آيا Refresh Rate مانيتور واقعا مهم است؟

همه‌ي ما كم و بيش با جذابيت‌هاي دنياي محصولات كامپيوتري آشنا هستيم و مي‌دانيم مشتريان عادي بيشتر به چه مشخصاتي توجه مي‌كنند. حال اينكه ممكن است اين مشخصه‌ها مهم يا كم‌اهميت باشند. در مورد مانيتورها هم برخي مشخصات بيشتر مورد توجه افراد عادي هستند و از آن جمله نرخ نوسازي يا رفرش ريت است. در ادامه‌ي مطلب مي‌خواهيم اين كميت را مطالعه كرده و ببينيم خريد مانيتور ۱۴۴ يا ۱۲۰ هرتزي به جاي مانيتورهاي معمولي ۶۰ هرتزي تصميم درستي است يا خير. با ما باشيد.

خلاصه بگوئيم، قاعده‌ي اشتباه و كلي در خريد يك پردازنده اين است كه ۶ هسته بهتر از ۴ هسته است و ۴ هسته بهتر از ۳ و يا ۲ هسته است، در مورد سرعت كلاك هم ۱ گيگاهرتز بهتر از ۵۰۰ مگاهرتز است. اينها دو مورد از جملات عاميانه‌اي است كه بيشتر افراد عادي را به اشتباه انداخته است و در واقع به معماري پردازنده توجه زيادي نمي‌كنند حال اينكه ممكن است يك پردازنده هسته‌هاي بسيار قدرتمندي داشته باشد و با وجود هسته‌هاي كمتر و سرعت كلاك پايين‌تر، توانايي بيشتري داشته باشد. در مورد مانيتور هم چنين پارامترهايي داريم.

تاكنون مهم‌ترين پارامترهايي كه در خريد يك مانيتور بدان اهميت داده مي‌شد، يكي اندازه‌ي قطر صفحه نمايش بر حسب اينچ بود و ديگري رزولوشن يا تعداد پيكسل‌هاي آن. اما در سال‌هاي اخير پيشرفت‌هاي زيادي در اين عرضه رخ داده و ديگر كيفيت كلي مانيتورها تحت تأثير تنها ۲ عامل نيست.

يكي از پيشرفت‌ها در زمينه‌ي نرخ نوسازي يا Refresh Rate است. در گذشته مانيتورهاي متداول از سرعت ۶۰ فريم بر ثانيه استفاده مي‌كردند يا به عبارت ديگر پنل ۶۰ هرتزي داشتند و لذا يك LCD معمولي ۶۰ تصوير را در يك ثانيه نمايش مي‌داد. حالا مانيتورهايي با رِفرِش رِيت ۱۲۰ و حتي ۱۴۴ هرتز توليد و عرضه مي‌شود.

در اولين نگاه، تئوري به ما مي‌گويد نرخ نوسازي بالاتر منجر به حركتي روان‌تر و ماتي كمتر است اما چنين افزايش كيفيتي توسط همه‌ي افراد قابل درك نيست.

به عنوان مثال، با افزايش سرعت نمايش فريم‌ها در فيلم هابيت از ۲۴ فريم در ثانيه به ۴۸ فريم در ثانيه، فيلم به انديشه متخصصين عجيب و غريب مي‌رسد و لذا بيشتر متخصصان از نتيجه كار ناراضي بوده‌اند. البته نرخ نمايش فريم‌ها يا رفرش ريت با نرخ ذخيره شدن فريم‌ها در يك فايل ويديويي متفاوت است، اما نتيجه‌ي نهايي افزايش هر دو تقريباً يك چيز است.

حال به انديشه متخصصين شما در دنياي PC وضع چگونه است؟ اين سؤال در ذهن مهندسين سي‌نت مطرح شده و لذا تصميم گرفته‌اند كه آزموني ترتيب دهند. در اين آزمون دو كامپيوتر كاملاً مشابه به دو مانيتور متفاوت متصل مي‌شود. مانيتور اول داراي پنل ۶۰ هرتزي و ديگري مجهز به يك مانيتور ۱۴۴ هرتزي است. در اين آزمون چند بازي‌خور حرفه‌اي، چند نويسنده و افراد ديگري شركت كردند تا در نهايت بهترين مانيتور انتخاب شود.

