مطالعه تأثير شيوع ويروس كرونا بر كسبوكارهاي فناوري اطلاعات در كشور
بعد از شيوع ويروس كرونا در كشور، عادات رفتاري مردم تحت تأثير قرار گرفت، مدارس، دانشگاه‌ها و بسياري از كسبوكارها تعطيل شدند و مردم حضور خود را در سطح جامعه به حداقل رساندند. كسبوكارهاي اينترنتي نيز از اين قاعده مستثني نبودند و در اين مدت با پيچيدگي‌ها و چالش‌هاي زيادي مواجه شدند. ازآنجاكه هر كسب‌وكار با شبكه‌ي وسيع و متنوعي از مشتريان، تأمين‌كنندگان، نهادهاي حاكميتي و دولتي و... در ارتباط است و از آن‌ها تأثير مي‌پذيرد، تأثيرپذيري هريك از اجزاي اين شبكه از شيوع كرونا، مي‌تواند اثر متفاوتي روي كسب‌وكار بگذارد.
شايد در نگاه اول به‌انديشه متخصصين برسد كه برخي كسبوكارها از شرايط جديد منتفع مي‌شوند؛ اما ممكن است به‌دليل تأثير منفي شيوع ويروس كرونا بر تأمين‌كنندگان آن‌ها، اين كسبوكارها نيز نتوانند از فرصت پيش‌آمده براي توسعه‌ي فعاليت خود استفاده كنند؛ بنابراين شناخت رفتار و خواسته‌هاي كسبوكارها به حاكميت كمك مي‌كند تا سياست‌هاي كارآمدتري را براي كاهش اثرات اجتماعي و اقتصادي شيوع ويروس كرونا روي شهروندان و كسبوكارها اتخاذ كند. ازهمين‌رو سازمان فناوري اطلاعات ايران پيمايشي را در تماس با مديران ۱۰۰ شركت منتخب از ۲۰۰۰ شركتي كه در سامانه‌ي نوآفرين (irannoafarin.ir) ثبت‌نام كرده بودند، انجام داده و نتيجه‌ي آن را منتشر كرده است. ۲۳ فروردين ۱۳۹۹، همكاران معاونت سياست‌گذاري فناوري اطلاعات سازمان فناوري اطلاعات ايران اين پيمايش انجام داده است. همچنين، بخش ديگري از اطلاعات از سايت techrasa فارسي و پيوست گردآوري شده است كه درادامه بخش‌هايي از آن را باهم مرور مي‌كنيم.
دو تصوير بالا آماري كلي از تغييرات كسبوكارهاي حوزه‌ي مختلف را نشان مي‌دهد. براي بزرگ شدن تصاوير مي‌توانيد روي آن كليك كنيد.
تأثير ويروس كرونا بر صنعت خدمات گرشگري الكترونيك
بيشترين تأثير ويروس كرونا بر استارتاپ‌هاي ايراني در صنعت فروش الكترونيك خدمات گردشگري اتفاق افتاده است. استارتاپ‌هاي «فلايتيو» و «علي‌بابا» بيشترين سهم از فروش بليت‌هاي هوايي را دارند كه به‌ترتيب ۷۵ درصد و ۸۰ درصد كاهش در ميزان كل فروش را تجربه كردند. همچنين، اين اتفاق به تعديل نيرو در دو استارتاپ علي‌بابا و الي‌گشت منجر شد. در حوزه‌ي اجاره‌ي اقامتگاه‌هاي گردشگري نيز استارتاپ «شب» از كاهش ۷۰ درصدي رزرو اقامتگاه‌هاي گردشگري خبر داده است. «اسنپ‌تريپ» نيز با كاهش ۱۰۰ درصدي رزرو هتل‌ها و كاهش ۶۵ درصدي خريد پروازها مواجه شده است.
در همين راستا مسعود طباطبايي، مديرعامل علي‌بابا، اعلام كرد به‌دليل اشكالاتي كه درزمينه‌ي فعاليت شركت‌هاي گردشگري از پاييز امسال تاكنون رخ داده، قرارداد ۱۸۲ نفر از نيروهاي خود را تمديد نكرده است. به‌گفته‌ي طباطبايي، اين شركت ۷۵۴ نيروي انساني داشته و به اين ترتيب حدود ۲۴ درصد نيروهاي خود را تعديل كرده است. همچنين، اين شركت با اشكال استرداد بليت‌هاي ثبت‌شده‌ي مسافران ازطريق پلتفرم نيز روبه‌رو است.
