چگونه اعتياد ذهن به اخبار بد را متوقف كنيم

اين روزها با شنيدن و مطالعه‌ي اخبار، به خودتان حق مي‌دهيد كه فكر كنيد دنيا دارد به آخر مي‌رسد. از اخبار سياسي گرفته تا تغييرات جوّي و اقتصادي، هر جا مي‌رويم اخبار بد و منفي احاطه‌مان كرده است. اشكال فقط اين نيست كه اتفاقات وحشتناك و بدي در سراسر جهان مي‌افتد؛ بلكه ذهن ما نيز بيشتر اسير توجه به اخبار نارضايتي است. روان‌شناسان اين پديده را «منفي‌گرايي» ناميده‌اند و معتقدند اين جزو اولين موضوعاتي است كه در كودكي مي‌آموزيم.

ازآنجايي‌كه اين منفي‌گرايي به اجداد و نياكان ما كمك كرده است كه دربرابر موقعيت‌هاي تهديدآميز بالقوه‌ي زندگي هشيار باشند، امروزه اين رويكرد درجهت خوشبختي و سالم ماندن و حتي بهره‌وري به‌انديشه متخصصينمان مي‌آيد.

در اينجا با رشته‌اي از پيامدها روبه‌رو هستيم. اولين اشكال هنگامي پيش مي‌آيد كه دستخوش اخبار بد مي‌شويم. پژوهش‌هاي محققان نشان مي‌دهند تنها صرف سه دقيقه پاي اخبار بد در صبحگاه (برعكس محتواهاي روحيه‌دهنده) حالت روحي شما را براي تمام روز خراب مي‌كند.

اشكال بعدي اين است كه خود اخبار هم دستخوش تغييرات منفي مي‌شوند. طبق داده‌هاي دانشمندي به نام كالو ليتارو كه تكنيك واكاوي احساسات را به‌منظور ارزيابي بار احساسي مقالات منتشرشده در نيويورك‌تايمز به‌كار برده است، اخبار به‌طرز پيشرفته‌اي از سال ۱۹۷۰ به‌بعد دلگيرتر و غم‌افزاتر شده‌اند. مقالات مطالعه‌شده بين سال‌هاي ۱۹۴۵ تا ۲۰۰۵ منتشر شده و مجموعه‌اي از مقالات گوناگون ترجمه‌شده از ۱۳۰ كشور جهان بوده‌اند.

فارغ از اينكه آگاهي از اوضاع جامعه بهتر است، شنوندگان اخبار سنگين و منفي به‌دليل «جهت‌‌گيري شناختي» دچار بي‌منطقي و نسنجيدگي مي‌شوند. در علم روان‌شناسي جهت‌گيري شناختي را Availability Heuristic مي‌نامند. اين نگرش توضيح مي‌دهد كه افراد احتمال رويداد يا فراواني اتفاقي را با مباحثي تخمين مي‌زنند كه به‌طور نمونه به ذهنشان رسيده‌ است. به‌همين‌دليل است كه افراد طوفان و گردباد را كه به‌طور ميانگين پنجاه نفر را در سال مي‌كشد، دليل عمومي‌تري براي مرگ درمقايسه‌با آسم مي‌دانند كه ساليانه جان چهارهزار نفر را به‌طور ميانگين مي‌گيرد.

هر فردي آگاه‌بودن و خبرداشتن را ترجيح مي‌دهد. با‌اين‌حال نمايش بيش‌ازحد اخبار، به‌ويژه اخبار منفي، ممكن است بر حال‌وهوا و توانايي خردمندي و منطقي‌بودن ما تأثير جدي بگذارد. پس، چه كار كنيم؟

به‌عنوان اولين گزينه، مي‌توانيم از كُندكردن چرخه‌ي اخبار شخصي خود آغاز كنيم. موبايل‌هاي هوشمند و نوتيفيكيشن‌هاي فوري و اپليكيشن‌هاي خبري، اخبار جديد (به‌خصوص اخبار منفي) را سريع دردسترس قرار مي‌دهند يا حتي بدتر از آن، اين اخبار را بدون رضايت ما برايمان به‌طور مستقيم ارسال مي‌كنند.

براي شكستن اين چرخه، نير ايال نويسنده‌ي جزوه رايگان قلاب و طراح رفتاري، خواندن اخبار از روزنامه را به‌جاي اخبار الكترونيك توصيه مي‌كند.

