داستان برند: مايكروسافت؛ نماد اقتدار كامپيوترهاي شخصي

مايكروسافت يك شركت كامپيوتري بين‌المللي است كه مقر اصلي آن در ردموند واشنگتن قرار دارد. اين شركت كه در ۴ آوريل سال ۱۹۷۵ توسط بيل گيتس و پل آلن تأسيس شد، در زمينه‌ي توليد، صدور مجوز و فروش نرم‌افزار و سخت‌افزار كامپيوتر فعاليت مي‌كند. مايكروسافت شهرت اصلي خود را مديون سري سيستم‌عامل‌هاي ويندوز و محصولات نرم‌افزاري همچون آفيس است. البته محصولات سخت‌افزاري اين شركت مانند كنسول بازي ايكس باكس و سري تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌هاي سرفيس نيز در تثبيت مايكروسافت در دنياي فناوري نقش بسزايي داشته‌اند.

در حال حاضر مايكروسافت فرمانرواي بي چون و چراي بازار سيستم‌عامل در بخش كامپيوتر شخصي و لپ‌تاپ‌ است. البته محبوب‌ترين سيستم‌عامل در آمار كلي دستگاه‌هاي هوشمند، اندرويد است. غول نرم‌افزاري واشنگتن علاوه بر عرضه‌ي سيستم‌عامل، در بخش‌هاي نرم‌افزاري ديگر مانند موتور جستجو، بازار خدمات ديجيتال، واقعيت افزوده و واقعيت مجازي، رايانش ابري و ابزارهاي توسعه‌ي نرم‌افزار نيز حضوري جدي دارد.

پل آلن و بيل گيتس، دوستان دوران كودكي بودند. هر دوي آن‌ها استعداد و علاقه‌ي زيادي به دنياي كامپيوترها داشتند. آن‌ها در سال ۱۹۷۲ تصميم گرفتند به كمك يكديگر، شركت مستقل خود را تأسيس كنند. اولين همكاري آن‌ها، شركت Traf-O-Data بود كه نرم‌افزاري براي كنترل ترافيك عرضه كرد. زماني كه گيتس در هاروارد مشغول به تحصيل بود، آلن مدرك خود را از دانشگاه ايالتي واشنگتن دريافت كرد.

بيل گيتس و پل آلن، مايكروسافت را در چهار آوريل سال ۱۹۷۵ تأسيس كردند. نام مايكروسافت كه تركيبي از كلمات مايكروسيستم و سافت‌ور است، پيشنهاد آلن بود. بيل گيتس از همان ابتدا به‌عنوان مديرعامل شركت مشغول به كار شد. در ژانويه‌ي سال ۱۹۷۹، دفتر اصلي شركت به بلويو واشنگتن منتقل شد.

ورود به دنياي سيستم‌عامل

اولين حضور مايكروسافت در بازار سيستم‌عامل‌ها به سال ۱۹۸۰ برمي‌گردد. آن‌ها اولين محصول خود را به‌صورت نسخه‌اي از يونيكس با نام Xenix عرضه كردند. البته حضور پررنگ مايكروسافت در اين بازار با عرضه‌ي MS-DOS شروع شد. شركت IBM براي توسعه‌ي سيستم‌عامل كامپيوترهاي شخصي خود ابتدا با شركت ديجيتال ريسرچ مذاكره كرد و پس از آنكه مذاكرات آن‌ها بي‌نتيجه ماند، IBM با مايكروسافت وارد مذاكره شد. نتيجه‌ي مذاكرات قراردادي بود كه طي آن، مايكروسافت بايد نسخه‌اي از سيستم‌عامل CP/M براي كاميپوترهاي شخصي IBM توسعه مي‌داد. بيل گيتس براي اجراي قرارداد نسخه‌اي از سيستم‌عامل 86-DOS را به ارزش ۵۰ هزار دلار از شركت سياتل كامپيوتر پروداكتس خريداري كرد. پس از تغييرات اساسي در اين سيستم‌عامل، مايكروسافت آن را با نام MS-DOS براي كامپيوترهاي شخصي IBM عرضه كرد. IBM نام اين سيستم‌عامل را به PC DOS تغيير داد.

