نگاهي عميق به افسانه بي ام و M3 از ۱۹۸۵ تا كنون

مدتي پيش مطلبي در مورد خودروهاي جاده‌اي كه به منظور كسب مجوز شركت در مسابقات اتومبيلراني ساخته شده بودند، منتشر كرديم كه يكي از خودروهاي معرفي‌شده در آن، توجه بيشتري جلب كرد: بي‌ام‌و M3 GTR. با توجه به محبوبيت سري M3، در اين مقاله كه با يك ويدئوي ۱۰ دقيقه‌اي جذاب همراه شده است، تمام نسل‌هاي مدل پرطرفدار M3 را مطالعه مي‌كنيم؛ البته در اين مطلب سعي داريم بر مدل‌هاي اصلي M3 در پنج نسل‌ مختلف آن تمركز كنيم و انواع نسخه‌هاي توليد محدود و متنوع را كنار گذاشتيم. با مطالعه روند ساخت و تغييرات بي‌ام‌و M3، همراه اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران باشيد.

در مسابقات قهرماني تورينگ آلمان (DTM) دهه ۱۹۸۰ آلمان، مرسدس‌بنز با بهينه‌سازي مدل سدان كامپكت 190 فرمانروايي مي‌كرد. DTM به‌عنوان عالي‌ترين سطح مسابقات آلمان محسوب مي‌شود كه بنابراين، برندهاي خودروسازي آلمان همچون مرسدس و بي‌ام‌و، به دنبال قهرماني در آن بودند. پس از عملكرد بي‌نظير مرسدس در اين مسابقات، مدير عامل گروه خودروسازي بي‌ام‌و، ابرهارد كوئنهايم، به دپارتمان موتوراسپرت بي‌ام‌و M، سفارش يك خودروي مسابقه‌اي جديد بر اساس سري 3 اين شركت داد تا در مسابقات DTM رقيب محصولات مرسدس باشد.

اما بي‌ام‌و با يك اشكال روبه‌رو بود؛ كسب تأييديه براي شركت در مسابقات. بر اساس قوانين مسابقات اتومبيلراني، بايد هر شركت نسخه‌ي جاده‌اي خودرو خود را تقويت مي‌كرد و در مسابقات شركت مي‌داد. بي‌ام‌و براي گرفتن اين تأييديه، بايد ۵ هزار دستگاه از خودروي جاده‌اي خود را به بازار عرضه مي‌كرد. اما بخش فروش بي‌ام‌و معتقد بود كه تقاضاي لازم براي توليد ۵ هزار دستگاه M3 وجود ندارد. با اين حال بي‌ام‌و براي ماندن در ميدان رقابت خط توليد M3 را استارت زد.

براي تولد M3 قبل از هر چيز به يك پيشرانه‌ي توانا نياز بود كه دپارتمان M بي‌ام‌و سنگ تمام گذاشت. تيم مهندسي دپارتمان M، پيشرانه‌ي ۶ سيلندر خطي مدل M1 را انتخاب كردند؛ اما اين پيشرانه براي سري 3 بي‌ام‌و بيش از حد سنگين بود. سريع‌ترين و بهترين راه‌ حل آلماني موجود، حذف دو سيلندر و تولد پيشرانه‌ي جواهر چهار سيلندر S14 بود. پيشرانه‌ي S14 در مدت‌زمان فقط دو هفته به مرحله‌ي تست پروتوتايپ رسيد. پس از ساخت يكي از بهترين پيشرانه‌هاي مسابقه‌اي تاريخ، دپارتمان M به سراغ بدنه‌ي سري 3 رفت و تمام بخش‌هايي كه از چهار پنل ساخته شده بودند كنار گذاشت و با پنل‌هاي آيروديناميك‌تر جايگزين كرد. تيم مهندسي دپارتمان M سپس به تنظيم و تقويت سيستم تعليق، گاز و ترمز پرداخت. در واقع M3 تا جايي كه ممكن بود از يك خودروي استاندارد جاده‌اي فاصله داشت.