تأثير ويروس كرونا بر پلتفرم هاي اطلاع‌رساني خدمات تفريحي و فرهنگي
بعد از كسبوكارهاي الكترونيك خدمات مسافرتي و گردشگري، پلتفرم‌هاي اطلاع‌رساني خدمات تفريحي و فرهنگي بزرگ‌ترين خسارت را به‌دليل شيوع ويروس كرونا تجربه كرده‌اند. به‌دليل لغوشدن تمامي رويدادها، ميزان فروش استارتاپ «ايوند» ۷۵ درصد كاهش داشته و ۹۰ درصد فروش فعلي استارتاپ از رويدادهاي الكترونيك است. استارتاپ «تيكت» نيز كه در حوزه‌ي فروش بليت تئاتر، كنسرت و سينما فعاليت دارد، با افت ۱۰۰ درصد خريد بليت روبه‌رو شده و تمامي فروش خود را از دست داده است. همچنين، مسئله‌ي استرداد بليت‌هاي خريده‌شده از چالش‌هاي پيش روي اين كسبوكارها است. در حوزه‌ي تخفيف و خريد گروهي نيز، دو مجموعه‌ي «تخفيفان» و «نت‌برگ» ۸۰ درصد كاهش فروش داشته‌اند.
افزايش ميزان خريد الكترونيك
توصيه‌ي پزشكان به ماندن در خانه باعث شده تا استارتاپ‌هاي خريد الكترونيك كالا رشد خوبي در اين مدت داشته باشند. استارتاپ «باسلام» و «اسنپ‌ماركت» به‌ترتيب ۱۵ و ۵۰ درصد افزايش در فروش و تقاضا داشته‌اند كه نتيجه‌ي تمايل مردم به خريد الكترونيك و عدم خروج از خانه است. فروشگاه اينترنتي «ايسام» هيچ تغييري در فروش نداشته است.
تأثير ويروس كرونا بر سامانه‌هاي حمل‌ونقل الكترونيك
سامانه‌ي حمل‌ونقل الكترونيك نيز شاهد كاهش رفت‌وآمد و ثبت سفارش بوده است. «اسنپ» از كاهش ۷۰ درصدي تعداد سفرها و اثرگذاري بر درآمد ۵۰۰ هزار راننده‌ي فعال اين شركت خبر داده است. استارتاپ «تي‌نكست» نيز كه در حوزه‌ي پست درون‌شهري فعاليت دارد، ۷۳ درصد افت در ارسال تعداد بسته‌هاي پستي را تجربه كرده است. برخلاف تي‌نكست، «الوپيك» افزايش ۵ درصدي در تعداد بسته‌هاي پستي را تجربه كرده كه مي‌تواند ناشي از افزايش تقاضاي فصلي باشد.
الوپيك اعلام كرده است با اينكه ثبت درخواست پيك در اين سامانه بين ۱۰ تا ۱۲ درصد كاهش داشته است، با فعال‌كردن طرح‌هاي جديد مانند خريد از سوپرماركت‌ها ازطريق اپ يا راه‌اندازي سرويس «الو فروش» براي كمك به كسبوكارهاي آفلاين، تلاش كرده راهي براي جبران كاهش درآمد پيدا كند. همچنين، اين شركت از توقف فعلي سرويس «الوماركت» خبر داده و مي‌گويد در شرايط فعلي، تمام تمركز خود را روي سرويس اصلي، يعني ارسال بسته‌هاي پيكي گذاشته است.
تأثير ويروس كرونا بر تماشاي الكترونيك فيلم و سريال و بازي‌هاي الكترونيك
خانه‌نشيني مردم ميزان تماشاي الكترونيك فيلم و سريال را افزايش داده است. ميزان بارگذاري و تماشاي ويدئو در «آپارات» به‌ترتيب با ۴۰ و ۲۵ درصد رشد همراه بوده است. همچنين، با رايگان‌شدن تماشاي الكترونيك انيمشين در «فيليمو» ميزان تماشاي محتواي انيميشني ۷۴ درصد و ديگر محتواي بصري ۳۵ درصد رشد كرده است. همچنين، فيليمو مي‌گويد با شيوع ويروس كرونا و خانه‌نشيني مردم، ميزان تماشاي الكترونيك فيلم روي اين پلتفرم ۶۵ درصد افزايش داشته است.
ركورد خريد هفتگي بازي در هفته‌ي دوم فروردين ۱۳۹۹ نيز شكسته شد. در اين دوره‌ي زماني، ركورد ۲۲ ميليون نصب با به‌روزرساني براي بازي‌هاي بازار ثبت شد كه نسبت به ميانگين هفتگي سال قبل از آن ۷۲ درصد افزايش را نشان مي‌دهد. طبق آمار كافه بازار، متخصصان از ابتداي اسفند ۱۳۹۸ تا ۱۵ فروردين امسال، ۱۰۷ ميليون بار بازي دانلود يا به‌روزساني كرده و ركورد خريد هفتگي بازي را نيز شكستند.