مايكروسافت با عرضه‌ي ماوس مخصوص خود در سال ۱۹۸۳ به بازار سخت‌افزار نيز وارد شد. علاوه بر آن، آن‌ها در بخش انتشارات نيز حضور يافتند و بخش Microsoft Press را براي كارهاي انتشاراتي تأسيس كردند. پل آلن در همان سل ۱۹۸۳ به خاطر ابتلا به سرطان خون از شركتي كه خودش تأسيس كرده بود، استعفا داد.

ويندوز و آفيس

همكاري مايكروسافت و IBM درسال‌هاي بعدي نيز ادامه داشت. آن‌ها سيستم‌عامل OS/2 را در آگوست سال ۱۹۸۵ عرضه كردند. اما بيل گيتس و همكارانش در حاشيه‌ي پروژه‌هاي آي‌بي‌ام، به توسعه‌ي سيستم‌عامل اختصاصي خودشان نيز مشغول بودند. آن‌ها در نوامبر سال ۱۹۸۵ ويندوز را به‌عنوان افزونه‌اي گرافيكي براي MS-DOS معرفي كردند. در مارس سال ۱۹۸۶، دفتر اصلي خالق ويندوز به ردموند منتقل و سهام آن‌ها نيز به‌صورت عمومي عرضه شد. اين عرضه‌ي عمومي باعث شد تعداد زيادي از متخصصان اين شركت ميليونر شوند و چند نفر از آن‌ها از جمله بيل گيتس، به جمع ميلياردرها بپيوندند.

در همين سال‌ها، مايكروسافت همكاري نزديكي با ديگر غول دنياي فناوري يعني اپل داشت. بيل گيتس طي ديدارهايش با استيو جابز، قراردادهايي به‌منظور توسعه‌ي نرم‌افزارهاي مختلف براي كاميپوترهاي مكينتاش امضا كرده بود. برنامه‌نويسان مايكروسافت تعداد زيادي نرم‌افزار براي كامپيوترهاي شركت جابز توليد كردند؛ اما با معرفي ويندوز در سال ۱۹۸۵، اپل شركت مايكروسافت را به نقض قوانين كپي‌رايت و كپي‌برداري از طراحي‌هاي خود متهم كرد. اين اتفاق شروع درگيري‌هاي نسبتا سخت ميان اين دو غول دنياي نرم‌افزار بود. به هر حال در سال‌هاي بعد، همكاري و درگيري دو بخش جدانشدني رابطه‌ي مايكروسافت و اپل بود. در سال‌هاي پس از عرضه‌ي ويندوز، اظهار انديشه متخصصينهاي تند استيو جابز در مورد بيل گيتس و محصولاتش افزايش يافت و گيتس نيز جابز و شركتش را به بي‌دقتي و دانش پايين متهم مي‌كرد.

در آوريل سال ۱۹۸۷، مايكروسافت نسخه‌ي اختصاصي OS/2 خود را به توليدكنندگان قطعات كامپيوتري عرضه كرد. درسال ۱۹۹۰، كميسيون تجارت فدرال آمريكا، ردموندي‌ها را به نقض همكاري با آي‌بي‌ام متهم كرد. اين اتهام، شروع يك دهه دعواي حقوقي مايكروسافت با دولت آمريكا بود. به هر حال بيل گيتس در زمان اين دعواهاي حقوقي بيكار نبود و تيم برنامه‌نويسي خود را به توسعه‌ي محصولي ديگر با نام Windows NT مشغول كرد. ويندوز ان‌تي يك سيستم‌عامل ۳۲ بيتي بود كه بر پايه‌‌ي OS/2 توليد مي‌شد. اين ويندوز در جولاي سال ۱۹۹۳ به همراه API برنامه‌نويسي ۳۲ بيتي عرضه شد. وقتي آي‌بي‌ام از محصول جديد مايكروسافت مطلع شد، همكاري آن‌ها در قرارداد OS/2 به طور كامل پايان يافت.