باوجوداين، آهسته‌كردن چرخه‌ي خبري راه‌حل كامل و دقيقي نيست و هنوز با معضل ازدست‌دادن اطلاعات و اعتماد به منابع خبري روبه‌رو هستيم. خطر اخبار تقلبي و گردش‌هاي خبري بسيار سريع مسئوليت مطالعه خبرها را براي خواننده ايجاد مي‌كند تا بتواند اخبار موثق را از اخبار ناموثق تشخيص بدهد.

تشخيص اخبار موثق از خبرهاي نادرست از انديشه متخصصينات جيهي جلولي، روزنامه‌نگار آزادكار، مهارتي است كه هر خواننده‌اي نياز دارد. او مي‌گويد:

انتخاب اينكه چه چيز بخوانيم و كي بخوانيم و چطور بخوانيم، مهارت سواد خبري محسوب مي‌شود. همان‌طوركه سواد مالي به اين معنا است كه پول چگونه كار مي‌كند و مؤثرترين راه مديريت آن چيست، سواد خبري هم به‌معناي آشنايي با چگونگي ايجاد نشريات و مجلات و مؤثرترين روش‌هاي استفاده از روزنامه‌ها است. پيگيري كوركورانه‌ي گردش اخبار با ازراه‌رسيدن خبرهاي جديد كار را براي تغيير ذهنيت شما سخت مي‌كند.

برندان نايهان، يكي از محققان علوم سياسي است كه همواره درزمينه‌ي تصحيح اطلاعات غلط منتشرشده مطالعه كرده است. وي به اين نتيجه رسيده كه وقتي ايده‌هاي نادرستي در ذهن مردم شكل مي‌گيرد، استراتژي مطمئني براي بيرون‌آوردن آن‌ها از اين حالت وجود ندارد. اين مسئله به‌ويژه براي ذهن‌هايي بغرنج‌تر است كه خبرهاي نادرست به‌طور ايدئولوژيك دردسترس آن‌ها قرار دارد. بنابراين، اگر تصحيح اطلاعات غلطِ موجود در ذهن حتي با وجود ارائه‌ي حقيقت تااين‌حد سخت است، بهتر است از ابتداي شنيدن خبرها كمي ترديد داشته باشيم و زود نپذيريم.

درادامه، توصيه‌ي مفيدي از افراد مختلف را براي شما مي‌آوريم كه كمك مي‌كند درعين آنكه باخبر مي‌مانيد، در خبرها غرق نشويد و تحت‌تأثيرشان قرار نگيريد.

درحالي‌كه اكثر افراد وقت زيادي در فيسبوك مي‌گذرانند، براين، مهندس نرم‌افزار، به اين نكته اشاره مي‌كند كه چرا ايجاد سدي دربرابر اطلاعات اشتراك‌گذاري‌شده در صفحه‌اش نوعي مبارزه است. او چنين بيان مي‌كند:

فيسبوك به‌خصوص به منبع خبري خيلي از اعضايش تبديل شده است. نتيجه براي من اين‌طور است كه اگر حدود صد پست از دوستان و غريبه‌ها را ببينم، درصورت وجود لينك سريع از يكي از واحدهاي خبرگزاري در هر پست، اغلب اوقات تيتر و محتواي آن منفي و خشمگين و عصيانگر است. مي‌بينيد كه هرچه موضوع مهم‌تر باشد، افراد بيشتري آن را به‌اشتراك مي‌گذارند. در پايان روز، اين موضوع ممكن است روي من فشار بياورد و باعث شود درگير موضوعي بشوم كه قصد نداشته‌ام در گفت‌وگوها و مذاكره‌ي خود آن‌ها را مطرح كنم؛ چون حالا من به خواندن و حرف‌زدن درباره‌ي آن موضوع معتاد هستم.

ديويد، برنامه‌نويس، از شروع تنظيم نحوه‌ي دسترسي‌اش به اخبار مي‌گويد:

برنامه‌ي صبحگاهي من در سال گذشته به اين شكل بود كه بيدار و با مطالعه سرخط خبرها مطمئن شوم كه دنيا هنوز نابود نشده است. سپس، به توييتر و فيسبوك شخصي‌ام نگاهي بيندازم تا ببينم چه گروه‌هايي دارم كه در آن همراه‌با دوستان مي‌توانم درباره‌ي فاجعه‌ي آن روز صحبت كنم. اين رفتارم امروز دارد به‌سر مي‌آيد و درتلاشم كه راهي براي جلوگيري از اين رفتار پيدا كنم. البته نه درحدي‌كه كاملا از اطلاع از اخبار فاصله بگيرم. مبارزه با اين را رفتار شروع كرده‌ام. براي اين كار پياده‌روي‌هاي صبحگاهي را پيش از نگاه‌كردن به موبايل در ابتداي صبح آغاز كردم. مطالعه موبايل را به زمان ناهار موكول كردم. همچنين، اپليكيشن‌هاي يادآوري تمركز بر تنفس را روي موبايل فعال كردم. با كمك اين كارها توانستم راهي براي تمركز بر كارهاي ضروري به‌جاي توجه به سير اخبار نگران‌كننده پيدا كنم. اين باعث شد انسان مفيدتري بشوم.

