داستان برند: علي ‌بابا، غول چيني تجارت الكترونيك

علي بابا يك شركت تجارت الكترونيك چيني است كه سرويس‌هاي C2C، B2C و B2B را از طريق پورتال‌هاي وب ارائه مي‌دهد. سرويس‌هاي پرداخت الكترونيكي، موتورهاي جستجوي خريد و رايانش ابري داده‌محور از جمله ديگر سرويس‌هاي اين شركت هستند. وب‌سايت علي بابا در سال ۱۹۹۹ توسط جك ما بنيان‌گذاري شد. هدف از راه‌اندازي اين پورتال B2B اين بود كه توليدكنندگان چيني بتوانند با خريداران خارج از كشور ارتباط برقرار كنند. در سال ۲۰۱۲، درآمد دو پورتال علي بابا به ۱۷۰ ميليارد دلار رسيد. اين شركت در سال ۲۰۱۶ توانست شركت وال‌مارت را پشت سر بگذارد و عنوان بزرگ‌ترين خرده‌فروشي دنيا را از آن خود كند. اين شركت در بيش از ۲۰۰ كشور فعاليت مي‌كند و به‌عنوان يكي از بزرگ‌ترين شركت‌هاي اينترنتي دنيا شناخته مي‌شود. ۵۰۰ ميليون متخصص فعال به‌طور ماهيانه از اپليكيشن موبايل علي بابا استفاده مي‌كنند. حجم ناخالص كالاي اين شركت از تركيب شركت‌هاي آمازون و اي‌بي بيشتر است.

علت نام‌گذاري علي بابا

جالب است بدانيد كه نام شركت علي بابا از ادبيات ايران و جزوه رايگان هزار و يك شب گرفته شده است. جك ما مي‌گويد:

روزي در يك كافي‌شاپ در سانفرانسيسكو نشسته بودم و به اين فكر كردم كه علي بابا نام خوبي است. در همين فكر بودم كه خدمتكار كافي‌شاپ آمد تا سفارشم را بگيرد. از او پرسيدم آيا علي بابا را مي‌شناسد؟ او گفت: «بله». از او خواستم تا بيشتر در مورد اين موضوع توضيح دهد و او در جواب جمله‌ي معروف علي بابا را تكرار كرد و گفت: «سسمي باز شو». من كه از اين موضوع شگفت‌زده شده بودم به خيابان رفتم و از ۳۰ نفر ديگر پرسيدم كه آيا علي بابا را مي‌شناسند؟ مردم هند، آلمان، توكيو، چين و ... همه علي بابا را مي‌شناختند و در پاسخ مي‌گفتند سسمي باز شو. علي بابا داراي شخصيتي مهربان و باهوش بود كه به مردم روستايي كمك مي‌كرد و به همين دليل نزد مردم محبوب است. تلفظ نام علي بابا راحت است و مردم سراسر جهان آن را مي‌شناسند، بنابراين اين نام را براي سايت انتخاب كرديم. ما همچنين نام علي ماما را نيز براي گسترش كارمان در آينده ثبت كرده‌ايم.

داستان شكل‌گيري برند علي بابا

در سال ۱۹۹۹ شركت علي بابا با يك تيم ۱۸ نفره از بنيان‌گذاران آغاز به كار كرد. رهبري اين تيم را جك ما بر عهده داشت و فعاليت‌هاي شركت از آپارتمان او انجام مي‌شد. اين شركت در همان سال توانست مبلغ ۵ ميليون دلار از سرمايه‌گذاران دريافت كند. ايده‌ي شركت آن‌ها به‌اندازه‌اي جالب بود كه توانستند سال بعد ۲۰ ميليون دلار سرمايه از سافت‌بانك دريافت كنند. در سال ۲۰۰۰ بيش از ۱ ميليون متخصص در سايت علي بابا ثبت‌ نام كرده بودند. شركت علي بابا سعي داشت فعاليت‌هاي خود را گسترده‌تر كند. به همين منظور وب‌سايت فروشگاه الكترونيك Taobao در سال ۲۰۰۳ و باز هم در آپارتمان جك ما بنيان‌ گذاشته شد.

