علت انفجار باتري موبايل و روش‌هاي پيشگيري از آن
تقريبا همه‌ي وسايل الكتريكي اطراف ما داراي باتري هستند. عموما اشكالي براي چنين دستگاه‌هايي پيش نمي‌آيد اما گاهي شاهد انفجار باتري آن‌ها هستيم. در اين مقاله قصد داريم اين مسئله را بيشتر شرح داده و روش‌هاي جلوگيري از آن را مطالعه كنيم.
باتري‌ها اكنون ظرفيت ذخيره‌ي حجم بالايي از انرژي را دارند. اين قطعات به‌گونه‌اي طراحي شده‌اند كه انرژي ذخيره‌شده را به آرامي و به شكل كنترل‌شده در اختيار وسايل الكترونيكي قرار دهند. اما اشكال زماني رخ مي‌دهد كه انتقال انرژي از حالت كنترل‌شده خارج شود و با سرعتي زيادي صورت گيرد. در چنين شرايطي احتمال انفجار و آتش‌سوزي وجود خواهد داشت.
بايد همواره متوجه اين مسئله باشيم كه يك باتري ليتيوم-يوني معيوب همواره در خطر انفجار است؛ نه انفجاري كوچك در حد تركيدن يك ترقه، بلكه انفجاري كه احتمال دارد موجب سوختن وسايل و تكه‌تكه شدن قطعات شيشه‌اي شود. پس بهتر است در صورت معيوب بودن باتري موبايل خود سراغ خريد موبايل هوشمند جديدي برويد.
شايد اين تصور را داشته باشيد كه هنگام انفجار باتري، وسيله‌ي الكترونيكي به‌اندازه‌ي كافي از شما دور است و در يك فضاي باز حضور داريد؛ بدين ترتيب خطر زيادي در اين رابطه شما را تهديد نمي‌كند. اما لحظه‌اي را در انديشه متخصصين بگيريد كه موبايل شما در جيب شلوارتان منفجر مي‌شود. يا زماني كه در هنگام رانندگي در اتوبان هستيد و هم‌زمان موبايل خود را نيز شارژ مي‌كنيد، اما ناگهان موبايل‌تان منفجر شود. يا زماني كه در خواب هستيد و موبايل را كنار تخت خود قرار داده‌ايد. جاي خوشبختي است كه چنين اتفاقاتي به‌ندرت رخ مي‌دهند.
حقايقي درباره انفجار باتري
پيش از همه چيز بياييد حقيقت‌هاي مهمي درباره انفجار باتري را با يكديگر مطالعه كنيم. موبايل‌هاي هوشمند معمولا بسيار ايمن هستند اما نمي‌توان از اين مسئله كه تاكنون چندين بار گزارش‌هايي مبني بر آتش گرفتن دستگاه‌هاي مختلف منتشر شده، چشم‌پوشي كرد. بنابراين، بله، باتري موبايل شما مي‌تواند منفجر شود اما احتمال زياد اين اتفاق نمي‌افتد.
باتري‌هاي ليتيوم-يون مدرن كه در بيشتر محصولات، از تلفن‌هاي هوشمند گرفته تا تسلا استفاده مي‌شوند، مي‌توانند به شدت انفجاري باشند. نقطه انفجارشان نيز ناگهاني و بسيار جديد است. درواقع، يك ناحيه از باتري به دليل اتصال كوتاه در مدار شارژ يا دلايل خارجي ديگر شروع به جديد شدن مي‌كند. در نهايت، گرماي به وجود آمده باعث تركيدن محفظه باتري مي‌شود.
براثر اين اتفاق، مايع بسيار قابل اشتعال و جديدي خارج شده و معمولاً بدنه تلفن و هر چيزي كه دستگاه در كنار آن باشد را مي‌سوزاند يا ذوب مي‌كند. انفجار و گرماي متعاقب آن مي‌تواند موجب به‌وجود آمدن آتش‌سوزي‌هاي ديگري نيز شود.
اين واكنش كه با نام «فرار حرارتي» شناخته مي‌شود، وحشتناك به انديشه متخصصين مي‌رسد. اما فراموش نكنيد كه توليدكنندگان دائماً ويژگي‌هاي ايمني جديدي را در باتري‌هاي ليتيوم يوني به كار مي‌برند كه احتمال وقوع اين اتفاق يا آسيب‌هاي ناشي از آن را كاهش مي‌دهد.
