معرفي جزوه رايگان تئوري انتخاب از ويليام گلاسر

دكتر ويليام گلاسر در جزوه رايگان تئوري انتخاب خود روانشناسي جديدي را بيان كرده كه اگر تمرين شود، حس درماندگي گسترده‌اي را كه باعث احساس بدبختي در افراد مي‌شود، به حال خوب تغيير مي‌دهد. به‌عنوان مثال او مي‌گويد اگر در رابطه‌اي قرار داريد كه از آن ناراضي هستيد، يكي از شما دو نفر سعي بر كنترل بيروني ديگري را دارد. اشكالات همواره در لحظه‌ي كنوني وجود دارند، نه در گذشته. هيچ‌كس نمي‌تواند گذشته را تغيير دهد.

دركنار نام جزوه رايگان، اين عبارت نيز به‌چشم مي‌خورد. در مقابل روانشناسي برون‌نگر كه تاثير عوامل بيروني را بر رفتار انسان‌ها مطالعه مي‌كند، يك انديشه متخصصينيه‌ي جديد توسط ويليام گلاسر ارائه شد كه همان انديشه متخصصينيه‌ي انتخاب است. طبق اين انديشه متخصصينيه تمام رفتارهاي انسان ناشي از انتخاب خود اوست. بنابراين منشا احساسات و انگيزه‌ها و رفتارهاي فرد را دروني مي‌داند.

روانشناسي تئوري انتخاب توصيف جديدي از رفتارهاي انساني در روابط است كه مي‌گويد براي پيشرفت در روابط انساني بايد تنبيه و مجازات و روانشناسي كنترل بيروني رابطه را رها كنيم. چيزي كه از انديشه متخصصين ويليام گلاسر تخريب‌كننده‌ي روابط انسان‌ها است. اين رويكرد با عنوان روانشناسي آزادي فردي Personal Freedom نيز شناخته و بيان شده‌است.

جزوه رايگان تئوري انتخاب متن اصلي تمام يادگيري‌هايي است كه در مؤسسه‌ي ويليام گلاسر يادگيري داده مي‌شود.

• تمام آنچه انجام مي‌دهيم، يك رفتار است.
• تمام رفتارها و كردارهاي انسان، يك انتخاب است.
• پايه‌ي رضايتمندي انسان بر ارضاي اين ۵ نياز اصلي استوار است: بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادي و تفريح.

تئوري انتخاب، ۷ عادت مهلك براساس روانشناسي كنترل بيروني را با ۷ عادت حمايت‌كننده و مفيد جايگزين مي‌كند. شايد بدون اغراق بتوان گفت كه رويكرد اكثر مردم دنيا كنترل بيروني است. چيزي كه مخرب مهلكي براي روابط انساني محسوب مي‌شود. كنترل بيروني توان رضايتمندي افراد از رابطه را از آن‌ها مي‌گيرد و منجر به جدايي از انسان‌ها مي‌شود. اين جدايي و دورافتادن از روابط صميمي و سالم، سرمنشاء بسياري از رفتارهاي نادرست از قبيل اعتياد، جنايت، افسردگي و بيماري‌هاي رواني است.

اصل اول: تنها فردي كه مي‌توانيم رفتارش را كنترل كنيم، خودمان هستيم.

اصل دوم: تمام چيزي كه مي‌توانيم به ديگران بدهيم، اطلاعات و دانش است.

اصل سوم: تمام اشكالات ريشه‌دار و طولاني در روانشناسي ناشي از اشكالات در روابط است.

اصل چهارم: اشكالات ارتباطي همواره بخشي از زندگي كنوني ما است.

اصل پنجم: آنچه در گذشته اتفاق افتاده، منجر به شكل‌گيري شخصيت كنوني ما شده‌است. اما تنها در زمان حال مي‌توانيم نيازهاي خود را ارضا كنيم و براي رضايتمندي در آينده برنامه‌ريزي داشته‌باشيم.