گفته مي‌شود كه انسان واقعيت را با سرعتي در حدود ۶۰ فريم بر ثانيه درك مي‌كند. حال تماشاي يك فيلم يا بازي با سرعتي دو برابر به نفع ادراك انساني است يا روي آن تأثير منفي مي‌گذارد؟

براي تست دو كامپيوتر مبتني بر چيپ‌ست حرفه‌اي X79 اينتل تهيه شد. هر دو از پردازنده‌ي Core i7 3820 با سرعت ۳.۶ گيگاهرتز، ۸ گيگابايت حافظه‌ي رم DDR3 با سرعت باس ۱۶۰۰ مگاهرتز، حافظه‌ي ذخيره‌سازي OCZ Vertex 3 كه يك ديسك حالت جامد بسيار سريع است و در نهايت كارت گرافيك GeForce GTX 580 بهره مي‌برند. روي هر دو سيستم، ويندوز ۸ نصب شد و يك نسخه‌ از درايور كارت گرافيك انويديا انتخاب و نصب گرديد. اما تفاوتي كه در اين دو سيستم وجود دارد، مادربورد انتخابي است. در يكي، مادربورد Sabertooth X79 ايسوس و در ديگري مادربورد P9X79 WS جا خوش كرده است.

مانيتور VG248QE ايسوس يك مانيتور ۲۴ اينچي ۱۴۴ هرتزي است كه اولين مانيتور ۱۴۴ هرتزي براي بازار مصرف‌كنندگان عادي به حساب مي‌آيد. ارزش آن حدود ۳۰۰ دلار است كه برخي از خرده‌فروشي‌ها ارزش پايين‌تر تا ۲۶۵ دلار را نيز براي آن در انديشه متخصصين گرفته‌اند.

VG248QE ايسوس رزولوشني ۱۹۲۰ در ۱۰۸۰ پيكسلي داشته و زمان پاسخگويي آن در هنگام تغيير رنگ خاكستري به سفيد تنها يك ميلي‌ثانيه است. سطح صفحه ‌نمايش نيز ضد بازتاب است. اين مانيتور از تكنولوژي تصوير سه‌بعدي انويديا يا 3D Vision 2 همراهي مي‌كند، اما به همراه آن عينك سه‌بعدي و يا تابنده عرضه نمي‌شود تا ارزش آن پايين باقي بماند. در حقيقت ايسوس دو مانيتور با رفرش ريت بالا و بدون عينك سه‌بعدي و يا تابنده‌ي آن عرضه كرده تا رضايت گيمرهايي كه طالب مانيتورهايي با رفرش ريت بالا هستند و لاخبار تخصصياً به صورت سه‌بعدي بازي نمي‌كنند را جلب نمايد.

آخرين نكته در مورد VG248QE اين است كه پنل اين مانيتور از نوع TN است، بنابراين اگر به دقت رنگ بالا نياز داريد، به دنبال يك مانيتور ديگر با تكنولوژي IPS باشيد.

اما به مانيتور ۶۰ هرتزي مي‌رسيم، VN247 ايسوس كه ارزشي پايين‌تر از مدل ۱۴۴ هرتزي استفاده شده در اين آزمون، دارد. البته در ابتدا يك مانيتور با پنل IPS را در انديشه متخصصين گرفته شده بود اما بازي‌خورها به زمان تأخير پايين نياز دارند و بيشتر از پنل‌هاي TN استقبال مي‌كنند. بنابراين اين مانيتور انتخاب شده است. VN247 يك مانيتور ۲۴ اينچي است و سطحي ضد بازتاب دارد. زمان تأخير آن نيز مثل VG248QE تنها يك ميلي‌ثانيه است، اما روشنايي آن ۲۵۰ نيت بوده كه كمتر از روشنايي ۳۵۰ نيتي مانيتور ۱۴۴ هرتزي است. بنابراين روشنايي دو نمايشگر را در حد برابر تنظيم مي‌نماييم. تنظيم رنگ در هر دو مانيتور در حالت Theater قرار داده شده كه در نهايت تصوير هر دو تقريبا مشابه به انديشه متخصصين برسد.

توضيح: لبه‌ي هر دو مانيتور پوشانده شده تا در انديشه متخصصينسنجي تأثيري نگذارد.

همان‌طور كه در تصوير بالا مشخص است قاب دور هر دو مانيتور را با مقوا پوشانده شده است. كيس دو كامپيوتر نيز متفاوت است و براي رعايت مساوات هر دو را كاملاً پوشانده‌اند. موس و صفحه‌كليد و سيستم صوتي هر دو كامپيوتر كاملاً يكسان است. حال نوبت مطالعه اين دو مانيتور توسط افراد مختلف است.