يكي از حركت‌هاي هوشمندانه‌ي مايكروسافت كه در سال ۱۹۹۴ آن‌ را مجبور به دفاع در دادگاه كرد، دريافت حق مجوز از شركت‌هاي توليدكننده‌ي قطعات كامپيوتري بود. ردموندي‌ها طي قراردادي كه با شركت‌هاي توليدكننده‌ي سخت‌افزار (OEM) مي‌بستند،‌ در قبال توليد هر كامپيوتر از آن‌ها حق مجوز دريافت مي‌كردند. شركت مورد انديشه متخصصين اگر از سيستم‌عامل مايكروسافت استفاده مي‌كرد، بايد حق مجوز را به اين شركت پرداخت مي‌كرد. نكته‌ي جالب اين بود كه حتي اگر اين شركت از هيچ‌يك از محصولات مايكروسافت استفاده نمي‌كرد، باز هم بايد مبلغي براي هر پردازنده يا محصول به ردموندي‌ها پرداخت مي‌كرد. اين حق مجوز كه به ازاي هر پردازنده دريافت مي‌شد از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴، درآمد سرشاري به سوي مايكروسافت سرازير كرد. در نهايت در ۲۷ جولاي ۱۹۹۴، وزارت دادگستري ايالات متحده‌ي آمريكا، مايكروسافت را به خاطر ۶ سال دريافت حق مجوز ناعادلانه و تأثير منفي روي بازار رقابتي، محكوم كرد. 

ورود به دنياي وب، ويندوزهاي مدرن و ايكس باكس

بيل گيتس در سال ۱۹۹۵ تصميم گرفت شركتش را به بازارهاي جديد وارد كند. آن‌ها دنياي وب را بازاري پرسود براي خود مي‌ديدند و به همين دليل توسعه‌ي نرم‌افزار براي آن را آغاز كردند. در همين سال، سيستم عامل جديد مايكروسافت با نام ويندوز ۹۵ با ظاهر گرافيكي قوي‌تر و امكانات جديد مانند دكمه‌ي استارت و سرويس الكترونيك MSN عرضه شد. نكته‌ي جالب اين بود كه مايكروسافت قصد داشت با عرضه‌ي MSN به رقابت با شبكه‌ي اينترنت بپردازد.

مرورگر اينترنت اكسپلورر، سلاح جديد مايكروسافت در دوران وب بود. ردموندي‌هاي اين نرم‌افزار را پس از عرضه‌ي نسخه‌هاي اوليه‌ي ويندوز ۹۵ توسعه دادند و سپس آن را در بسته‌هاي جديد با نام ويندوز ۹۵ پلاس همراه با سيستم‌عامل عرضه كردند. در سال ۱۹۹۶، محصول جديدي با نام Windows CE 1.0 توسط غول نرم‌افزاري واشنگتن معرفي شد. اين نسخه براي دستگاه‌هاي با حافظه‌ي رم پايين مانند دستيارهاي شخصي توسعه داده شده بود.

در ۱۳ ژانويه‌ي سال ۲۰۰۰، بيل گيتس ميز مديرعاملي مايكروسافت را به دوست و همكار قديمي‌اش يعني استيو بالمر تقديم كرد. گيتس پس از آن به‌عنوان مدير بخش معماري نرم‌افزار مشغول به كار شد. در همين سال بود كه مايكروسافت به همراه تعدادي شركت بزرگ نرم‌افزاري ديگر، انجمني تحت عنوان «اتحاد اعتماد كامپيوتري» تشكيل دادند كه هدف اصلي آن، محافظت از مالكيت معنوي نرم‌افزارها و جلوگيري از ايجاد تغييرات در آن‌ها بود. منتقدان مخالفت‌هاي شديدي با اين اتحاد داشتند و معتقد بودند قوانين دست و پاگير آن، متخصصان را بسيار محدود خواهد كرد. به هر حال اين اتحاد و قوانين آن، سود بسياري براي توليدكنندگان نرم‌افزار به همراه داشت.

