار كينگ، استاديار زبان انگليسي در دانشگاه جانسون سي. اسميت و نويسنده‌ي جزوه رايگان «خوراك منحصربه‌فرد: فرهنگِ قابل‌هضمِ كفشهاي ورزشي»، مي‌گويد مقايسه‌ي اتفاقات اخير كنسول‌ها با اتفاقاتي كه براي كفشهاي ورزشي رخ مي‌دهد، مقايسه‌اي مناسب است.
دكتر كينگ مي‌گويد نحوه‌ي واكنش مردم به پلي استيشن 5 و هر كنسول ديگري كه به‌سختي در بازار قابل تهيه باشد، بدين صورت است كه ميزان تقاضا را به‌شدت بالا مي‌برند و همين موضوع به بالا رفتن ارزش نهايي توسط فروشندگانِ غير مستقيم محصول منتهي مي‌شود. كينگ مي‌گويد اين نوع واكنش بخشي از فرهنگ مصرف‌گراييِ امروزي است كه پايه و اساس آن در سال‌هاي اخير پي‌ريزي شده و دليل اصلي موضوع به رشد بازار كفش ورزشي مربوط مي‌شود.
دكتر كينگ مي‌گويد: «افرادي كه ۵۰۰ دلار براي يك جفت كفش نايكي دانك (Nike Dunk)، يك جفت كفش اير جردن يا هر كفش ديگري كه در آن زمانِ به‌خصوص تقاضاي زيادي دارد پرداخت مي‌كنند، همان افرادي هستند كه با كنسول‌هاي نسل جديد بازي مي‌كنند». دكتر كينگ اضافه مي‌كند فرهنگي كه بر بازار كفش ورزشي غالب شده، باعث شده است خريداران به پرداخت پول بيشتر براي محصولي كه در طول زمان ارزشش پايين مي‌آيد، ترغيب شوند.
مشتريان قرن بيست و يكم
نخستين نشانه‌هاي اتفاقي كه براي فروش پلي استيشن 5 رخ داد، زماني ظاهر شد كه اين كنسول به‌صورت ناگهاني در خرده‌فروشي‌هاي مختلف براي پيش‌خريد دردسترس قرار گرفت؛ آن هم در شرايطي كه سوني وعده داده بود آغاز پيش‌خريد قرار نيست ناگهاني اتفاق بيافتد. به دنبال آغاز ناگهاني پيش‌خريد، پس از مدتي كوتاه اعلام شد موجودي فروشگاه‌ها به اتمام رسيده است. در همان زمان متوجه شديم قطعا قرار است در بازار شاهد كمبود پلي استيشن 5 باشيم.
حتي ايكس باكس سري ايكس كه مايكروسافت چند هفته قبل از آغاز پيش‌خريد، تاريخ آن را اعلام كرده بود، با كمبودهاي مشابه مواجه شد. تمامي شواهد نشان مي‌دادند هر كسي كه موفق نشده كنسول نسل جديد را پيش‌خريد كند، نمي‌تواند بهزودي از روش‌هاي معمول سراغ تهيه‌ي آن برود؛ حتي تا پايان سال جاري ميلادي. از همان آغاز كار، افراد سودجو وارد معادله شدند و كنسول پلي استيشن 5 را در فروشگاه‌هايي نظير eBay و Craigslist با ارزش بيشتر (گاهي اوقات سه برابر ارزش عادي) براي فروش گذاشتند.
اسكرين‌شاتي از ارزش PS5 در فروشگاه eBay
دكتر كينگ توضيح مي‌دهد: «ما مي‌دانيم قرار است در حول‌و‌حوش فصل تعطيلات سال ميلادي شاهد عرضه‌ي تعداد زيادي پلي استيشن 5 باشيم؛ بااين‌حال افراد در حال سرمايه‌گذاري روي فرهنگ «من [اين محصول را] دارم و تو نداري» هستند.» دكتر كينگ اين توضيح را اضافه مي‌كند كه بازار فروش غير مستقيم كنسول ميزبان همان اتفاقاتي است كه در بازار كفش ورزشي رخ مي‌دهد.
يكي از متخصصان فروشگاه eBay مي‌نويسد: «اگر مردم به خريد محصول از افراد سودجو كه به دنبال كسب پول بيشتر از جيب متخصصان عادي هستند ادامه دهند، اين فرايند همچنان ادامه پيدا مي‌كند. كنسول‌هايي كه ارزشي بالاتر از حالت عادي دارند از اين كلاه‌برداران خريداري نكنيد.»