سه ويديو براي تست انتخاب شده است. اولين ويديو مربوط به عبور از Bay Bridge است و رزولوشن 720p دارد. اين ويديو توسط دوربين GoPro Hero 3 Black با سرعت ۱۲۰ فريم بر ثانيه ذخيره شده است. دومين ويديو فيلم‌برداري از بازي Left 4 Dead 2 با نرم‌افزار Fraps است كه توسط يك مانيتور ۱۲۰ هرتزي با فعال بودن قابليت VSync گرفته شده و فريم ريت ۱۲۰ فريم بر ثانيه‌اي دارد. سومين مورد يك ويديوي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي Full HD با فرمت MKV است. شايد يك ويديوي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي در دو مانيتور ۶۰ و ۱۴۴ هرتزي چندان متفاوت نباشد، اما به هر حال بايد هر دو مانيتور به صورت كامل آزمايش شوند.

براي تست بازي‌ها، دو بازي مبتني بر موتور Source Engine يعني Left 4 Dead 2 و Portal 2 انتخاب شدند، چرا كه به كمك كارت گرافيك GTX 580 به راحتي فريم ريت حداقل ۱۴۴ فريم بر ثانيه‌اي را ارايه مي‌كنند.

آخرين آزمايش اسكرول كردن معمولي در صفحات وب مطابق عادات روزانه و نيز حركت يك پنجره در ويندوز است.

به تمام افراد شركت‌كننده، دستورالعمل‌‌هاي يكسان براي انجام آزمون داده شده و به همه گوشزد شده كه مراقب باشند شدت رنگ، عمق رنگ سياه و گرمي رنگ‌ها در انتخابشان تأثيري نگذارد. شخصي كه آزمون را توضيح مي‌دهد نيز هيچ يك از مانيتورها را توصيه ننموده و هيچ توضيح و راهنمايي اضافه‌اي نمي‌دهد. همه چيز در يك اتاق تاريك مطالعه مي‌شود و هيچ كس شخص را ترغيب و تشويق نمي‌كند تا يك مانيتور خاص انتخاب شود.

بيشتر افراد تصور مي‌كنند كه مانيتور ۱۴۴ هرتزي بهتر است، اما تمام افراد شركت‌كننده موافق اين موضوع نيستند. براي ما انتخاب يك مانيتور با پنل ۱۴۴ يا ۱۲۰ هرتزي ساده است، رواني آن در ابتدا كمي عجيب است ولي به زودي به آن عادت مي‌كنيم. اما براي افراد شركت‌كننده انتخاب به اين سادگي‌ها هم نيست.

يكي از منتقدين نرم‌افزاري و سخت‌افزاري بازي‌ها اولين شركت‌كننده است. او براي يكي از مجلات بازي‌هاي رايانه‌اي مي‌نويسد. او در مورد ويديوهاي ۱۲۰ فريم بر ثانيه‌اي تفاوتي حس نكرد، اما در مورد ويديوي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي، كيفيت مانيتور ۶۰ هرتزي را ترجيح داد.

توضيح: واقعاً برايمان سوال است كه اسكرول كردن صفحات وب در يك مانيتور ۱۴۴ هرتزي بهتر ديده مي‌شود يا نه؟

در تست اجراي بازي وي به سرعت مانيتور ۱۴۴ هرتزي را انتخاب كرد و حتي گفت مانيتور ۶۰ هرتزي چشم من را خسته مي‌كند. در اسكرول كردن صفحه‌ي وب هيچ‌كدام را ترجيح نداد و در نهايت هنگام حركت دادن پنجره‌هاي ويندوز، مانيتور ۶۰ هرتزي را انتخاب كرد و ما هم مثل شما بسيار متعجبيم! علت انتخاب وي وضوح بيشتر متن هنگام جابجايي پنجره بوده است.

دومين فرد يك فروشنده و در عين حال يك بازي‌خوره و متخصص حرفه‌اي پي‌سي است. او كليپ ۱۲۰ فريم بر ثانيه‌اي عبور از پل را در مانيتور ۱۴۴ هرتزي ترجيح داد چرا كه به انديشه متخصصين وي طبيعي‌تر بود. در مورد ويديويي كه توسط Fraps ذخيره شده بود، چيزي نگفت و به عبارتي تفاوتي بين آنها احساس نكرد، اما در مورد آخرين ويديو كه فريم ريت ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي داشت، مانيتور ۶۰ هرتزي را پسنديد. او بازي Left 4 Dead 2 را در مانيتور ۶۰ هرتزي روان‌تر حس كرد و در مورد بازي Portal 2 مانيتور ۱۴۴ هرتزي را ترجيح داد. در تست اسكرول كردن صفحه‌ي وب نيز مانيتور ۱۴۴ هرتزي را انتخاب كرد.

