واكسن كرونا و چالش مغناطيس؛ آيا بدن افراد واكسينه‌شده به آهن‌ربا تبديل شده است؟

اگر سري به شبكه‌هاي اجتماعي محبوب نظير اينستاگرام، فيسبوك يا تيك‌تاك بزنيد، به احتمال زياد با ويدئوهايي با مضمون «چالش مغناطيسي» روبه‌رو خواهيد شد كه برخي از آن‌ها بسيار پربازديد هستند و واكنش متخصصان زيادي را برانگيخته‌اند.

در اين چالش، متخصصان در محل تزريق واكسن كرونا به خود آهنربا يا اشيا فلزي مانند قاشق و چنگال مي‌چسبانند و مدعي هستند واكسن كرونا به بدن آن‌ها خاصيت مغناطيسي داده است. برخي از اين افراد حتي از اين هم فراتر مي‌روند و ادعا مي‌كنند همراه‌با واكسن‌ كرونا، تراشه‌اي به‌طور مخفيانه زير پوست آن‌ها تزريق شده است تا آن‌ها را رديابي كند. دامنه‌ي تأثير اين ويدئوها به جايي رسيده كه پاي رسانه‌هاي مطرح دنيا را براي راستي‌آزمايي ادعاهاي مطرح‌شده به ميان كشيده است.

اين چالش عجيب از سمت متخصصان خارجي در تيك‌تاك شروع شد و با اشتراك‌گذاري گسترده اين ويدئوها در شبكه‌هاي اجتماعي ديگر نظير اينستاگرام و توييتر، به‌سرعت متخصصان ايراني را نيز درگير كرد. درحالي‌كه ويدئوهاي منتشرشده در پروفايل متخصصان خارجي آن‌قدر پربازديد و جنجالي بود كه خبر آن به‌طور طبيعي به گوش متخصصان ايراني نيز برسد، حرف‌هاي عجيب دبير كميته علمي ستاد ملي مبارزه با كرونا در اين رابطه آتش ماجرا را شعله‌ورتر كرد. 

عاطفه عابديني در ويدئويي كوتاه از نشست خبري خود در واكنش به پخش شدن كليپ‌هايي در فضاي مجازي درباره‌ خاصيت آهنربايي در محل تزريق واكسن كرونا اين فرضيه را مطرح كرد كه شايد در اين واكسن‌ها ماده‌اي نظير «هيدروكسيد آلومينيوم يا جيوه» وجود داشته باشد كه باعث ايجاد خاصيت مغناطيسي در بدن مي‌شود.

او با تأكيد بر اينكه گروهي در حال تحقيق بر اين موضوع هستند تا براي آن مبناي علمي پيدا كنند، اضافه كرد اين پديده «خطرناك نيست... موقتي است... مرگ و مير يا اتفاق بد يا لخته‌اي به‌ دنبال اين قضيه اتفاق نمي‌افتد»، در نتيجه، جاي نگراني نيست. 

از طرفي، مطرح شدن اين فرضيه كه شايد واكسن كرونا حاوي ماده بسيار خطرناك جيوه باشد، كمكي به كاهش اضطراب و نگراني مردم نكرد. به همين خاطر، عابديني در گفت‌وگويي با خبرنگار وزارت بهداشت كه روز بعد از نشست خبري در وب‌سايت اين وزارتخانه منتشر شد، تأكيد كرد حرف‌هاي او  به هيچ وجه به‌ معني تأييد خاصيت آهنربايي به‌دنبال عارضه واكسن نيست و اين شايعه هيچ مبناي علمي و همچنين ارتباطي به تزريق واكسن كرونا ندارد. 

امروز هم معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت گزارش مفصلي در رد اين ادعا منتشر و تأكيد كرد «مغناطيسي شدن بدن بر اثر تزريق واكسن» درست نيست.

اما واقعيت ماجرا چيست؟ آيا تمام افرادي كه از خاصيت مغناطيسي بدنشان بر اثر تزريق واكسن كرونا ويدئو منتشر كرده‌اند، دروغ مي‌گويند؟ پس چه عاملي باعث جذب اجسام فلزي به بدن آن‌ها شده است؟ در اين مقاله صحت و تاريخچه اين ادعا را مطالعه خواهيم كرد.