حاصل تركيب بي‌ام‌و سري 3 و مهندسي دپارتمان M در سال ۱۹۸۶ رونمايي شد. اولين M3 تاريخ با پيشرانه‌ي چهار سيلندر خطي به قدرت ۲۰۰ اسب بخار و تيونينگ فرمان توسط استادان نوربرگرينگ، در مسير مستقيم و در پيچ عملكردي باورنكردني به نمايش گذاشت. مسلماً مقامات بي‌ام‌و به دنبال توليد يك خودروي قابل بودند، ولي حتي خود آن‌ها هم انتظار اين عملكرد را نداشتند. دپارتمان M يك خودروي استاندارد جاده‌اي را به تكامل رسانده بود كه نسخه‌ي مسابقه‌اي آن كاملا موفق بود. نتيجه‌ي عملكرد عالي M3 در مسابقات فروش تمام ۵ هزار دستگاه M3 جاده‌اي بود كه در واقع بي‌ام‌و حدود ۱۸ هزار دستگاه از نسل اول M3 را به بازار عرضه كرد. به دليل محبوبيت بالاي M3 نسخه‌هاي ديگري از آن مانند اوولوشن (Evolution) و اوولوشن اسپرت هم عرضه شد. حتي بي‌ام‌و مدل مفهومي وانت M3 را هم معرفي كرد كه البته به توليد انبوه نرسيد. اين وانت توسط متخصصان دپارتمان M به مدت ۲۶ سال استفاده شد. البته همانطور كه ذكر شد، M3 فقط به‌منظور كسب تأييديه مسابقات DTM ساخته شد و بنابراين نسخه‌ي جاده‌اي آن، تجهيزات رفاهي زيادي نداشت و اصلا يك خودروي لوكس نبود. به‌طور كلي پس از موفقيت بي‌نظير M3 در جاده و در پيست، مدل بي‌ام‌و M3 تبديل به يك خودروي افسانه‌اي شد.

نسل دوم M3 كه بر پايه‌ي مدل E36 ساخته شده بود در سال ۱۹۹۲ معرفي شد. اولين رويكردي كه دپارتمان M در ساخت اين مدل به‌ كار برد، رفع ضعف‌هاي نسل اول M3 در طراحي كابين و فضاي داخلي، تجهيزات رفاهي استاندارد و طراحي زيباتر بدنه بود.

اما E36 تغييرات ديگري هم به همراه داشت؛ پيشرانه‌ي ۶ سيلندر خطي تنفس طبيعي دوباره قلب تپنده‌ي M3 شده بود كه با حجم ۳ ليتر، ۲۸۲ اسب بخار  قدرت توليد مي‌كرد. در واقع اين پيشرانه، بهترين نسبت اسب بخار به ليتر را در تمام خودروهاي با پيشرانه‌ي تنفس طبيعي آن دوران داشت. نسخه‌هاي مختلف ديگري همچون M3 GT، اوولوشن، M3-R و كامپكت از E36 M3 ساخته شد. نسل دوم M3 را مي‌توان به‌عنوان پلي براي رسيدن به نهايت عملكرد بي‌ام‌و M3 در دوران مدرن دانست.

نسل سوم بي‌ام‌و M3 كه بر پايه‌ي مدل E46 ساخته شد، يك خودروي جاده‌اي تمام‌عيار بود. پيشرانه‌ي ۶ سيلندر خطي تنفس طبيعي ۳.۲ ليتري آن، ۳۳۸ اسب بخار قدرت توليد مي‌كرد كه در مقايسه با نسل اول آن، بيش از ۱۰۰ اسب بخار، قدرت بيشتري داشت. E46 M3 در بين محصولات بي‌ام‌و به‌عنوان يك جواهر شناخته مي‌شود. حدود ۸۵ هزار دستگاه از نسل سوم M3 در سراسر جهان فروخته شد. مجله‌ي آمريكايي Road & Track، نسل سوم بي‌ام‌و M3 را محبوب‌ترين خودروي اسپرت تمام دوران انتخاب كرد. E46 M3 فناوري جديد يا ويژگي عجيب و غريب به همراه نداشت؛ فقط يك خودروي كامل و بي‌نظير كه به بهترين نحو ممكن ساخته شده بود.