حتي خرده‌فروشي‌هاي رسمي د رحال تقليد از روندي هستند كه توسط صنعت مد خياباني رهبري مي‌شود. سوني اعلام كرد تعداد محدودي از سفارش‌هاي پلي استيشن 5 را مستقيما به روي وفادارترين مشتريان برند پلي استيشن باز مي‌كند. ديگر خرده‌فروشي‌ها صف‌هايي ديجيتال براي زماني‌كه مجددا ايكس باكس سري ايكس يا پلي استيشن 5 را موجود كنند، خلق و زمان دقيق و تاريخ مشخص براي آغاز خريد را نيز اعلام كردند.
اگر مردم به خريد محصولات از سودجوياني كه به دنبال كسب سود چندبرابر هستند ادامه دهند، شرايط هيچ‌گاه تغيير نمي‌كند
از اين استراتژي‌ها مي‌توان با عبارت «رها كردن در بازار» ياد كرد؛ عبارتي كه در زبان انگليسي به‌طور معمول به عرضه‌ي محصولات اشاره مي‌كند؛ اما به لطف برندهاي نظير Supreme، در صنعت مد خياباني نيز ورود كرده است. «رها كردن» محصولات برندهايي نظير Supreme باعث شده است طرفداران پروپاقرص اين برند روزها در خارج از فروشگاه‌ها منتظر بمانند تا محصولاتي تهيه كنند كه به لوگوي قرمزرنگ Supreme مزين هستند.
فرايند ديجيتال‌سازيِ «رها كردن محصول در بازار» به لطف برندهاي توليدكننده‌ي كفش ورزشي به‌خوبي درحال رخ دادن است. نايكي اپليكيشني با عنوان SNKRS دارد كه حاوي تقويم براي مشخص كردن تاريخ عرضه‌ي محصولات جديد است تا متخصصان بفهمنددر چه زماني بايد براي تهيه‌ي اين محصولات اقدام كنند. مشتريان وفادار نايكي اولويت بالاتري براي حضور در اولين سري پيش‌خريد محصولات دارند؛ دقيقا مشابه اقدامي كه سوني انجام داد و دعوت‌نامه‌ي پيش‌خريد پلي استيشن 5 را به‌صورت اختصاصي براي شماري از گيمرهاي وفادار به برند پلي استيشن ارسال كرد.
عرضه و تقاضا
در اوايل سال جاري ميلادي، تحليلگران بازار گفتند احتمال دارد تاريخ عرضه‌ي كنسول‌هاي نسل جديد به‌دليل چالش‌هاي ايجادشده بر اثر دنياگيري ويروس كرونا به تأخير بيافتد، اما سوني و مايكروسافت به‌دفعات اعلام كردند پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس به‌موقع براي فصل تعطيلات از راه خواهند رسيد. آنچه و سوني مايكروسافت بارها درباره‌اش هشدار دادند، اين بود كه احتمال عرضه‌ي كنسول‌ها در تعداد محدود وجود دارد.
سوني و مايكروسافت به‌وضوح گفتند كه ممكن است در سال ۲۰۲۰ تعداد كافي پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس براي همه وجود نداشته باشد. با همه‌ي اين‌ها فراموش نكنيد كه «رها كردن» پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس در بازار، همچون كفشهاي ورزشي اتفاق نمي‌افتد. شماري از كفش‌ها پس از اتمام موجودي، هيچ‌گاه مجددا وارد خط توليد نمي‌شوند و همين موضوع باعث مي‌شود ارزش بازفروش آن‌ها بسيار بالاتر برود. اين درحالي است كه پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس محصولاتي هستند كه قرار است تا سال‌ها در حجم انبوه توليد شوند.
مديران شركتهاي سوني و مايكروسافت بارها تلاش كرده‌اند در زمينه‌ي كمبود موجودي كنسول‌ها شفاف‌سازي كنند تا متخصصان به‌خوبي از ابعاد ماجرا خبر داشته باشند. تيم استوارت، مدير ارشد مالي مايكروسافت، مي‌گويد تقاضا براي ايكس باكس سري ايكس و ايكس باكس سري اس بسيار زياد است و انتظار دارد كمبود موجودي اين كنسول‌ها به شيوه‌ي امروزي، همچنان تا پايان فصل اول سال ۲۰۲۱ ادامه داشته باشد.