«چالش مغناطيس» چند روزي است كه متخصصان شبكه‌هاي اجتماعي را به خود مشغول كرده. اين چالش فضاي مجازي ابتدا با هدف سرگرمي در تيك‌تاك به راه افتاد و خيلي زود ميليون‌ها بار در شبكه‌هاي اجتماعي ديگر به اشتراك گذاشته شد؛ در اين ويدئوها نوجوانان و جوانان بسياري به شوخي وانمود مي‌كنند بعد از تزريق واكسن كرونا داراي خاصيت آهنربايي شده‌اند و براي اثبات اين ادعا، نشان مي‌دهند اجسام فلزي يا آهنربا به محل تزريق واكسن مي‌چسبد.

اما كمي بعد برخي از متخصصان اين چالش را جدي گرفتند و مدعي شدند اين ويدئوها تأثير واقعي تزريق واكسن كرونا را نشان مي‌دهد. يكي از اين ويدئوها كه ادعا مي‌كند واكسن كرونا حاوي ريزتراشه است (كه حالا از طرف اينستاگرام برچسب «اطلاعات غلط» خورده)، بيش از ۱۶ هزار بازديد دارد.

كاربر ديگري در تيك‌تاك ويدئويي از ريزتراشه مخصوص حيوانات منتشر كرد كه از سرنگي بيرون آمده است و آهنربا به آن جذب مي‌شود. اين ويدئو ديگر در تيك‌تاك در دسترس نيست؛ اما در فيسبوك موجود است. هم انديشي ها متخصصان زير اين پست نشان مي‌داد برخي از افراد به صحت ادعاي مطرح‌شده باور دارند. برخي نيز به اين نتيجه رسيدند همه‌گيري كرونا نقشه‌اي بوده است تا تمام افراد دنيا اين ريزتراشه را به‌طور مخفيانه دريافت كنند.

هم انديشي هاي مانند «او دارد نشان مي‌دهد چقدر كار گذاشتن ريزتراشه در واكسن آسان است» يا «اين چيزي است كه در سرنگ‌هايي كه براي واكسن كرونا براي ما فرستاده‌اند، گذاشته شده»، يا «دستگاه رديابي در واكسن؟» از باور اين ادعا در بين تعداد زيادي از متخصصان خبر مي‌داد.

اما با كمي دقت به اين ويدئو مي‌توان درستي اين ادعا را مطالعه كرد. بسته‌اي كه در اين ويدئو سرنگ از آن بيرون آورده مي‌شود، داراي لوگوي شركت Microchip ID Systems است كه براي شناسايي حيوانات ريزتراشه توليد مي‌كند.

اين سرنگ‌ها نه‌تنها براي تزريق واكسن به انسان بيش از حد ضخيم هستند، بلكه طبق گفته‌ي نماينده‌اي از اين شركت در گفت‌وگو با رويترز، گنجايش نگه‎داري مايع واكسن را نيز ندارند. 

به گفته اين نماينده، ريزتراشه مخصوص حيوانات، تنها براي شناسايي آن‌ها به كار مي‌رود و قابليت ديگري ندارد؛ افراد فقط مي‌توانند با اسكن تراشه، شماره درج‌شده در آن را پيدا و در ديتابيس، حيوان مورد انديشه متخصصين را جست‌وجو كنند. او در ادامه گفت براي اضافه كردن قابليت‌هاي ديگر به اين ريزتراشه به تكنولوژي باتري نياز است؛ اما در حال حاضر «هيچ باتري‌ به اندازه كافي كوچك نيست.»

ويدئو جنجالي ديگري كه اين روزها ذهن متخصصان اينترنت را  به خود مشغول كرده است، ريزتراشه‌اي طراحي‌شده توسط مهندسان دانشگاه كلمبيا را نشان مي‌دهد كه حجمي كمتر از ۰٫۱ ميلي‌متر مكعب دارد و براي اندازه‌گيري علائم حياتي (در حال حاضر فقط دماي بدن) به كار مي‌رود.

برخي از متخصصان با انتشار عكس اين ريزتراشه كه آن‌قدر كوچك است كه در نوك سوزن سرنگ جاي گرفته، مدعي شدند هدف از واكسيناسيون كرونا تزريق اين ريزتراشه‌ها به مردم دنيا است. متخصصي با پست اين عكس به طعنه نوشته است: «حتما واكسن بزنيد!» و ديگري نوشته: «حالا مي‌دانيد چرا آهنربا‌ (به بدن) مي‌چسبد.» البته برخي از متخصصان در جواب به اين پست‌ها نوشته‌اند كه دولت‌ها و شركت‌ها نيازي به رديابي افراد به كمك ريزتراشه ندارند؛ چون موبايل‌هاي هوشمند همين حالا تمام اطلاعات لازم را در اختيارشان قرار داده‌اند.