دلايل انفجار باتري موبايل
به‌طور كلي، دلايل انفجار باتري‌ها به سه گروه تقسيم مي‌شوند كه به ترتيب توضيح داده شده‌اند.
۱. عيوب مربوط به فرآيند توليد
استفاده از مواد توليدي اشكال‌دار يا نامناسب و اشتباهات فرآيند توليد از جمله دلايل انفجار باتري‌ها است. بسياري از رسانه‌ها انفجار باتري را به عيوب مربوط به فرآيند توليد نسبت مي‌دهند؛ اما در واقع، به لطف انواع كنترل‌هاي متخصص و كيفي كه توسط توليدكنندگان معتبر صورت مي‌گيرد، عيوب مربوط به فرآيند توليد جزو نادرترين دلايل انفجار باتري‌ها هستند.
۲. طراحي معيوب و محصولات تقلبي
طراحي معيوب باتري يا استفاده از باتري‌هاي تقلبي اشكالي است كه معمولا در مورد محصولات تقلبي مشاهده مي‌شود. محصولاتي كه از اين اشكالات رنج مي‌برند، توسط شركت‌هايي توليد مي‌شوند كه آشنايي كاملي با طراحي و توليد باتري ندارند يا شركت‌هاي سازنده‌ي آن‌ها درصدد كاهش مخارج خود هستند. متأسفانه چنين محصولاتي در فروشگاه‌هاي الكترونيك به‌وفور يافت مي‌شوند.
از طرفي به‌واسطه‌ي چاپ علائم و نشانه‌هاي استاندارد و كنترل كيفي روي اين محصولات، تشخيص آن‌ها از محصولات اصلي براي متخصصان عادي آسان نيست. بسياري از اين محصولات ارزان‌ارزش و تقلبي فاقد ويژگي‌هاي امنيتي هستند كه در محصولات باكيفيت يافت مي‌شوند.
۳. محصولاتي كه حين استفاده معيوب شده‌اند
شايد باور اين مسئله برايتان سخت باشد؛ اما بزرگ‌ترين دليل ناامني باتري‌ها ما متخصصان هستيم. پرت كردن وسايل الكترونيكي، خيس كردن آن‌ها، شارژ كردن آن‌ها با شارژر نامناسب و قرار دادن اين وسايل در معرض آفتاب، از جمله اشتباهات متخصصان هستند.
محصولاتي كه توسط توليدكنندگان معتبر توليد شده‌اند، اغلب داراي ويژگي‌هاي امنيتي هستند. اين ويژگي‌هاي امنيتي موجب مي‌شوند تا باتري‌ها در مقابل گرماي بيش از اندازه، شارژ و دشارژ شدن بيش از حد، اتصال كوتاه و استفاده از شارژر نامناسب مقاوم باشند. هرچند ويژگي‌هاي امنيتي به اين معني نيستند كه اين باتري‌ها دچار هيچ اشكالي نخواهند شد.
در بخش بعدي به طور كامل درباره‌ي آسيب‌هاي وارد شده به باتري از سمت متخصص صحبت مي‌كنيم.
آسيب‌هايي كه ما به باتري موبايل وارد مي‌كنيم
برخي از ويژگي‌هاي ايمني جديدتري كه سازندگان در باتري‌هاي مبتني بر ليتيوم ادغام كرده‌اند شامل حسگرهاي پيشرفته براي مديريت حرارت بهتر و تركيبات الكتروليت بهبود يافته است كه احتمال آتش‌سوزي كمتري دارند. از ويژگي‌هاي ديگر آن‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
درواقع، با اين ويژگي‌ها اكثرا مواقع باتري پيش از انفجار از كار مي‌افتد و دستگاه خاموش مي‌شود. با اين حال، برخي موقعيت‌ها همچنان مي‌توانند باعث انفجار باتري شوند.
در اين بخش درباره‌ي آسيب‌هايي صحبت مي‌كنيم كه خودمان ممكن است به باتري دستگاه وارد كنيم.
۱. افتادن و آسيب رسيدن به باتري
تا زماني كه با يك باتري سالم سروكار داريد، همه چيز خوب كار مي‌كند. يكي از اشكالاتي كه مي‌تواند بر سلامت باتري تأثير منفي بگذارد آسيب فيزيكي ناشي از افتادن است.