ويندوز XP محصول بعدي مايكروسافت در حوزه‌ي سيستم‌عامل بود كه در ۲۵ اكتبر سال ۲۰۰۱ عرضه شد. اين ويندوز تركيبي از سيستم‌عامل‌هاي معمولي و NT مايكروسافت بود كه بر پايه‌ي كدهاي NT توسعه‌ يافت. ويندوز XP سال‌ها به‌عنوان پرطرفدارترين نسخه‌ از ويندوز استفاده مي‌شد و با وجود پايان يافتن همراهي از آن در سال ۲۰۱۴، هنوز در بسياري از كشورها به وفور از آن استفاده مي‌شود.

رايانش ابري، ويندوز ويستا و ويندوز ۷

سال ۲۰۰۷ يكي از سال‌هاي سرنوشت‌ساز تاريخ براي مايكروسافت بود. ويندوز ويستا در اين سال همراه با آفيس ۲۰۰۷ عرضه شد و فروش بالاي اين محصولات، ركوردي عالي براي ردموندي‌ها رقم زد.

بيل گيتس در سال ۲۰۰۸ از سمت مديريت معماري نرم‌افزار استعفا داد و پس از آن تنها بهع‌نوان رئيس هيئت مديره و مشاور پروژه‌هاي اساسي در شركتش فعاليت كرد. از اتفاقات مهم تاريخ غول نرم‌افزار در سال ۲۰۰۸، عرضه‌ي سرويس رايانش ابري آژور بود.

شركت مايكروسافت كه در چند سال گذشته سود سرشاري را كسب كرده بود، در سال ۲۰۰۹ تصميم گرفت كه فروشگاه‌هاي فيزيكي خود را نيز تحت نام Microsoft Store تأسيس كند. اولين فروشگاه رسمي مايكروسافت در تاريه ۲۲ اكتبر سال ۲۰۰۹ در آريزونا تأسيس شد. در همين سال، ويندوز ۷ كه در حال حاضر پرطرفدارترين سيستم‌عامل كامپيوترهاي شخصي و لپ‌تاپ‌ها در جهان است، عرضه شد. اين نسخه از ويندوز با برطرف كردن ايرادات ويندوز ويستا، به سرعت در ميان متخصصان محبوب شد.

سال‌هاي پاياني دهه‌ي ۲۰۱۰، رقابت در دنياي موبايل‌ هوشمند به اوج رسيد. مايكروسافت كه تلاش بالاي رقيباني همچون اپل و گوگل را در اين بازار مي‌ديد، بيكار ننشست و با عرضه‌ي ويندوز موبايل،‌ تلاش كرد در اين بخش از بازار نرم‌افزار نيز سلطه‌ي خود را حفظ كند. اگرچه ويندوز موبايل هيچ‌گاه نتوانست مايكروسافت را به بازيگر بزرگي در صنعت موبايل‌ هوشمند تبديل كند، اما تلاش‌هاي ردموندي‌ها در اين بازار، تجربيات ارزشمندي در اختيار آنان قرار داد.

ويندوز با طراحي مترو و كنسول بازي جديد

زبان طراحي مترو زباني بود كه از عرضه‌ي ويندوز فون به مايكروسافت وارد شد. اين زبان، طراحي‌هاي ساده بر پايه‌ي بلوك‌هاي تعاملي به نرم‌افزارهاي مايكروسافت اضافه مي‌كرد. ظهور مترو باعث شد طراحي‌ها و برندسازي‌هاي مايكروسافت در سال‌هاي ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ به كلي تغيير كنند.

سال ۲۰۱۱، سال عرضه‌ي نسخه‌ي جديدي از محصول اصلي مايكروسافت يعني ويندوز بود. ويندوز ۸ در اين سال و در ماه ژوئن معرفي شد. عرضه‌ي رسمي ويندوز ۸ در ۲۹ فوريه‌ي سال ۲۰۱۲ اتفاق افتاد.