وب‌سايت Taobao

اين وب‌سايت براي معرفي محصولات متنوع به منظور خرده‌فروشي راه‌اندازي شد و امروزه به‌عنوان بزرگ‌ترين پلت‌فرم چيني خريد الكترونيك C2C شناخته مي‌شود. طبق گزارش الكسا، اين وب‌سايت توانست در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان دومين سايت پربازديد چين شناخته شود. علت محبوبيت Taobao اين بود كه از پلت‌فرم پرداخت شخص ثالث استفاده مي‌كرد. ثبت‌نام رايگان و تراكنش‌هاي بدون كميسيون از جمله ديگر دلايل محبوبيت اين وب‌سايت بودند. ۸۵ درصد درآمد كل شركت از تبليغات به دست مي‌آيد. برنامه‌ي دانشگاهي اين وب‌سايت در سال ۲۰۰۶ و با هدف يادگيري تجارت الكترونيكي به خريداران و فروشندگان تنظيم شد.

سايت Taobao در سال ۲۰۱۰، يك گروه وب‌سايت خريد در چين با نام Juhuasuan راه‌اندازي كرد. اين وب‌سايت خدمات جديدي با نام فروش تازه براي متخصصان فراهم مي‌كرد. به اين صورت كه محصولات اين وب‌سايت تنها براي مدت‌زمان مشخصي روي وب‌سايت قرار مي‌گيرند. در نتيجه خريداران براي بهره‌مندي از تخفيف بايد خريد خود را در مدت‌زمان تعيين‌شده انجام دهند. اين سايت به‌اندازه‌اي موفق بود كه در سال ۲۰۱۱ به يك كسب‌و‌كار مستقل تبديل شد.

شركت علي بابا در سال ۲۰۰۴ يك ابزار پيام‌رسان به نام Aliwangwang به بازار عرضه كرد. اين دستگاه ارتباطات صوتي و تصويري ميان خريداران و فروشندگان سايت Taobao را تسهيل مي‌كرد. اين سايت سرويس ديگري به نام eTao نيز در سال ۲۰۱۰ منتشر كرد. اين سرويس پلتفرم‌هاي چيني را جستجو مي‌كند و نتيجه را به متخصص نشان مي‌دهد. افرادي كه قصد خريد الكترونيك دارند، مي‌توانند از اين سايت براي شناسايي و مقايسه‌ي ارزش فروشنده‌هاي مختلف استفاده كنند و سپس محصول مورد انديشه متخصصين خود را خريداري كنند. اين سرويس اطلاعات وب‌سايت‌هايي مانند آمازون چيني، Dangdang، Gome، نايك چين و ... را جمع‌آوري مي‌كند.

سرويس Alipay

اين سرويس در سال ۲۰۰۴ توسط شركت علي بابا راه‌اندازي شد. اين سرويس يك پلت‌فرم پرداخت الكترونيك شخص ثالث است كه هزينه‌اي براي تراكنش‌ها ندارد. همچنين سرويسي ارائه مي‌دهد كه خريداران به كمك آن مي‌توانند به فروشندگان اعلام كنند آيا از خريد خود راضي بوده‌اند يا خير. شركت علي بابا در يك اقدام جنجالي از سرويس Alipay جدا شد. طبق گزارشات تحليلي، اين سرويس با ۳۰۰ ميليون متخصص، بزرگ‌ترين سهام بازار چين را دارد. Alipay در سال ۲۰۱۳ محصول مالي جديدي با نام Yu'ebao ارائه‌ كرد. شركت علي بابا نيز در سال ۲۰۱۵ اعلام كرد كه قصد دارد سرويس پرداخت مبتني بر تشخيص چهره را به بازار معرفي كند.

سرويس (Alibaba Cloud (Aliyun

شركت علي بابا در جشن ۱۰ سالگي تأسيس خود يعني در سال ۲۰۰۹، پلت‌فرم‌هاي رايانش ابري خود را معرفي كرد. اين پلت‌فرم‌ها شامل داده‌كاوي تجارت الكترونيك، پردازش داده‌هاي تجارت الكترونيك و سفارشي‌سازي داده‌ها هستند. اپراتورهاي تحقيق و توسعه‌ي اين پلت‌فرم در هانگژو، پكن، هنگ‌كنگ، سنگاپور، سيليكون‌ولي و دوبي مستقر هستند. Alibaba Cloud يكي از بزرگ‌ترين شركت‌هاي كامپيوتري هاي‌اند در چين است.

سرويس AliExpress

AliExpress يك سرويس خرده‌فروشي الكترونيك است كه در سال ۲۰۱۰ راه‌اندازي شد. اين سرويس از كسب‌و‌كارهاي كوچك چيني تشكيل شده است و آن‌ها را به خريداران سراسر جهان معرفي مي‌كند. اين سايت به‌عنوان پربازديدترين سايت تجارت الكترونيك در روسيه شناخته شده است. اين سايت مشابه آمازون است و هر چيز كه بخواهيد، مي‌توانيد در آن پيدا كنيد. فروشندگان اين سايت شركت‌ها يا افراد مستقل هستند و مي‌توانند به‌طور مستقيم با خريداران ارتباط برقرار كنند. تفاوت اصلي آن با Taobao در اين است كه خريداران بين‌المللي را كه به‌طور عمده در آمريكا، روسيه، برزيل يا اسپانيا هستند هدف قرار مي‌دهد.