نسخه‌ي مسابقه‌اي آن M3 GTR نام داشت كه به پيشرانه‌ي هشت سيلندر V شكل با قدرت ۴۴۳ اسب بخار مجهز بود. M3 GTR در مسابقات لمانز آمريكا (ALMS) سال ۲۰۰۱ در بخش GT به مقام قهرماني رسيد. نسخه‌هاي مختلف جاده‌اي مانند CSL و CS نيز به تعداد محدود توليد شد. نسل سوم M3 به دليل عملكرد عالي و محبوبيت آن، در دو عنوان Most Wanted و Carbon  از سري بازي‌هاي ويدئويي Need For Speed به‌عنوان خودروي اصلي و تبليغاتي و با طراحي معروف استوديوي Black Box حضور داشت.

نسل چهارم بي‌ام‌و M3 بر اساس مدل E90 در نمايشگاه خودروي ژنو سال ۲۰۰۷ رونمايي شد. تيم مهندسي دپارتمان M، پيشرانه‌ي هشت سيلندر V شكل S65، با قدرت ۴۱۴ اسب بخار و گشتاور ۴۰۰ نيوتن‌متر در E90 M3 استفاده كرده بود. بي‌ام‌و مدتي بعد مدل E92 M3 را با مشخصات متخصص بهتر و نسخه‌ي سدان به بازار عرضه كرد. در ادامه مدل E93 هم عرضه شد كه نسخه‌ي كروك M3 بود.

در واقع بي‌ام‌و در نسل چهارم M3 سه مدل با كدهاي مختلف رونمايي كرد. اما در سال ۲۰۱۱ بود كه مدل مفهومي وانت نسل چهارم M3 معرفي شد. همانند وانت نسل اول، اين مدل نيز به توليد نهايي و انبوه نرسيد و در بخش‌هاي مختلف كارخانه‌هاي بي‌ام‌و استفاده شد.

مدل مسابقه‌اي نسل چهارم M3 براي شركت در كلاس GT2 ساخته شد كه به موفقيت‌هايي بسياري هم دست پيدا كرد.

در سال ۲۰۱۴، نسل جديد M3 بر پايه‌ي مدل F80 معرفي شد؛ اما نسل جديد M3 فقط در قالب سدان كامپكت عرضه مي‌شود و مدل كوپه و دو درب آن با كد جديد M4 معرفي شد (تصوير زير). F80 M3 پيشرانه‌ي جديد ۶ سيلندر خطي سه ليتري توئين توربو با قدرت ۴۲۵ اسب بخار و گشتاور ۵۵۰ نيوتن‌متر را انتخاب كرده است. در واقع نسل فعلي M3، اولين مدل در سري است كه پيشرانه‌ي تنفس طبيعي را كنار گذاشته و مهم‌تر از آن، به فرمان الكترونيكي مجهز شده است. با اينكه طرفداران قديمي M3 از تغييرات جديد پيشرانه‌ي آن دلسرد شدند؛ ولي با عرضه‌ي نسل پنجم M3 و مشخص شدن توانايي‌هاي آن، افسانه‌ي M3 همچنان به راه خود ادامه مي‌دهد.

پس از گذشت ۳۰ سال، بي‌ام‌و M3 همچنان يكي از برترين خودروهاي كلاس اسپرت است. شما طرفدار كدام نسل از M3 هستيد؟

در پايان از شما دعوت مي‌‌كنيم بيننده‌ي ويدئويي جذاب از روند تغييرات پنج نسل از بي‌ام‌و M3 باشيد.