تأثير ويروس كرونا بر برگزاري رويداد و كلاس الكترونيك
دو استارتاپ «ايسمينار» و «لحظه‌نگار» كه بستر برگزاري رويداد و كلاس الكترونيك هستند، رشد خوبي كسب كرده‌اند. ايسمينار در مدت كوتاه شيوع كرونا، افزايش ۴۰۰ درصدي فروش روزانه را ثبت و در يك هفته ۶ هزار متخصص جديد جذب كرده است. استارتاپ لحظه‌نگار نيز از افزايش ۵۰ درصدي برگزاري رويداد و كلاس الكترونيك خبر داده است.
تأثير ويروس كرونا بر اپليكيشن‌هاي مالي و فينتك
آمار يا برآوردي از تأثير شيوع ويروس كرونا بر كسبوكارهاي مبتني‌بر خدمات مالي و فينتك در ايران منتشر نشده است؛ اما طبق تحقيقات گروه deVere، شيوع ويروس كرونا باعث افزايش ۷۲ درصدي متخصصان اپليكيشن‌هاي فينتك در اروپا شده است. اپليكيشن‌هاي آسيايي نيز همين ميزان رشد را در دوره‌ي شيوع كرونا تجربه كرده‌اند.
كاهش تبليغات الكترونيك
باتوجه‌به بحراني كه براي كسبوكارها پيش آمده و افت درآمد را براي آن‌ها به‌همراه داشته، كاهش تبليغات نيز دور از انتظار نيست. در حوزه‌ي تبليغات الكترونيك دو مجموعه‌ي «تپسل» و «ادرو» ۵۰ درصد افت در ثبت سفارش تبليغات را تجربه كرده‌اند. مجموعه‌ي ادرو ۷۰ درصد كاهش در كل فروش داشته است. به‌طوركلي، شيوع كرونا باعث كاهش ۹۰ درصدي تبليغات كليكي و ۵۰ درصدي همكاري در فروش شده است.
تأثير ويروس كرونا بر مرسولات پستي فروشگاه‌هاي اينترنتي
گزارش شركت ملي پست نشان مي‌دهد مرسولات پستي مربوط به خريدهاي اينترنتي از فروشگاه‌هاي خاص در اين مدت افزايش پيدا كرده است. فروشگاه اينترنتي «گاج ماركت» با ۲۳۶،۷۰۰ مرسوله در ۲۰ روز اول سال ۱۳۹۹، رتبه‌ي اول تعداد مرسولات خريد اينترنتي را دارد و پس از آن ديجي‌كالا با ۲۱۶،۱۰۰ مرسوله در رتبه‌ي دوم است. نمودار زير ميزان رشد مرسولات خريد اينترنتي در ۲۰ روز اول سال ۱۳۹۹ در مقايسه با زمان مشابه سال گذشته را نشان مي‌دهد. مرسولات خريد اينترنتي دو فروشگاه «گاج ماركت» و «باسلام» در اين بازه‌ي زماني در مقايسه با ساير شركت‌ها رشد ۷۰۰ الي ۸۰۰ درصدي داشته‌اند.
تعداد بسته‌هاي ارسالي ازطريق پست نيز در ۲۰ روز ابتدايي ۱۳۹۹ در مقايسه با زمان مشابه در سال گذشته، رشد درخورتوجهي داشته است. با‌اين‌حال، لغو ۷۰ درصدي پروازهاي هواپيما و لغو ۱۰۰ درصدي حركت قطارها، باعث تأخير در ارسال بسته‌هاي پستي شده كه بر عملكرد برخي كسبوكارها تأثير منفي گذاشته است.
تأثير ويروس كرونا بر بازار خريد و فروش موبايل
حسين غروي، رئيس هيئت‌مديره‌ي انجمن واردكنندگان موبايل و تبلت و لوازم جانبي، از ركود ۳۰۰ درصدي در حوزه‌ي موبايل نسبت به شب عيد سال گذشته خبر داده و اعلام كرده است كه شيوع ويروس كرونا در كشور به واحدهاي صنفي فعال در اين بازار صدمات جدي زده و كسبوكارهاي زيادي در بازار موبايل تعطيل شده‌اند.
به‌گفته‌ي او، بازار موبايل كشور شاهد ركود ۶۰ درصدي در اسفند ۱۳۹۸ نسبت به بهمن ۱۳۹۸ بوده است.
تأثير ويروس كرونا بر سرويس‌هاي الكترونيك توزيع غذا
اگرچه در ابتداي شيوع ويروس كرونا در كشور سعيد لطفي، مديرعامل اسنپ‌فود، از كاهش ۷۰ درصدي فروش اين مجموعه (معادل ۲۰ تا ۳۰ ميليارد تومان) خبر داد، در روزهاي بعد، ظاهرا نيمي از متخصصان اسنپ‌فود به چرخه‌ي سفارش الكترونيك برگشته‌اند. مهراد عبدالرزاق، رئيس هيئت‌مديره‌ي اسنپ‌فود، مي‌گويد پس از شيوع كوويد ۱۹ سفارش‌هاي سرويس رستوران اسنپ‌فود كاهش شديدي داشت؛ اما پس از آن، اين روند تغيير و تعداد سفارش‌هاي اسنپ‌فود نسبت به روزهاي آغازين شيوع كرونا، ۴۰ درصد افزايش پيدا كرده است.