سرويس Yahoo! China

اين سرويس در سال ۱۹۹۹ راه‌اندازي شد. شركت علي بابا در سال ۲۰۰۵ همكاري خود را با شركت ياهو آغاز كرد و درنتيجه مديريت سرويس آن را در چين بر عهده گرفت. اين پورتال چيني سرويس‌هاي اينترنتي مانند اخبار، رايانامه و جستجو را به متخصصان عرضه مي‌كند. شركت علي بابا در سال ۲۰۱۳ اعلام كرد كه طي توافقنامه‌اي، سرويس‌هاي متخصص Yahoo! China ديگر فعاليتي نخواهند داشت. بنابراين متخصصان اين سرويس رايانامه چند ماه فرصت داشتند كه پيام‌هاي خود را به سرويس پيام‌رسان Aliyun منتقل كنند.

زندگي شخصي جك ما

ما يون  در تاريخ ۱۰ سپتامبر سال ۱۹۶۴ در هانگژوي چين به دنيا آمد. پدر و مادر او نوازنده و راوي قصه‌هاي محلي بودند و درآمد متوسطي داشتند. در آن زمان صنعت توريسم در هانگزو رونق گرفته بود و توريست‌هاي انگليسي‌زبان زيادي از اين شهر بازديد مي‌كردند. ما يون علاقه‌ي زيادي به يادگرفتن زبان انگليسي داشت و بنابراين هر روز ۷۰ دقيقه دوچرخه سواري مي‌كرد تا خودش را به هتل بين‌المللي هانگژو برساند و با توريست‌ها انگليسي صحبت كند. او براي توريست‌ها تورهاي مجاني در سطح شهر برگزار مي‌كرد تا زبان انگليسي خود را تقويت كند. او اين كار را به مدت ۹ سال انجام داد و در اين مدت با يكي از خارجي‌ها دوستي نزديكي برقرار كرد. تلفظ نام «ما يون» براي دوستش سخت بود و به همين دليل او را «جك» صدا مي‌كرد.

جك ما در سال‌هاي جواني خود با شكست‌هاي زيادي روبه‌رو شد. او استعداد خوبي در درس نداشت؛ اما اين موضوع مانع تلاش‌هاي او نشد. امتحان ورود به دانشگاه سالي يك بار در چين برگزار مي‌شد و ۴ طول كشيد تا جك ما بتواند اين امتحانات را با موفقيت پشت سر بگذارد. او سرانجام در رشته‌ي زبان انگليسي به تحصيل پرداخت و در سال ۱۹۸۸ فارغ‌التحصيل شد. بعد از آن جك ما براي استخدام در ۳۰ موقعيت شغلي تقاضاي استخدام ارسال كرد اما هر ۳۰ دفعه با درخواست او مخالفت شد. او در اين باره مي‌گويد: «من براي كار در اداره‌ي پليس تقاضا داده بودم اما آن‌ها گفتند كه براي اين كار مناسب نيستم. به ياد مي‌‌آورم كه در آن زمان رستوران KFC به تازگي در شهر ما شعبه زده بود و ۲۴ نفر از جمله من براي كار در آن رستوران درخواست داده بوديم. ۲۳ نفر براي استخدام پذيرفته شدند و من تنها كسي بودم كه قبول نشدم. من همچنين ۱۰ بار براي تحصيل در دانشگاه هاروارد تقاضا دادم و هر بار با درخواستم موافقت نشد.»