در جواب به اين ادعا، كن شپارد، يكي از محققان حاضر در اين مطالعه، به رويترز گفت اين ريزتراشه از الكترومغناطيس استفاده نمي‌كند و درنتيجه نمي‌توان آن‌ها را از راه دور و به‌صورت بي‌سيم رديابي كرد. اين ريزتراشه از امواج فراصوت استفاده مي‌كند؛ به اين معني كه براي برقراري ارتباط با آن لازم است از دستگاه سونوگرافي استفاده كرد. در ضمن، اين ريزتراشه هنوز روي انسان آزمايش نشده و براي مصارف انساني تأييد نشده است. خبر ساخت اين تراشه را مي‌توانيد در اينجا بخوانيد.

ويدئوهايي كه اين چند روز عليه واكسن كرونا ساخته شده‌اند، به ايجاد خاصيت مغناطيسي در بدن به‌عنوان عارضه واكسن اشاره مي‌كنند. برخي مي‌گويند اين خاصيت مغناطيسي به خاطر وجود موادي مانند آلومينيوم در واكسن است؛ درحالي‌كه برخي از طرفداران تئوري توطئه معتقدند اين خاصيت به خاطر تزريق ريزتراشه‌اي زير پوست است كه آهنربا به آن مي‌چسبد. پيش از آنكه به داستان پيدايش تئوري ريزتراشه بپردازيم، بياييد تركيبات واكسن‌هاي كرونا را مطالعه كنيم. 

مطالعه فرمولاسيون واكسن‌هاي مُدرنا،‌ جانسون و جانسون و فايزر-بايون‌تك نشان مي‌دهد در اين واكسن‌ها خبري از ماده‌اي با خواص مغناطيسي مؤثر، نيست. اين واكسن‌ها در واقع از مولكول‌هاي زيستي، نوكلئيك اسيدها، ليپيدها، قندها و بافرهايي تشكيل شده‌اند كه در بسياري از غذاها و مكمل‌ها وجود دارند و به‌تنهايي يا در تركيب با يكديگر قادر به ايجاد ميدان مغناطيسي در بدن انسان نيستند.

در تركيبات واكسن آسترازنكا و اسپوتنيك وي مقادير بي‌خطري از منيزيوم وجود دارد. منيزيوم‌ داراي خاصيت مغناطيسي است؛ اما به گفته‌ي متخصصان حوزه سلامت، ميزان مواد مغناطيسي در واكسن‌ها آن‌قدر ناچيز است كه نمي‌تواند واكنش مغناطيسي قوي ايجاد كند.  در واكسن‌هايي كه مقدار بي‌خطري آلومينيوم وجود دارد، اين مباحثه مطرح است كه آلومينيوم اصلا خاصيت مغناطيسي ندارد.  

تركيبات واكسن‌ها هرچه باشد، اين موضوع براي تمام آن‌ها صدق مي‌كند كه سوزن سرنگ بي‌نهايت كوچك و كسري از يك ميلي‌متر است و حتي اگر فردي بخواهد ذره‌اي با خاصيت مغناطيسي قوي به خود تزريق كند، اندازه اين ذره آن‌قدر كوچك است كه نمي‌تواند آهنربا را روي پوست نگه دارد. دوز واكسن كرونا كمتر از يك ميلي‌ليتر و در دوز واكسن فايزر-بيونتك تنها ۰٫۳ ميلي‌متر است. حتي اگر كل سرنگ پر از فلز فرومغناطيسي شود، باز هم براي تبديل بازوي انسان به در يخچال كافي نيست.

اين ادعا كه واكسن كوويد ۱۹ حاوي ريزتراشه است، از تئوري توطئه‌اي سرچشمه مي‌گيرد كه مدعي است بيل گيتس، بنيان‌گذار مايكروسافت، قصد دارد با تزريق مخفيانه ريزتراشه به ميلياردها انسان روي زمين، آن‌ها را كنترل و رديابي كند.

اين شايعات از مارس ۲۰۲۰ شروع شد؛ وقتي كه بيل گيتس در مصاحبه‌اي گفت در نهايت «ما نوعي گواهي‌نامه ديجيتال خواهيم داشت» كه نشان خواهد داد چه كسي به كرونا مبتلا شده، بهبود يافته و واكسن زده است. البته او صحبتي از ريزتراشه نكرد. 