سومين نفر يك نويسنده است كه در مورد سخت‌افزار در يك نشريه‌ي معتبر مي‌نويسد. او با آزمون و سوال مطروحه آشنايي داشته و لذا به او گفته شده كه جاي مانيتورها عوض مي‌شود. با اين حال در تمام تست‌ها مانيتور ۱۴۴ هرتزي را انتخاب كرد به جز ويديوي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي. در مورد اين شخص به انديشه متخصصين مي‌رسد كه تمايل به انتخاب مانيتور ۱۴۴ هرتزي روي نتيجه اثر گذاشته چرا كه انتخاب وي با بقيه‌ي افراد كمي متفاوت است.

نفر چهارم مدت زيادي در مورد سخت‌افزار و تكنولوژي نوشته است. او سريعاً مانيتور ۱۴۴ هرتزي را براي فيلم‌برداري عبور از پل ترجيح داد و در مورد Fraps انديشه متخصصيني نداشت. در مورد ويديوي معمولي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي نيز مانيتور ۶۰ هرتزي را پسنديد.

در بازي‌ها، مانيتور ۶۰ هرتزي را براي Portal 2 انتخاب كرد چرا كه به انديشه متخصصين وي وضوح بيشتري داشت وليكن در مورد بازي Left 4 Dead 2 انتخابي بين مانيتورها نكرد. در تست اسكرول كردن صفحه‌ي وب و حركت پنجره در ويندوز نيز مانيتور ۶۰ هرتزي را ترجيح داد و مثل اولين نفر شركت‌كننده علت را وضوح بيشتر متن در هنگام حركت عنوان نمود.

پنجمين نفر نويسنده‌اي در مورد بازي‌هاست. او هم مثل بيشتر افراد در مورد كليپ عبور از پل مانيتور ۱۴۴ هرتزي را انتخاب كرد. در مورد ويديوي بازي Left 4 Dead 2 انتخابي نكرد و در مورد ويديوي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي مانيتور ۶۰ هرتزي را ترجيح داد.

در بازي Left 4 Dead 2 او با بيان اينكه مانيتور ۶۰ هرتزي قطعاً حركات را روان‌تر نشان مي‌دهد آن را انتخاب كرد ولي در مورد بازي Portal 2 مانيتور ۱۴۴ هرتزي را انتخاب كرد و گفت مانيتور ۶۰ هرتزي قطعاً حركات را روان‌تر نمايش مي‌دهد ولي من Portal 2 را در يك مانيتور ۱۴۴ هرتزي ترجيح مي‌دهم البته تفاوت دو مانيتور را بسيار كم دانست. در تست حركت پنجره و اسكرول صفحه‌ي وب نيز مانيتور ۶۰ هرتزي انتخاب وي بود و گفت حركت روان‌تر به انديشه متخصصين مي‌رسد.

نفر ششم در تست ويديوها انتخابي نداشت. در مورد بازي‌ها نيز فقط در بازي Portal 2 مانيتور ۱۴۴ هرتزي را ترجيح داد. در تست حركت پنجره و اسكرول كردن صفحه‌ي وب نيز مانيتور ۱۴۴ هرتزي را انتخاب كرد چرا كه به انديشه متخصصين وي تندوتيزتر بود.

يك نويسنده‌ي ديگر هم در اين تست شركت داشت كه چشم خود را ليزيك كرده بود. او در تست ويديوها هميشه پنل ۶۰ هرتزي را به خاطر داشتن وضوح بيشتر مي‌پسنديد. در مورد بازي‌ها هم همين‌طور بود وليكن بازي Portal 2 را در مانيتور ۱۴۴ هرتزي ترجيح داد چرا كه حركات روان‌تر بود. در مورد اسكرول كردن صفحه‌ي وب و حركت پنجره در ويندوز نيز مانيتور ۱۴۴ هرتزي به انديشه متخصصين او روان‌تر عمل مي‌كرد وليكن اين موضع به انديشه متخصصين وي چندان مهم نبود.

نفر آخر در مورد فيلمي كه با GoPro گرفته بوديم، مانيتور ۱۴۴ هرتزي را انتخاب كرد و گفت واقعي‌تر است ولي به شكل خاصي مات مي‌شود. در مورد ويديويي كه با Fraps ذخيره كرده بوديم، مانيتور ۶۰ هرتزي را انتخاب كرد و در مورد ويديوي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي انتخابي نكرد.