جيم رايان، مديرعامل واحد سرگرمي‌هاي تعاملي شركت سوني، در مصاحبه‌اي جديد به اتمام موجودي PS5 اشاره كرد: «كنسول‌هاي پلي استيشن 5 به فروش رسيده‌اند. يكايك پلي استيشن 5-هايي كه ساختيم، فروخته شدند. اكثر سال گذشته را صرف اين موضوع كردم كه مطمئن شويم مي‌توانيم تقاضاي كافي براي محصول به همراه بياوريم و اكنون وظيفه‌ام به‌عنوان مدير اجرايي اين است كه زمان بسيار بيشتري به افزايش عرضه‌ي پلي استيشن 5 براي تأمين تقاضا اختصاص بدهم.»
سوني و مايكروسافت پيش‌تر درباره‌ي كمبود موجودي پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس هشدار داده بودند
كاربري در eBay با انتقاد به فروش سريع پي اس 5، مي‌گويد: «اكنون رسما تأييد شده است كه پلي استيشن 5 تا روز بلك فرايدي در هيچ‌جا قابل تهيه نيست. كوويد قرار است دوباره چالش ايجاد كند و به همين دليل تصور نمي‌كنم توليد محصول بتواند جواب‌گوي تقاضا باشد. خوشحالم كه توانستم كنسول خودم را با ارزش زير هزار دلار بخرم.»
وقتي مديران اجرايي شركتهاي توليدي به‌وضوح مي‌گويند به تعداد كافي كنسول توليد نكرده‌اند، جاي تعجب ندارد كه علاقه‌مندان به تهيه‌ي اين كنسول‌ها به‌شدت پيگير فروشگاه‌هاي الكترونيك باشند تا پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس دوباره موجود شود.
دكتر كينگ مي‌گويد به گفته‌هاي مديران اجرايي سوني و مايكروسافت با محوريت كمبود موجودي پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس، به‌عنوان عذرخواهي نگاه نمي‌كند، بلكه آن‌ها را نوعي تاكتيك به‌حساب مي‌آورد: «اين استراتژيِ به‌خصوص براي بالا بردن هيجان براي محصولات جديد است و در تمامي صنايع رخ مي‌دهد. در اين حوزه‌ها هميشه نوعي تظاهر دروغين وجود دارد. شرايط به‌گونه‌اي است كه مي‌دانيد محصولات جديد قرار است به‌راحتي توليد شود؛ بااين‌حال براي اينكه از كسب درآمد مطمئن شويد، اين توهم را ايجاد مي‌كنيد كه قرار نيست تعداد كافي محصول دردسترس قرار بگيرد. شما به اين حقيقت كه قرار است در آينده‌اي بسيار نزديك تعداد بيشتريمحصول توليد و به بازار عرضه شود، اقرار نمي‌كنيد.»
اين نوع استراتژي، يعني ايجاد توهم كمبود توليد، پيش‌تر بارها در بازار كفش ورزشي مشاهده شده است و ممكن است استراتژي بسيار خوبي براي بازار كنسول باشد. به‌وضوح در بازار مي‌بينيم كه كمبود كنسول باعث شده است ميزان اشتياق براي تهيه‌ي آن افزايش پيدا كند.
اتفاقات ديگري كه كنترل آن‌ها از دست سوني و مايكروسافت خارج است، باعث شده‌اند كمبود پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس تشديد شود. در نگاه اول ممكن است شماري از افراد به همه چيز به‌عنوان نوعي مهندسي بازاريابي براي بالا بردن اشتياق و به تبع آن، بالا بردن تقاضا نگاه كنند؛ بااين‌حال افراد سودجو به‌دفعات از ابزارهايي نظير بات اختصاصي استفاده كرده‌اند تا در زماني كوتاه تعداد زيادي محصول سفارش دهند و سپس آن محصولات را در جاهايي نظير eBay بفروشند. اين اتفاق را نه‌تنها براي كنسول‌هاي بازي بلكه براي نسل جديد كارت‌هاي گرافيك انويديا شاهد بوديم. اين ربات‌ها باعث مي‌شوند متخصصان عادي شانسي براي تهيه‌ي محصول نداشته باشند.