در واكنش به اين گفت‌وگو، مقاله‌اي با تيتر «بيل گيتس با استفاده از كاشت ريزتراشه به جنگ ويروس كرونا خواهد رفت»، به‌سرعت در اينترنت خبرساز شد. اين مقاله به مطالعه‌اي تحت حمايت بنياد بيل و مليندا گيتس اشاره دارد كه در آن از نوعي تكنولوژي صحبت شده است كه مي‌تواند سوابق واكسيناسيون افراد را در جوهري مخصوص هم‌زمان با تزريق واكسن ذخيره كند. 

اما اين تكنولوژي ريزتراشه نيست و به احتمال زياد شبيه نوعي تتوي نامرئي باشد. به گفته آنا ياكلنك، محقق حاضر در اين مطالعه، هنوز خبري از اين تكنولوژي نيست؛ قرار هم نيست افراد را رديابي كند و هيچ اطلاعات شخصي را در ديتابيس وارد نخواهد كرد.  بنياد گيتس در واكنش به اين اخبار جنجالي گفت: «اشاره به گواهي‌نامه ديجيتال مربوط به تلاش‌هايي براي ايجاد پلتفرم ديجيتال متن‌ باز با هدف افزايش دسترسي به انجام تست بي‌خطر در خانه است.»

سازمان‌هاي حقيقت‌ياب مستقل هيچ مدركي براي اثبات ادعاي كنترل دنيا توسط ريزتراشه‌هاي بيل گيتس پيدا نكرده‌اند؛ اما افرادي به درستي آن باور دارند و حتي معتقدند همه‌گيري كرونا نقشه‌ شومي براي تزريق ريزتراشه در قالب واكسن به جمعيت دنيا بوده است. 

اين تئوري توطئه مدعي است واكسن‌هاي كرونا حاوي ريزتراشه‌هايي هستند كه از تكنولوژي «سامانه بازشناسي با امواج راديويي» (RFID) استفاده مي‌كنند. اين ادعا زماني پروبال گرفت كه خبر همكاري دولت آمريكا با شركت ApiJect Systems براي توليد سرنگ‌هاي از پيش پرشده با قابليت رديابي RFID منتشر شد. 

اين شركت مستقر در ايالت كِنه‌تيكت، در ماه مه ۲۰۲۰ از دولت آمريكا ۱٫۳ ميليارد دلار دريافت كرد تا سرنگ‌هاي يك‌بارمصرف خود را براي تزريق واكسن كرونا سازگار كند؛ اما طبق گزارش NBC News در ماه آوريل ۲۰۲۱، تكنولوژي ساخت اين واكسن‌ها هنوز «در مرحله آزمايش و بازبيني» است. 

به گفته‌ فايزر و مدرنا، دو ابرشركت داروسازي آمريكايي و از پيشگامان ساخت واكسن كرونا، درحالي‌كه داروخانه‌ها، بيمارستان‌ها، كلينيك‌هاي بهداشتي دولتي و خصوصي، از ديتابيس‌هاي ديجيتال براي ثبت افراد واكسينه‌شده در سيستم استفاده مي‌كنند، در هيچ كدام از واكسن‌ها تكنولوژي براي رديابي افراد وجود ندارد.

نكته‌اي كه به‌وضوح در ويدئوهاي پخش‌شده مشخص است، نبود مدرك و شواهد علمي براي اثبات درستي آن‌ها است. افرادي كه مدعي خاصيت آهنربايي و وجود ريزتراشه در واكسن هستند، هيچ مدركي براي اثبات اين ادعا ارائه نمي‌دهند و تنها به نمايش آهنرباي چسبيده به پوست اكتفا مي‌كنند. جالب اينكه بسياري از اين ويدئوها در شبكه‌هاي اجتماعي نظير فيسبوك منتشر شده‌اند كه سابقه‌ي تاريكي در رديابي متخصصان دارند. اگر اين افراد نسبت به رديابي شدن اين‌قدر نگران هستند، چرا اول از همه حساب فيسبوك خود را پاك نمي‌كنند؟

تماشاي ويدئوي افراد عادي كه به بازوهايشان آهنربا چسبيده است، هيچ چيز را اثبات نمي‌كند. كسي خبر ندارد اين افراد براي چسباندن آهنربا به پوستشان از چه چيزي استفاده كرده‌اند؛ چسب، عرق، عسل يا هر ماده چسبنده ديگري كه در ويدئو قابل مشاهده نيست، مي‌تواند اجسام را براي مدتي روي پوست نگه دارد. اين روزها دست‌كاري عكس و ويدئو كار بي‌نهايت آساني است؛ به همين خاطر، اگر فردي مدعي وجود ريزتراشه در واكسن است، بايد شواهد و مدارك قوي‌تري براي اثبات آن مهيا كند. 