چگونگي تأثير شيوع كرونا بر كسب‌وكار (مثبت و منفي)
طبق گزارش سازمان فناوري اطلاعات، كسبوكارهاي حوزه‌ي سلامت و پزشكي (توليد تجهيزات پزشكي، مشاوره‌ي الكترونيك و...) با ۵۹ درصد تأثير مثبت و ۴۱ درصد تأثير منفي بيشترين تأثير مثبت را در ايام شيوع ويروس كرونا گرفته‌اند و درمقابل، كسبوكارهاي حوزه‌ي خدمات فناوري اطلاعات و نرم‌افزار (خدمات‌الكترونيك مانند تاكسي اينترنتي و شبكه‌هاي فروش اينترنتي) با ۸۶ درصد تأثير منفي و ۱۴ درصد تأثير مثبت، بيشترين تأثير منفي را در اين ايام گرفته‌اند. ويروس كرونا روي خدمات حوزه‌ي كسبوكارهاي ديجيتال ۷۱ درصد تأثير منفي و روي حوزه‌هاي نيازمند حضور فيزيكي در محل كار نيز ۷۵ درصد تأثير منفي گذاشته است.
مطالعه تعديل نيروي انساني ناشي از شيوع ويروس كرونا
در بخش ديگر گزارش آمده است كه ۱۸ درصد شركت‌ها به تعديل نيروهاي خود مجبور شده‌اند و اغلب آن‌ها در حوزه‌ي نرم‌افزار فعال بوده‌اند. كسبوكارها دلايل تأثير منفي شيوع ويروس كرونا را به‌شرح زير اعلام كردند:
شركت‌هاي فعال در حوزه‌ي نرم‌افزار معمولا با نبود نيروي كار در محل، دچار اشكالات نمي‌شوند؛ اما بيشترين تأثير منفي از «اختلال در دسترسي به زنجيره‌ي ارزش، شامل خدمت‌دهندگان، پيمانكاران و...» را گرفته‌اند.
براي مشاهده در ابعاد اصلي روي تصاوير كليك كنيد
تأثير شيوع ويروس كرونا بر درآمد شركت‌ها
مطالعه حوزه‌هايي كه بيشترين و كم‌ترين كاهش درآمد را بعد از شيوع ويروس كرونا داشته‌اند، نشان مي‌دهد شركت‌هاي فعال در حوزه‌ي پزشكي، بيشتر از ساير حوزه‌ها، كاهش درآمد نداشته‌اند يا كاهش درآمد ناچيزي داشته‌اند. درمقابل، شركت‌هاي فعال در حوزه‌ي نرم‌افزار بيشتر از ساير حوزه‌ها كاهش درآمد داشته‌اند.
در بخش پاياني گزارش از شركت‌ها پرسيده شده است: «با همين ميزان از نقدينگي، تا چند ماه قادر به ادامه فعاليت خود هستيد؟»
از بين ۹۴ شركت، ۵۸ شركت (۶۱ درصد) ادعا كرده‌اند درصورت تداوم شرايط موجود، كسب‌وكارشان در كمتر از ۳ ماه كاملا تعطيل خواهد شد. ۶ شركت ديگر بين ۳ تا ۶ ماه دوام خواهند داشت و ۳۰ شركت نيز گفته‌اند كه با منابع موجود، تنها تا پايان سال مي‌توانند به فعاليت در كسب‌وكار خود ادامه دهند. همچنين، ۴۳ درصد شركت‌هايي كه كمتر از ۳ ماه منابع براي ادامه‌ي كسب‌وكار خود دارند، در حوزه‌ي نرم‌افزار فعاليت مي‌كنند.
شركت‌ها در پاسخ به اين پرسش كه «كدام‌يك از هزينه‌هاي زير، بيشترين تعهد (فشار) را براي آن‌ها در پي خواهد داشت؟» موارد زير را به‌ترتيب اولويت، مهم‌ترين هزينه‌ي شركت‌ها در ماه‌هاي آينده اعلام كردند:
همچنين، كسبوكارها حوزه‌هاي اولويت‌‌دار براي دريافت تسهيلات دولتي را به‌ترتيب زير اعلام كردند:
گزارش كامل سازماني فناوري اطلاعات درباره‌ي تأثير شيوع ويروس كرونا بر كسبوكارهاي اين حوزه را مي‌توانيد از اينجا دانلود كنيد.
هم انديشي ها