در بازي‌ها او تفاوت دو مانيتور را متوجه شد ولي مانيتور ۶۰ هرتزي را انتخاب كرد چرا كه به انديشه متخصصين وي ماتي هنگام حركت در مانيتور ۶۰ هرتزي بهتر ديده مي‌شود. در مورد حركت پنجره و اسكرول كردن صفحه‌ي وب به انديشه متخصصين وي حركت بسيار روان بود و گويي صفحه روي گريس حركت مي‌كرد ولي اين چيزيست كه به زودي به آن عادت مي‌كنيم و در نهايت مانيتور ۱۴۴ هرتزي را پسنديد.

با نگاهي اجمالي به جدول فوق مشخص است كه برتري مانيتور ۱۴۴ هرتزي چندان مطلق نيست و حتي در بسياري از موارد، افراد شركت‌كننده در تست، مانيتور ۶۰ هرتزي را ترجيح دادند.

در مورد ويديوها معمولاً اگر ويديو با همان فريم ريت اصلي خود پخش شود كيفيت مطلوب‌تر خواهد بود. بنابراين در مورد ويديوهاي ۱۲۰ فريم بر ثانيه‌اي اغلب افراد مانيتور ۱۴۴ هرتزي را پسنديدند. اما در مورد ويديوي ۲۴ فريم بر ثانيه‌اي، مانيتور ۶۰ هرتزي گزينه‌ي نزديك‌تري است.

در مورد بازي‌هاي Portal 2 و Left 4 Dead 2 كه هر دو بر يك موتور سه‌بعدي استوارند، نتيجه عجيب و گيج‌كننده به انديشه متخصصين مي‌رسد. در واقع Left 4 Dead 2 روان‌تر و شايد بيش از حد روان است به طوري كه اغلب افراد Portal 2 را در مانيتور ۱۴۴ هرتزي ترجيح داده‌اند.

به هر حال وضعيت به نفع مانيتور ۱۴۴ هرتزي است وليكن برتري مطلقي در تست‌ها نداشت.

۱- چه محدوديتي در توليد پنل‌هاي IPS/PVA با فركانس ۱۲۰ يا ۱۴۴ هرتز وجود دارد كه در پنل‌هاي TN كمتر شاهد هستيم؟

به طور كلي دو اشكال وجود دارد. اولين اشكال كنترل‌كننده‌ي زمان‌بندي يا به اختصار T-Con است. اين كنترلر به صورت بسته‌اي از ICهاست كه فركانس سيگنال ارسال شده به پنل را كنترل مي‌كند. دومين اشكال كارت گرافيك است كه بايد زمان‌بندي مناسب جهت ارسال سيگنال به پنل فركانس بالا را داشته باشد. البته دومين موضوع در كارت گرافيك‌هاي پيشرفته‌ي امروزي حل شده است.

۲- چرا تا چندي پيش ايسوس تنها توليدكننده‌ي پنل‌هاي ۱۴۴ هرتزي براي بازار مصرف‌كننده بود؟

ايسوس رابطه‌ي نزديكي با برترين توليدكنندگان پنل و فروشندگان كارت گرافيك دارد. نتيجه‌ي همكاري خوب ايسوس و دوستانش اين است كه تنها ايسوس قادر به مهندسي، بازاريابي و توليد انبوه چنين پنل‌هاي با كيفيتي است. تيم كارت گرافيك‌ها و پنل‌هاي LCD ايسوس همواره در حال مطالعه پنل‌ها هستند تا با انواع كارت گرافيك‌ها سازگار باشند. اخيراً چند توليدكننده‌ي ديگر نيز براي توليد انبوه مانيتورهاي ۱۴۴ هرتزي اقدام كرده‌اند.

۳- آيا مشتريان مانيتورهاي ۱۴۴ هرتزي را بيشتر براي بازي تهيه مي‌كنند؟

بستگي دارد وليكن بيشتر موارد همين‌طور است. گاهي افراد حس مي‌كنند كه كيفيت ويديوها در مانيتور ۱۴۴ هرتزي بالاتر است. در سال‌هاي اخير مانيتورهاي ۱۲۰ هرتزي بيشتر براي بازي طرفدار داشت اما حالا براي پخش مالتي‌مديا و ويرايش آن نيز طرفدار پيدا كرده است و نكته‌ي ديگر اين كه اين روند در مورد مانيتورهاي ۱۴۴ هرتزي نيز ديده مي‌شود.

۴- براي توليد يك مانيتور فركانس بايد پنل خواص ويژه‌اي داشته باشد؟

اصلاً اينگونه نيست، همه چيز به هماهنگي كارت گرافيك و كنترلر زمان‌بندي بستگي دارد. اگر اين دو اشكال حل شود، پنل‌ها به راحتي به سرعت مطلوب مي‌رسند.