اولين محصول سخت‌افزاري مايكروسافت در بازار تبلت‌ يعني سرفيس، در ۱۸ ژوئن سال ۲۰۱۲ معرفي شد. سرفيس اولين كامپيوتر تاريخ مايكروسافت بود كه تمام قطعاتش توسط اين شركت واشنگتني توليد مي‌شد. از ديگر اتفاقات مهم تاريخ ردموندي‌ها در اين سال‌ها مي‌توان به معرفي Outlook.com به‌عنوان سرويس رايانامه رقيب جي‌ميل، عرضه‌ي ويندوز سرور ۲۰۱۲ و خريد شبكه‌ي اجتماعي Yammer به ارزش ۱.۲ ميليارد دلار اشاره كرد. 

ايكس باكس وان، محصول بعدي مايكروسافت در دنياي بازي‌هاي ويديويي بود كه براي رقابت با پلي استيشن، در ماه مي سال ۲۰۱۳ عرضه شد. نسخه‌ي پيشرفته‌ي كنترلر كينكت نيز همراه با كنسول جديد به بازار معرفي شد كه با استقبال نسبي علاقه‌مندان به بازي‌هاي ويديوي روبرو شد.

در جولاي سال ۲۰۱۳، شركت ردموندي اعلام كرد كه قصد دارد تقسيم‌بندي جديدي در دپارتمان‌هاي خود اعمال كند. از آن تاريخ، بخش‌هاي اصلي مايكروسافت شامل سيستم‌عامل، اپليكيشن، رايانش ابري و دستگاه‌هاي سخت‌افزاري شدند.

ويندوز ۱۰ و ورود به دنياي واقعيت مجازي

سال‌هاي اخير مايكروسافت با تغييرات اساسي مديريتي وهمچنين ورود به بازارهاي جديد نرم‌افزاري و سخت‌افزاري همراه بوده است. در ۴ فوريه‌ي سال ۲۰۱۴، استيو بالمر كه دوران پرفرازونشيبي در ردموند گذرانده بود، از سمت مديرعاملي كنار گذاشته شد. ساتيا نادلا كه پيش از اين به‌عنوان مدير بخش‌هاي رايانش ابري و محصولات اينترپرايز فعاليت مي‌كرد، جايگزين بالمر شد. در سمت رياست هيئت مديره، بيل گيتس جاي خود را به جان تامپسون داد و از آن تاريخ تنها به عنوان مشاور فناوري در شركتي كه خودش روزي تأسيس كرده بود، به فعاليت مي‌پردازد.

يكي از بزرگ‌ترين خريدهاي مايكروسافت در همين سال و در ۲۵ آوريل اتفاق افتاد. غول نرم‌افزاري با برنامه‌ي سلطه بر بازار موبايل، شركت بحران‌زده‌ي نوكيا را با ارزش ۷.۲ ميليارد دلار خريداري كرد. بخش جديد كه با پيوستن نوكيا تأسيس شد، Microsoft mobile Oy نام گرفت. البته بازار موبايل و موبايل‌ هوشمند هيچ‌گاه براي مايكروسافت مفيد نبود. يكي از بزرگ‌ترين شكست‌هاي مايكروسافت در اين بازار، ضرر ۷.۶ ميليارد دلاري سال ۲۰۱۵ بود كه به اخراج ۷۸۰۰ متخصص انجاميد.