هنگامي كه اين اتفاق مي‌افتد، اكثر مردم براي تعمير صفحه نمايش خود به يك مركز تعمير محلي مي‌روند. اما كمتر كسي به فكر مطالعه باتري مي‌افتد. متأسفانه، زمين خوردن مي‌تواند ساختار مكانيكي يا شيميايي داخلي باتري را تغيير دهد.
چگونه مي‌توان تشخيص داد كه باتري موبايل هوشمند آسيب ديده است؟ قاب را باز كنيد و به باتري نگاه كنيد. در صورت وجود هر يك از شرايط زير، فوراً آن را جايگزين كنيد:
البته توجه به اين نكته مهم است كه در اكثر موبايل‌هاي هوشمند مدرن، باز كردن قاب گارانتي شما را باطل مي‌كند. توصيه مي‌شود گارانتي خود را مطالعه كنيد و با خدمات تعمير موبايل هوشمند خود تماس بگيريد.
همچنين مي‌توانيد تغييرات احتمالي باتري را با استفاده از اپليكيشن‌هايي كه براي اينكار توسعه يافته‌اند نظارت كنيد.
۲. دماي بالا و محيط گرم
درست است كه در باتري‌هاي جديد مواردي تعبيه شده كه از گرماي بيش از حد آنان جلوگيري مي‌كنند و پيش از آسيب جدي دستگاه خاموش مي‌شود. اما بايد به ياد داشته باشيد كه بهتر است در وهله‌ي اول موبايل هوشمند خود را تاجايي كه مي‌توانيد از دماي بالاي دور نگه داريد.
بسياري از عناصر به گرم شدن طبيعي تلفن شما كمك مي كنند، از جمله:
معمولاً انجام كارهاي گفته شده در بالا اشكال جدي‌اي براي دستگاه به وجود نمي‌آورد، اما اگر در محيطي باشيد كه گرم است احتمال دارد به اشكال بربخوريد. به عنوان مثال، استفاده از تلفن همراه در زير نور مستقيم خورشيد در استخر هنگام گوش دادن به موزيك و چك كردن اينستاگرام باعث مي‌شود دستگاه براي خنك كردن خود تلاش بيشتري كند.
حتي اگر اين كار باعث منفجر شدن باتري نشود، مي‌تواند عمر آن را كاهش دهد. راه‌هاي زيادي براي خنك نگه داشتن موبايل و جلوگيري از اين اشكالات وجود دارد:
۳. استفاده از شارژر نامناسب
بايد با واقعيتي روبه‌رو شويد؛ استفاده از شارژر نامناسب يكي از سريع‌ترين راه‌ها براي نابودي باتري موبايل هوشمند يا هر وسيله‌ي برقي ديگري است.
بسياري از توليدكنندگان يك شارژر اختصاصي را همراه با دستگاه شما ارسال مي‌كنند (يا حداقل قبلاً اين كار را مي‌كردند). اما حتي اگر آيفون يا سامسونگ جديدتان با شارژر در جعبه به دستتان نرسد، باز هم بايد به نوع شارژري كه استفاده مي‌كنيد توجه داشته باشيد. درجه‌بندي‌هاي مختلف قدرت، آمپر، مقاومت و همراهي از شارژ سريع همگي مي‌توانند در كيفيت شارژ و در نتيجه سلامت باتري موبايل هوشمند شما اثرگذار باشند.
مي‌توانيد شارژرهاي غير اصل بخريد، اما بايد مطمئن شويد كه آن‌ها تمام مشخصات مورد نياز تلفن شما را برآورده مي‌كنند و با استانداردهايي مانند USB-IF مطابقت دارند. شارژرهاي ارزان ارزش از موادي با كيفيت پايين ساخته مي‌شوند كه نمي‌تواند در برابر جريان اضافه از خود مقاومت نشان دهد.
اگر روي شارژر با كيفيتي كه با استانداردهاي USB مطابقت دارد سرمايه‌گذاري نكنيد، در بهترين حالت ممكن است با اشكالات شارژ مواجه شويد. در بدترين حالت، نه تنها تلفن گران ارزشتان را از بين مي‌بريد، بلكه به خودتان آسيب مي‌رسانيد.
۴. خيس شدن موبايل
ليتيوم در تماس با آب يا بخار آب مشتعل شده و مي‌سوزد. باتري‌هاي موبايل‌هاي هوشمند به خوبي مهر و موم شده‌اند، بنابراين اين اتفاق عموما رخ نمي‌دهد اما نمي‌توان گفت اصلا شاهد آن نبوده‌ايم.