در سال ۱۹۹۴ خبر اينترنت در همه جاي دنيا پيچيده بود و جك ما و دوستانش براي آشنايي با آن به آمريكا سفر كردند. او بعد از آشنايي با اينترنت، اولين كاري كه انجام داد اين بود كه در مورد كشور چين جستجو كند. او برخلاف باورش نتوانست هيچ اطلاعاتي از چين در اينترنت پيدا كند. بنابراين تصميم گرفت وب‌سايتي در اين مورد راه‌اندازي كند. او سايت خود را در ساعت ۹:۴۰ راه‌اندازي كرد و در ساعت ۱۲:۳۰ دقيقه چند نفر به او پيغام دادند تا بيشتر در مورد كارش آشنا شوند. بعد از اين ماجرا او متوجه شد كه اينترنت دنياي بزرگي است و فرصت‌هاي زيادي براي تجارت دارد. جك ما در سال ۱۹۹۵ به همراه همسر و يكي از دوستانش مبلغ ۲۰ هزار دلار وام گرفت و اولين شركت خود را تأسيس كرد. شركت آن‌ها در زمينه‌ي طراحي وب فعاليت داشت و براي شركت‌هاي ديگر وب‌سايت طراحي مي‌كرد. China Yellow Pages نام اولين شركت جك ما بود و توانست در طي ۳ سال مبلغ ۸۰۰ هزار دلار درآمد كسب كند. او در يكي از كنفرانس‌هاي خود در سال ۲۰۱۰ اعلام كرد كه در سن ۳۳ سالگي با اينترنت آشنا شده  و تا به حال حتي يك خط هم كدنويسي انجام نداده است.

او مدتي در يك شركت تجارت الكترونيك مشغول به كار بود اما در سال ۱۹۹۹ استعفا داد و با اعضاي گروهش به هانگژو بازگشت. او به كمك ۱۸ نفر از دوستانش تجارت B2B را از آپارتمانش آغاز كرد و بعد از موفقيت‌هاي اوليه، توانست انديشه متخصصين سرمايه‌گذاران را جلب كند و كسب‌و‌كار خود را رونق دهد.

شكست‌هاي شركت علي بابا

جك ما در طول زندگي خود شكست‌هاي زيادي تجربه كرده است. از رد شدن در امتحانات دوره‌ي ابتدايي و دبيرستان گرفته تا ۳۰ بار درخواست ناموفق براي استخدام در شركت‌هاي مختلف. اما شكست‌هاي جك ما به همين جا ختم نمي‌شود او بعد از راه‌اندازي شركت علي بابا نيز با سختي‌هاي زيادي روبه‌رو شد:

۱- قرار گرفتن در معرض ورشكستگي

اين شركت در ۳ سال اول راه‌اندازي خود نتوانست به سوددهي برسد. آن‌ها در ابتداي كار رشد زيادي داشتند اما بعد از فروكش كردن تب اينترنت، تنها ۱۸ ماه تا ورشكستگي فاصله داشتند. اين شركت بسياري از متخصصان خود را تعديل كرد و حقوق‌ها را پايين آورد تا توانست خودش را نجات دهد.

۲- عدم انگيزه‌دهي به متخصصان

جك ما در يكي از بدترين تصميم‌هاي مالي و انگيزشي، به ۱۸ نفر از متخصصان اصلي شركت علي بابا گفت كه آن‌ها هرگز نمي‌توانند جزو مديران اجرايي شركت باشند. او قصد داشت مديران شركت را از ميان افرادي به غير از اعضاي اصلي علي بابا انتخاب كند. جك ما در اين باره مي‌گويد: «درسي كه من در تيره‌ترين روزهاي علي بابا گرفتم اين بود كه شما بايد در همه حال به متخصصان خود ارزش دهيد و كاري كنيد كه آن‌ها احساس نوآوري و خلاقيت داشته باشند.»

۳- سايت Koubei.com

يكي از متخصصان سابق شركت علي بابا، سايت Koubei.com را در سال ۲۰۰۴ راه اندازي كرد. اين سايت تجارت الكترونيك بر اطلاعات مصرفي تمركز كرده بود و ۱ ميليون متخصص داشت. شركت علي بابا در سال ۲۰۰۶ حدود ۶ ميليون دلار روي اين سايت سرمايه‌گذاري كرد و ۲ سال بعد كل شركت را خريد. اين شركت بسيار موفق بود تا اينكه در سال ۲۰۰۹ با سايت Taobao ادغام شد. شرايط آن‌طور كه پيش‌بيني شده بود اتفاق نيفتاد و شركت براي جبران خسارت آن مجبور شد مبلغ زيادي هزينه كند.

۴- سرمايه‌گذاري روي Stars Express

Stars Express يك شركت حمل‌و‌نقل است كه در سال ۲۰۰۹ تأسيس شد. شركت علي بابا در سال ۲۰۱۰ مبلغ ۷۰ ميليون يوان (واحد پول چين) روي اين شركت سرمايه‌گذاري كرد. در آن زمان JD.com هنوز به يكي از شركت‌هاي راهبردي در زمينه‌ي تجارت الكترونيك تبديل نشده بود. با اين حال Stars Express به دليل ضعف مديريتي در سال ۲۰۱۲ فعاليت‌هاي خود را تعطيل كرد. علي بابا با سرمايه‌گذاري كردن روي اين شركت، شانس خود را براي توسعه‌ي سيستم‌هاي حمل‌و‌نقل از دست داد و  JD.com در اين زمينه از آن پيشي گرفت.