غول نرم‌افزاري واشنگتن پس از دوران استيو بالمر محصولات جسورانه‌اي به بازار عرضه كرده است. مايكروسافت سرفيس هاب يكي از اين محصولات است كه در ۲۱ ژانويه‌ي سال ۲۰۱۵ عرضه شد. جديدترين نسخه‌ي سيستم‌عامل محبوب مايكروسافت يعني ويندوز ۱۰ نيز در دوران مديرعاملي ساتيا نادلا در ۲۹ جولاي ۲۰۱۵ عرضه شد. معرفي سرويس واقعيت مجازي هولولنز نيز همزمان با ويندوز ۱۰ انجام گرفت. جديدترين نسخه‌ي ويندوز سرور با نام ويندوز سرور ۲۰۱۶ در سال ۲۰۱۶ عرضه شد كه مي‌توان نام آخرين سيستم‌عامل مايكروسافت را براي آن در انديشه متخصصين گرفت.

در مارس سال ۲۰۱۶، مايكروسافت اعلام كرد كه بخش‌هاي كامپيوتر شخصي و ايكس باكس با يكديگر ادغام و پلتفرم ويندوز يونيورسال تأسيس خواهد شد. از ديگر برنامه‌هاي اخير مايكروسافت، پلتفرم يادگيريي Intune for Education است كه از قابليت‌هاي رايانش ابري براي مقاصد يادگيريي استفاده مي‌كند.

از اتفاقات عجيبي كه در سال‌هاي اخير در برنامه‌هاي ردموندي‌ها رخ داده، پيوستن به بنياد لينوكس است. آن‌ها در نوامبر سال ۲۰۱۶ با پرداخت حق عضويت سالانه ۵۰۰ هزار دلار به‌عنوان عضو پلاتينيوم اين بنياد به آن ملحق شدند. نكته‌ي جالب اين عضويت اين است كه در سال ۲۰۰۱، استيو بالمر، لينوكس را «سرطان» ناميده بود.

وضعيت كنوني برند مايكروسافت

از سال ۲۰۱۵، فعاليت‌هاي مايكروسافت به سه بخش اصلي تقسيم شد. يكي از اين بخش‌ها، «فرآيندهاي تجاري و توليدي» نام دارد. اين بخش را مي‌توان بخش خدمات تجاري و محصولات B2B ناميد. نسخه‌هاي تجاري نرم‌افزارهاي آفيس، اسكايپ، اكسچنج، شيرپوينت و بسياري نرم‌افزارهاي حرفه‌اي ديگر از محصولات اين بخش هستند. وب‌سايت لينكدين نيز از سرويس‌هاي تحت پوشش اين بخش مايكروسافت است.

بخش ديگر «رايانش هوشمند ابري» نام دارد. اين بخش شامل خدمات سرور و رايانش ابري مانند Microsoft SQL Server، ويندوز سرور، ويژوال استوديو، سيستم سنتر و آژور است.

بخش سوم فعاليت‌هاي تجاري مايكروسافت با نام «رايانش شخصي بيشتر» (More Personal Computing) شناخته مي‌شود. محصولاتي مانند سري سيستم‌عامل‌هاي ويندوز و محصولات زيرمجموعه‌ي آن‌ها، در اين دسته‌بندي قرار مي‌گيرند. محصولات سخت‌افزاري شامل تبلت‌هاي سرفيس، تجهيزات كامپيوترهاي شخصي، لپ‌تاپ‌هاي سرفيس و كامپيوتر آل اين وان سرفيس استوديو نيز در دسته‌بندي سوم قرار دارند. آخرين محصولات و خدماتي كه در اين دسته‌بندي همراهي مي‌شوند، محصولات گيمينگ مانند سخت‌افزار ايكس باكس و تجهيزات جانبي و همچنين نرم‌افزارها و سرورهاي بازي مايكروسافت هستند.

آخرين آمارهاي ارائه‌شده از شركت مايكروسافت، تعداد متخصصان آن را حدود ۱۲۴ هزار نفر در سرتاسر جهان گزارش داده است. درآمد ساليانه‌ ردموندي‌ها طي آخرين گزارش ۸۹.۹۵ ميليارد دلار گزارش شده و ارزش اين برند طي آخرين گزارش‌هاي وب‌سايت فوربز، ۸۷ ميليارد دلار عنوان شده است. مايكروسافت در حال حاضر پس از اپل و گوگل، سومين برند باارزش جهان است.