بسياري از تلفن‌هاي مدرن ضد آب يا مقاوم در برابر آب هستند. با اين حال، موبايل هوشمندي با باتري آسيب‌ديده كه به طور تصادفي در آب افتاده، مي‌تواند فاجعه به بار بياورد.
۵. سوراخ شدن باتري
ليتيوم به آب و اكسيژن واكنش نشان مي‌دهد، بنابراين سوراخ شدن باتري ليتيوم يوني اصلا خوب نيست. براثر اين اتفاق مي‌تواند هر چيزي رخ دهد؛ از كمي دود و بوي وحشتناك تا يك انفجار كامل.
بديهي است كه اگر باتري موبايل هوشمند در تصادف يا اتفاق ديگري سوراخ شود، ممكن است اتفاقات ناخوشايندي رخ دهد.
چگونه از باتري‌ها به‌درستي نگه‌داري كنيم؟
حتما از خود پرسيده‌ايد كه چگونه مي‌توانيم باتري‌هاي دستگاهمان را از خطرات احتمالي در امان نگه داريم. تمام متخصصان امكان خريد تجهيزات گران‌ارزش تست باتري ندارند. اما خوشبختانه بخش قابل توجهي از اشكالات تنها با وارسي چشمي قابل تشخيص هستند. ضمنا كافي است از چند قاعده‌ي كلي پيروي كنيد تا از بخش زيادي از خطرات مربوط به باتري‌ها در امان باشيد.
اول از همه، سعي كنيد از محصولات توليدكنندگان معتبر استفاده كنيد. اين محصولات شايد مقداري گران‌تر از ديگر محصولات باشند، اما قطعا امنيت و سلامت شما و اطرافيانتان ارزشمندتر از پول است. همچنين از خريد محصولات ارائه‌شده توسط فروشندگان نامعتبر خودداري كنيد.
اگر دستگاه‌هاي مورد استفاده شما و باتري آن‌ها بيش از حد جديد مي‌شوند و باد كرده يا تغيير شكل داده‌اند، از آن‌ها استفاده نكنيد. اين مسئله در مورد شارژرها و سيم‌هاي برق نيز صدق مي‌كند؛ حتي سيم‌هاي سالم اما كهنه و فرسوده نيز مي‌توانند اشكال‌ساز شوند. خوشبختانه اين‌ها مواردي هستند كه صرفا با وارسي چشمي قابل تشخيص هستند. بهتر است اين موارد را به‌طور سالانه مطالعه كنيد و قطعات و وسايل معيوب را تعويض كنيد.
از گرم شدن بيش از حد دستگاه‌ها جلوگيري كنيد. شارژ كردن موبايل‌تان درحالي‌كه موبايل در كيف ورزشي‌تان قرار دارد يا رها كردن موبايل روي داشبورد ماشين ايده‌هاي خوبي نيستند. همچنين دستگاه‌هايي را كه در حال شارژ شدن هستند، هيچ‌گاه به حال خود رها نكنيد. بسياري از ما عادت داريم دستگاه‌هاي خود را در زمان شارژ در منزل رها كنيم؛ اما يك باتري ليتيوم-يوني مي‌تواند به‌سرعت ميزهاي چوبي و مبلمان منزل ما را به تلي از آتش بدل كند.
اگر خوش‌شانس نبوديد و دستگاه شما آتش گرفت، بيش از هر چيز سعي نكنيد با استفاده از آب آتش را خاموش كنيد. تنها از كپسول ضد حريق كلاس D يا پتوي ضد آتش استفاده كنيد. از فوت كردن به سمت آتش نيز خودداري كنيد. همچنين در اين موارد سعي كنيد قهرمان‌بازي را كنار بگذاريد و فورا با آتش‌نشاني تماس بگيريد.
سخن پاياني
در اين مقاله سعي كرديم تمام موارد مهمي كه بايد از دلايل انفجار باتري و نحوه جلوگيري از آن بدانيد را جمع‌آوري كنيم. اميدواريم اين مطلب برايتان مفيد باشد.
در نهايت لازم است يادآوري كنيم كه وسايل برقي معمولا بسيار امن هستند و نياز نيست بيش از حد نگران آتش گرفتن آن‌ها باشيد. اما با خريد محصولات معتبر و نگه‌داري صحيح از آن‌ها، قطعا خيال شما راحت‌تر خواهد بود.
هم انديشي ها