اما ماجراي واكسن كرونا را كه كنار بگذاريم، داستان انسان‌هاي آهنربايي پديده‌ي جديدي نيست و از سال‌ها پيش از همه‌گيري كرونا و واكسيناسيون آن وجود داشته است. در همان نگاه اول، اينكه برخي افراد خاصيت آهنربايي دارند، ادعايي بي‌اساس به انديشه متخصصين مي‌رسد. ما هيچ دليل محكم و علمي نداريم كه باور كنيم بدن برخي افراد مي‌تواند ميدان مغناطيسي قوي ايجاد كند؛ اما وقتي اين «قدرت» در ويدئوها نمايش داده مي‌شود، حتي براي يك لحظه هم ممكن است قانع‌كننده باشد. 

اما جواب علم به اين ادعا چيست؟

اولين چيزي كه در مورد افراد «مغناطيسي» بايد به آن توجه كنيد، اين است كه ادعاي مغناطيسي بودن آن‌ها به‌راحتي به وسيله اجسامي كه به بدن آن‌ها چسبيده‌اند، رد مي‌شود. در برخي از اين ويدئوها، افرادي كه ادعا مي‌كنند مغناطيسي هستند، مي‌توانند اجسام شيشه‌اي، چوبي و پلاستيكي را نيز مثل يك شي فلزي به بدن خود بچسبانند. اگر بدن آن‌ها واقعا يك ميدان مغناطيسي قوي ايجاد مي‌كند، شيشه، چوب يا پلاستيك نبايد به آن‌ها مي‌چسبيد. 

دومين موضوع، روش بسيار آسان تست ميدان مغناطيسي است. در مواجه با افرادي كه ادعا مي‌كنند بدنشان خاصيت مغناطيسي دارد، كافي است يك قطب‌نما در دست بگيريد و به آن‌ها نزديك شويد؛ اگر ادعاي آن‌ها درست باشد، عقربه‌هاي قطب‌نما بايد در تمام جهات شروع به چرخيدن كنند؛ اما وقتي اين افراد مورد آزمايش قرار گرفتند، هيچ مدركي براي اثبات مغناطيس بودن آن‌ها پيدا نشد. 

اين دو مورد كافي است تا ثابت كند اين افراد خاصيت مغناطيسي ندارند. اما چه عاملي باعث چسبيدن اشيا به بدن آن‌ها مي‌شود؟ جواب اصطكاك است. آيا برايتان عجيب نيست كه افراد «مغناطيسي» موقع تست قابليت خود، معمولا اجسام را مستقيم به پوست خود مي‌چسبانند نه روي پيراهنشان؟ 

اگر آن‌ها واقعا توانايي ايجاد ميدان مغناطيسي قوي براي جذب اتويي ۲٫۵ كيلويي دارند، آن‌وقت اين ميدان بايد مي‌توانست به‌راحتي از زير پيراهن نازك هم عمل كند. آهنرباهاي قوي حتي مي‌توانند در دو سمت دست قرار بگيرند و به هم متصل شوند. 

قدرت «مغناطيسي» كه اين افراد از آن حرف مي‎‌زنند، كاملا مبتني بر اصطكاك است. اول اينكه، اجسامي كه روي بدن قرار مي‌گيرند (مانند فلز يا شيشه) معمولا صاف هستند و سطح مناسبي دارند. دوم اينكه، افرادي كه در اين ويدئوها مي‌بينيد، هميشه بدنشان آگاهانه يا غيرآگاهانه كمي به عقب متمايل شده است. بدين ترتيب، ميزان نيرويي كه اصطكاك روي پوست بايد در جهت خلاف نيروي گرانش وارد كند، كاهش مي‌يابد. اگر بدن اين افراد واقعا قدرت ايجاد ميدان مغناطيسي داشت كه بتواند حتي اتو را به پوست جذب كند، بايد مي‌توانستند به جلو خم شوند يا حتي روي زمين دراز بكشند، بدون اينكه جسم از روي پوست آن‌ها به زمين بيفتد.