براي مديسون، دانشمند علوم اطلاعات، بهترين راه محدودكردن صرف اخبار روي تلفن‌همراهش است. همچنين، بايد مطمئن شود موبايل در هنگام كار نزديك و دردسترس او نيست. وي مي‌گويد:

بيشتر پيگيري‌هاي خبري و اطلاعات عمومي من ازطريق تلفن‌همراهم براي اينكه تمركزم روي كار و يادگيري‌ام حفظ شود، از بازكردن وبگاه‌هاي خبري و رسانه‌هاي اجتماعي روي رايانه‌ام دوري مي‌كنم. اخيرا تلفن‌همراهم را خارج از محيط اداري مي‌گذارم تا در زماني‌كه مي‌خواهم پربار و فعال باشم، از برداشتن آن خودداري كنم.

كو مارك نيز مانند ديويد بر تعادلي سالم در طول روز تمركز مي‌كند:

دنيا در سال‌هاي اخير تغييراتي اساسي كرده و ورود بي‌اجازه‌ي بعضي از اخبار و اطلاعات، به امري اجتناب‌ناپذير تبديل شده است. فكر مي‌كنم بيشتر از گذشته نياز است كه در لحظه آگاه باشيم؛ اما حداقل تلاش كنيم تا قبل از زمان ناهار از اخبار دوري كنيم. استراتژي من براي مدت‌ها به اين شكل بوده است:در اغلب اوقات موبايل موبايل را بي‌صدا نگه مي‌دارم و صفحه‌ي نمايش آن را به پشت روي ميز مي‌گذارم. سال‌ها پيش فيسبوك را ترك كردم و شايد تنها دوسه مرتبه در سال آن‌هم براي خبرگرفتن از دوستان و فاميل به آن وارد شوم.ميزان نور درون ساختمان و مسافت ديد چشم را هر يك ساعت يك‌بار تغيير مي‌دهم. براي مثال، به بيرون از ساختمان مي‌روم و به دوردست نگاه مي‌كنم. شما هم مي‌توانيد در دوره‌ي زماني مشخصي چنين كاري انجام دهيد و به‌طور كل حدود دَه تا سي دقيقه پياده‌روي كنيد.وسط روز تمرين ورزشي مي‌كنم.

هنك، مهندس نرم‌افزار، تصميم گرفت به‌طور كلي از اخبار مطلع نشود. او فهميد خواندن الكترونيك مطالب غيرخبري بسيار كمك‌كننده است:

تقريبا بر ناديده‌گرفتن امور پافشاري مي‌كنم. تنها تعداد بسيار كمي از اپليكيشن‌هايم زنگ يادآوري دارند. هيچ‌گاه فيسبوك نداشته‌ام. هرگز خارج از ساعات مشخصي رايانامه يا توييترم را چك نمي‌كنم؛ مگر زمان‌هايي كه زيرفشار قرار مي‌گيرم يا به تعويض موضوع متمركزشده احتياج دارم. سعي مي‌كنم بخش درخورملاحظه‌اي از مطالعه‌ي الكترونيكم را به فناوري و موضوعات مشابه آن اختصاص دهم. همچنين، زمان استراحت براي انجام تمرين‌هاي ورزشي بدني نيز بسيار مفيد است.

اين، نوعي دلداري و همدلي براي ما است تا بفهميم در دست‌به‌گريبان‌شدن با سيل بي‌رحمانه‌اي از اخبار بد تنها نيستيم. هركسي از روزنامه‌نگار گرفته تا افراد معروف، به‌نوعي با مرز باريك آگاه‌شدن از اخبار و غرق‌شدن در آن درگير هستند. درهرصورت، اگر مي‌خواهيم شادتر و نوآورتر باشيم نبايد اجازه بدهيم منفي‌نگري روزهاي ما را درخود فروببرد.