يك تحليلگر مي‌گويد سوني و مايكروسافت با ايجاد «توهم كمبود موجودي» به دنبال بالا بردن تقاضا براي كنسول هستند
اين نخستين باري نيست كه چنين اتفاقي رخ مي‌دهد و بات‌هاي خريد محصول سال‌ها است كه در اخبار مورد اشاره قرار مي‌گيرند. از اين بات‌ها براي تهيه‌ي انواع محصولات به‌صورت الكترونيك استفاده مي‌شود؛ از بليت كنسرت گرفته تا هر چيز ديگري كه فكر كنيد. با همه‌ي اين‌ها وقتي مباحثه به كفش ورزشي و لباس خياباني برسد، عملكرد اين بات‌ها بسيار شديدتر مي‌شود. Bird Bot، يك بات خرده‌فروشي كه براي خريد بخش عظيمي از موجودي كنسول نينتندو سوييچ فعاليت مي‌كرد، توسط يكي از طرفداران پروپاقرص كفشهاي ورزشي كه سابقه‌ي ساخت بات براي سفارش كفش دارد، طراحي شده بود.
گزارش‌هايي جديد اعلام كردند يك گروه بازفروش محصول كه در اروپا فعاليت مي‌كند موفق شده است ۳۵۰۰ دستگاه پلي استيشن 5 را ازطريق بات بخرد. اين موضوع باعث مي‌شود بسياري از كساني كه به تهيه‌ي كنسول علاقه دارند، مجبور شوند كنسول را از فروشگاه‌هاي غيررسمي تهيه كنند كه محصول را با ارزش چند برابر براي فروش دردسترس قرار مي‌دهند. يكي از متخصصان eBay مي‌نويسد: «اگر مي‌توانستم يك كنسول را با ارزش عادي بخرم، كاملا ارزش داشت؛ ولي مي‌دانستم كه در اين شرايط بايد بيش از حد پول بدهم. بااين‌حال نوه‌ام كنسول را براي كريسمس مي‌خواست و او، بچه‌ي خوبي است.»
اسكرين‌شاتي از ارزش ايكس باكس سري ايكس در فروشگاه eBay
آنچه شرايط را بدتر مي‌كند، لايحه‌ي سال ۲۰۱۶ كنگره‌ي ايالات متحده با محوريت بات الكترونيك است. اين لايحه صرفا مي‌گويد استفاده از بات براي تهيه‌ي بليت ديجيتال، غير قانوني است. اين يعني بات‌هايي كه به‌منظور خريد كفش و هداياي فصل تعطيلات مورد استفاده قرار مي‌گيرند اساسا قانوني هستند؛ آن هم در شرايطي كه همين بات‌ها قوانين داخلي فروشگاه‌ها را نقض مي‌كنند. در گذشته در جاهايي مثل ايالات متحده اصلي‌ترين مانعي كه باعث مي‌شد مردم نتوانند كنسول يا كفش جديد بخرند جنبه‌ي اقتصادي ماجرا بود؛ بااين‌حال در دنياي امروز، داشتن پول كافي براي تهيه‌ي محصولات اين‌چنيني، پيش‌نياز اصلي نيست.
كساني مي‌توانند محصولات را تهيه كنند كه به هر نحوي خودشان را جلو بياندازند و در اين مسير بايد نه‌تنها با مشتريان ديگر بلكه با بات‌ها نيز رقابت كنند. كوويد ۱۹ تأثير به‌سزايي روي عرضه‌ي محصولات جديد گذاشته است؛ البته تا زماني‌كه آمار دقيق توليد و فروش محصول در دوران كوويد ۱۹ منتشر نشود؛ نمي‌توانيم به‌طور كامل دقيق خسارت را برآورد كنيم.
با همه‌ي اين‌ها غير منصفانه نيست اگر بگوييم بخشي از شرايط فعلي نتيجه‌ي اقدامات فروشگاه‌هايي است كه در پي بالا بردن تقاضا بوده‌اند. چرخه‌ي بازاريابي امروزي كنسول‌ها از سال ۲۰۱۹ آغاز شد؛ يعني پيش از آغاز دنياگيري ويروس كرونا. از آن زمان پلي استيشن 5 و ايكس باكس سري ايكس كنسول‌هايي بسيار مورد انتظار بوده‌اند.
اذعان مديران اجرايي شركت‌ها به كمبود موجودي، چالش‌هاي كروناويروس و البته بات‌هايي كه به‌صورت قانوني فعاليت مي‌كنند، باعث شده است امروزه در شرايطي قرار بگيريم كه بسياري از مردم براي تهيه‌ي محصولاتي نظير كنسول‌هاي نسل نهمي مجبور شوند سراغ بازار سياه بروند.
پلي استيشن 5 به دست متخصص كارشناسان اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران رسيده است و مطالعه اين كنسول بهزودي در اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران منتشر مي‌شود.
هم انديشي ها