اصل ششم: تنها با ارضاي تصاوير موجود در دنياي كيفي و مطلوب خود است كه مي‌توانيم نيازهاي خود را ارضا كنيم.

اصل هفتم: تمام آن چيزي كه ما انجام مي‌دهيم رفتارهاي ما است.

اصل هشتم: همه‌ي رفتارهاي انسان داراي چهار جزء اصلي است: اقدام، فكر، احساس و فيزيولوژي.

اصل نهم: تمام رفتارها انتخاب فرد هستند. اما فرد تنها روي اجزاي اقدام و فكر كنترل دارد. تنها راه كنترل احساس و فيزيولوژي به‌طور غير مستقيم، ازطريق انتخاب فكر و رفتار است.

اصل دهم: تمام رفتارها با فعل بيان مي‌شوند و نام‌گذاري آن‌ها براساس بخش شناخته‌شده‌ي آن رفتار است.

تئوري يا انديشه متخصصينيه‌ي انتخاب تفسيري از رفتار انسان بر پايه‌ي انگيزه‌ي دروني است. آنطور كه دكتر گلاسر در مشهورترين جزوه رايگانش يعني تئوري انتخاب شرح مي‌دهد، تمام رفتارهاي انساني بر پايه‌ي تلاش براي ارضاي يك يا چند تا از پنج نياز اساسي افراد (بقا، عشق، آزادي، قدرت، تفريح) است. نيازهايي كه به‌طور فيزيولوژيك بخشي از ساختار ژنتيكي بدن انسان است.

درك اين نيازها و همچنين مفاهيم اساسي تئوري انتخاب نظير دنياي كيفي، دنياي ادراك، جايگاه مقايسه و سيستم رفتارهاي كلي به ما كمك خواهد كرد تا ارتباط بهتري با افراد مهم زندگي خود برقرار كنيم. اين امر منجر به رضايت بيشتر و درك احساس خوشبختي خواهد شد.

علاوه‌بر مقدمه‌ي مترجم، اين جزوه رايگان داراي يك مقدمه و سه بخش كلي است و هر بخش به تعدادي فصل تقسيم‌بندي شده‌است.

• مقدمه

در بخش مقدمه درباره‌ي موضوع جزوه رايگان و مباحث مطرح شده در آن صحبت شده‌است. مقدمه‌ي جزوه رايگان اينگونه آغاز مي‌شود:

موضوع اين جزوه رايگان، اهميت روابط خوب در زندگي شاد و رضايت‌بخش است. در اين جزوه رايگان تاكيد مي‌كنم كه اگر بيمار نيستيم، اگر از فقر شديد رنج نمي‌بريم يا عوارض كهنسالي را نداريم، وجود اشكالات ديگر انساني مانند خشونت، بزهكاري، بدرفتاري با كودكان، بدرفتاري با همسر، اعتياد به مواد مخدر و مشروبات الكلي، شيوع روابط جنسي زودهنگام و خالي از عشق و اشكالات هيجاني، همگي ناشي از روابط ناخشنود است. اين جزوه رايگان توضيحي است درباره‌ي علت وقوع اين ناخوشنودي و راهنمايي در انجام اقداماتي كه به ما كمك مي‌كند بهتر با هم به تفاهم برسيم و با يكديگر كنار بياييم.

• بخش اول

در بخش اول كه انديشه متخصصينيه نام دارد، پيرامون اصول انديشه متخصصينيه‌ي انتخاب در ۷ فصل صحبت شده‌است. فصل اول با عنوان نياز ما به روان‌شناسي جديد چرايي بيان انديشه متخصصينيه‌ي انتخاب را توضيح مي‌دهد. اين فصل با اشاره به اين مطلب كه اكثر مردم دنيا احساس بدبختي و بيچارگي مي‌كنند و اغلب ديگران را به‌خاطر اين احساس مقصر مي‌دانند، آغاز شده‌است. به ذهن اين آدم‌ها هرگز خطور نمي‌كند كه خود، اين راه را انتخاب كرده‌اند و خودشان عامل فلاكت و بدبختي‌اي هستند كه از آن شكايت مي‌كنند.