۵- پلت‌فرم B2B

مديرعامل بخش سرويس B2B شركت علي بابا به مشتري‌هاي چيني خود اجازه داده بود كه در استفاده از پلت فرم تقلب كنند. در رايانامهي كه در سال ۲۰۱۰ به‌طور عمومي منتشر شد، جك ما از قضيه خبر دار شد و فهميد كه علت چنين اتفاقي، ضعف مديريتي خودش بوده است.

۶- اپليكيشن laiwang

اپليكيشن پيان‌رسان laiwang در سال ۲۰۱۳ توسط شركت علي بابا منتشر شد. اين پيام‌رسان در رقابت با اپليكيشن‌هايي مانند وي‌چت نتوانست رضايت متخصصان را جلب كند. شركت علي بابا شكست خود را پذيرفت و در سال ۲۰۱۴ روي اپليكيشن آمريكايي تانگو سرمايه‌گذاري كرد.

۷- سرويس Alipay

طبق قانوني كه در سال ۲۰۱۰ از سوي بانك مركزي چين اعلام شد، تمام شركت‌هاي پرداخت شخص ثالث بايد براي دريافت گواهي مديريت اقدام مي‌كردند. سرويس Alipay به‌عنوان يك شركت تماما خارجي شناخته مي‌شد. اين شركت براي اينكه بتواند گواهي دريافت كند، تصميم گرفت به‌عنوان شركت تأمين مالي داخلي منتقل شود. سهام‌داران شركت علي بابا مانند سافت‌بانك و ياهو در طول فرآيند انتقال سهام با تصميم جك ما مخالفت كردند. اگرچه سرويس Alipay درنهايت گواهي خود را دريافت كرد؛ اما اين مباحثه و كشمكش‌ها به شهرت جك ما لطمه زد.

۸- سرويس Yahoo China

تنها ۳ ماه طول كشيد تا شركت علي بابا بتواند سرويس Yahoo China را بخرد. با امضاي اين قرارداد مبلغ ۱ ميليارد دلار سرمايه از طرف ياهو به شركت علي بابا پرداخت شد. درحالي‌كه ۳۹ درصد حق سهام آن به ياهو داده شد. پيشرفت‌هاي بعدي نشان داد كه Yahoo China مشاركت كمي در توسعه‌ي گروه داشته است. درواقع شركت علي بابا فرصت حياتي توسعه‌ي استراتژي موتورهاي جستجو براي شركت‌هاي بزرگ و كوچك خود را از دست داد. بدتر از آن اينكه گزارشي در سال ۲۰۰۷ منتشر شد و طي آن اعلام شد كه شركت ياهو در سال ۲۰۱۰ قصد دارد قدرت اعضاي هيئت مديره‌ي خود را افزايش دهد. اما هيچ اقدامي بابت جلوگيري از اخراج جك ما از هيئت مديره انجام نداده است.

وضعيت كنوني برند علي بابا

شركت علي بابا در سال ۲۰۱۶ درآمد بسيار بالايي داشت و به‌عنوان بزرگ‌ترين اقتصاد خرده‌فروشي دنيا شناخته شد. اين شركت در راستاي برنامه‌هاي پرورش استعداد، اقدام به برگزاري دوره‌هاي جهاني مديريت كرده است تا بتواند مديران لايق و كارآمدي براي آينده‌ي شركت خود انتخاب كند. شركت علي بابا علاوه بر خرده‌فروشي، در زمينه‌هاي ديگري مانند توليد ماشين‌هاي هوشمند نيز فعاليت مي‌كند. خودروي اسپرت شركت علي بابا OS'Car نام دارد و بر اساس سيستم عاملي به نام YunOS كار مي‌كند. هدف اين شركت از اتصال خودروها به اينترنت، اين است كه زندگي بهتري براي مردم دنيا فراهم كند.

شركت علي بابا در سال ۲۰۱۷ رشد ۴۰۹ ميليارد دلاري داشته و به‌عنوان يكي از ۱۰ شركت باارزش دنيا شناخته شده است. اين شركت بيش از ۵۰ هزار متخصص در سراسر دنيا دارد و در تلاش است تا تمامي سرويس‌هاي خود را گسترش دهد.