البته فقط نيروي اصطكاك در اين قضيه دخيل نيست؛ وگرنه همه ما بايد مي‌توانستيم اين قدرت را نمايش دهيم و ديگر اين افراد نمي‌توانستند ادعا كنند كه خاص هستند. ويژگي كه اين افراد را از بقيه متمايز مي‌كند، داشتن پوستي چسبناك و ارتجاعي است. چسبندگي پوست يا ناشي از ترشح طبيعي ماده‌اي به نام سبوم (چربي) يا فرايند تعريق است.

قابليت ارتجاعي و كشساني پوست اين افراد هم كمك مي‌كند اجسام بهتر به پوست بچسبند. وقتي جسمي روي پوستي با قابليت كشساني بالا قرار مي‌گيرد، پوست دور آن را مي‌گيرد و بدين ترتيب باعث مي‌شود جسم در جاي خود باقي بماند. به همين دليل است كه افراد «مغناطيسي» هميشه اجسام را روي پوست برهنه خود قرار مي‌دهند؛ چون لباس قابليت كشساني و چسبندگي پوست را ندارد. در ضمن اگر دقت كرده باشيد، جايي كه جسم به پوست چسبيده، خبري از مو نيست؛ چون مو اصطكاك را كاهش مي‌دهد.

براي رد ادعاي مغناطيسي بودن بدن، جيمز رندي كه به خاطر به چالش كشيدن ادعاهاي ماورايي و شبه‌ علم شهرت يافته‌ است، در برنامه‌ تلويزيوني كره‌اي از فرد مدعي خواست روي پوست خود پودر بچه بزند و سپس سعي كند جسم فلزي را به بدنش بچسباند. وقتي چسبندگي پوست اين فرد با پودر بچه از بين رفت، ديگر نمي‌توانست اتو را به بدن خود بچسباند. 

از زماني‌كه نخستين واكسن در سال ۱۷۹۶ كشف شد، دغدغه‌هايي در مورد خطرات احتمالي و عوارض جانبي آن وجود داشته است و واكسن كرونا هم از اين قاعده مستثنا نيست. از اين رو، كاملا طبيعي است كه افراد بخواهند در مورد واكسن و عوارض احتمالي آن كنجكاو يا حتي نگران باشند. 

به همين خاطر است كه دانشمندان ماه‌ها است در حال آزمايش واكسن كرونا هستند و به اين نتيجه رسيده‌اند عوارض جانبي اين واكسن‌ها به‌شدت نادر است و اگر هم عوارضي در كار باشد، بسيار جزئي است؛ مثل درد در ناحيه تزريق، خستگي و تب كه همگي علائم واكنش سيستم دفاعي بدن در برابر ويروس كرونا است. 

از ماه دسامبر ۲۰۲۰، بيش از ۲۰۰ ميليون نفر دست كم يك دوز واكسن كرونا را دريافت كرده‌اند و اين ميزان از تعداد افرادي كه تاكنون به كرونا مبتلا شده‌اند (۱۷۳ ميليون) بيشتر است. با توجه به اين رقم بسيار بالا در موارد واكسينه شده، عوارض جانبي نادر و رايج بايستي تا الان مشخص مي‌شد؛ درحالي‌كه اين ادعاي جديد كه واكسن كرونا باعث ايجاد خاصيت مغناطيسي مي‌شود پيش از همه‌گير شدن اين چالش فضاي مجازي وجود نداشت و هنوز هم هيچ مرجع رسمي و معتبري چنين موردي را گزارش نكرده است. 

در نتيجه اين ادعا هيچ مبناي علمي ندارد و در كم‌خطرترين حالت با هدف سرگرمي و در خطرناك‌ترين حالت با هدف ترساندن مردم از واكسن زدن گسترش يافته است. با نزديك به ۴ ميليون مرگ و مير رسمي ناشي از كرونا، هيچ شك و ترديدي در مورد خطرات ناشي از مبتلا شدن به اين ويروس وجود ندارد. نگراني‌هاي مربوط به واكسن كرونا را هم مي‌توان با خواندن مقالات علمي از وب‌سايت‌هاي مرجع برطرف كرد؛ شبكه‌هاي اجتماعي هيچ‌گاه فضاي قابل اطميناني براي كشف و اثبات يافته‌هاي علمي نبوده و نيست.