در فصل دوم درباره‌ي نيازهاي بنيادين و احساسات سخن گفته‌شده‌است. اينكه چرا روابط درازمدت براي انسان‌ها بيش از ساير موجودات اهميت دارد؟ و چرا دستيابي به اين نوع روابط دشوار است؟ همچنين دكتر گلاسر در اين فصل پيرامون انگيزه‌ي زيربنايي رفتارها توضيح داده‌است و مي‌گويد كه براي انتخاب اين همه رفتارهاي كنترل‌گرانه دلايل ژنتيكي وجود دارد. اين فصل به‌طور كامل درباره‌ي ۵ نياز اصلي انسان توضيح داده‌است.

فصل سوم با نام دنياي مطلوب شما درباره‌ي تفاوت در نگرش انسان‌ها به اتفاقات توضيح مي‌دهد. در قسمتي از اين فصل اينطور آمده‌است:

تصاوير مطلوب ما بهترين راه ارضاي نيازهاي انساني را به ما نشان مي‌دهند و سه مقوله‌ي مشخص را در بر مي‌گيرند:افرادي كه بسيار دوست داريم با آن‌ها باشيم.چيزهايي كه بسيار دوست داريم داشته‌باشيم و تجربه‌كنيم.ايده‌ها يا نظام باورهايي كه بر بخش بزرگي از رفتار ما حاكميت دارند.

فصل چهارم رفتار كلي نام دارد. نويسنده معتقد است هر رفتار از ۴ مولفه تشكيل شده‌است. به همين دليل واژه‌ي يك كلمه‌اي رفتار را به رفتار كلي بسط مي‌دهد. اين ۴ مولفه عبارت‌اند از: فعاليت، فكر كردن، احساس و فيزيولوژي يا كاركرد بدن. منظور از عبارت رفتار كلي، رفتاري است كه شامل اين ۴ مولفه باشد و هميشه همينطور است. البته انسان تنها روي مولفه‌هاي فكر و فعاليت خود كنترل دارد ولي كنترلي بر احساسات خود ندارد. پس آنچه انتخاب مي‌كند، فعاليت و فكر است.

فصل پنجم با نام همخواني در شخصيت و قدرت نيازها درباره‌ي عادت‌هاي مخرب و عادت‌هاي حمايت‌گر كه در اين مقاله پيش‌تر به آن‌ها اشاره شد، توضيح داده شده‌است.

فصل ششم تعارض و واقعيت درماني را به‌شكل ارائه‌ي مثال‌هايي از مراجعان و نحوه‌ي مشاوره دادن به آن‌ها شرح داده‌است. در اين فصل گلاسر نشان مي‌دهد چطور از واقعيت درماني كه در فصل چهارم معرفي كرده است براي كمك به مراجعين دچار تعارض، استفاده مي‌كند. تعارض به مفهوم وجود همزمان دو تصوير متضاد در دنياي مطلوب فرد است.

• بخش دوم

بخش دوم با نام كاربست تئوري در عمل شامل چهار فصل است كه به نحوه‌ي متخصصد تئوري انتخاب در محيط‌هاي گوناگون اشاره دارد. در اولين فصل از بخش دوم يعني فصل هشتم پيرامون عشق و ازدواج و روابط عاطفي سخن به‌ميان آمده‌است. فصل نهم با نام خانواده‌ي شما و اعتماد در رابطه با كودكي و تاثير چگونگي گذران آن بر رفتارهاي امروز فرد شرح داده‌است. در فصل دهم به سراغ يادگيري تحميلي، يادگيري و پرورش و مدارس كيفي رفته و درباره‌ي استفاده از تئوري انتخاب در مدارس شرح داده شده‌است. فصل يازدهم تئوري انتخاب در محيط كار ناميده شده‌است. به‌انديشه متخصصين مي‌رسد با مطالعه‌ي اين فصل بتوان به نحوه‌ي درست استفاده از تئوري انتخاب در فضاي كار و روابط كاري تسلط نسبي به‌دست آورد.

• بخش سوم

بخش پاياني جزوه رايگان درباره‌ي كاربست و شامل دو فصل است. در فصل ۱۲ اجتماع مطلوب و شايسته توصيف شده و در فصل ۱۳ با عنوان تعريفي دوباره از آزادي شخصي شما درباره‌ي ۱۰ اصل كلي تئوري انتخاب كه پيش‌تر آن‌ها را بيان كرديم، توضيحات كامل‌تري ارائه شده‌است.

ويليام گلاسر با اينكه در ابتدا در رشته‌ي مهندسي شيمي تحصيل مي‌كرد، تغيير رشته داد و روان‌پزشكي را برگزيد. او بعد از اتمام دوره‌ي روان‌پزشكي به خاطر نوآوري در رويكرد واقعيت درماني مشهور شد. او بيش از ۲۰ جزوه رايگان منتشر كرده‌است.

ويليام گلاسر يك روان‌پزشك مشهور در جهان بود كه به‌طور وسيعي سخنراني مي‌كرد. جزوه رايگان‌هاي معروف او بيش از ۱/۷ ميليون نسخه در سرتاسر دنيا به فروش رسيده‌است. وي هزاران مشاور با روش تئوري انتخاب و رويكرد واقعيت درماني پرورش داده‌است. 

از سن ۵۵ سالگي به‌بعدتمركز و توان اصلي خود را براي يافتن پاسخ يك پرسش مهم متمركز كرد. آن پرسش اين بود:

چرا بسياري از انسان‌ها در روابط خود ناخشنودند؟

بيش از ۸۰ هزار نفر تاكنون در سراسر دنيا ازطريق مؤسسه‌ي واقعيت درماني ويليام گلاسر دوره‌ي پايه‌ي يادگيري تئوري انتخاب، واقعيت درماني و مديريت را گذرانده‌اند. ويليام گلاسر در ۴۲ سالگي اين مؤسسه را تأسيس كرد. پس از مرگ وي هنوز هم كار اين مؤسسه ادامه دارد. ويليام گلاسر در قرن بيستم به‌دنيا آمده و در قرن ۲۱ (سال ۲۰۱۳) زندگي را بدرود گفته‌است.

دكتر علي صاحبي داراي دكتراي روانشناسي باليني و فوق دكتراي اختلالات وسواس است. او يكي از بهترين مترجمان حوزه‌ي روانشناسي محسوب مي‌شود. در ابتداي جزوه رايگان تئوري انتخاب ويليام گلاسر طي نامه‌اي از ترجمه‌ي زيبا و اصيل وي قدرداني و تشكر كرده و آن‌را نشانه‌ي توانمندي و دانش خوب دكتر صاحبي دانسته‌است.

دكتر علي صاحبي همچنين مربي ارشد و عضو هيئت مديره‌ي مؤسسه‌ي ويليام گلاسر است. او در ابتداي جزوه رايگان در هفت صفحه پيش‌گفتار غني و كاملي در باب جزوه رايگان تئوري انتخاب نوشته‌است. همچنين اين جزوه رايگان را مانيفست رويكرد روانشناسي مثبت‌گراي تئوري انتخاب و دستنامه‌ي كامل اين تئوري مي‌داند. او معتقد است يادگيري و يادگيري اين تئوري به آزادي و اختيار شخصي ما در تمام جنبه‌هاي زندگي منتهي مي‌شود و نور اميد را در دل ما زنده نگه مي‌دارد.

اين جزوه رايگان ۶۰۰ صفحه‌اي را انتشارات سايه‌سخن منتشر كرده و در سال ۱۳۹۶ به چاپ سوم رسانده‌ است. علاوه‌بر جزوه رايگان چاپي، جزوه رايگان صوتي آن نيز با صداي مترجم جزوه رايگان يعني دكتر علي صاحبي روي سايت انتشارات سايه سخن قرار داده شده‌است.