گيربكس دستي يا اتوماتيك؛ كارايي كدام نوع بهتر است؟
معمولاً بيشتر علاقه‌مندان دنياي خودرو، رانندگي با خودروي مجهز به جعبه‌دنده‌ي دستي را لذت‌بخش‌تر از نوع اتوماتيك آن مي‌دانند. سال‌ها پيش كه گيربكس‌هاي اتوماتيك هنوز همه‌گير نشده بودند، متخصص كارشناسان مصرف سوخت كمتر خودروهاي با گيربكس دستي را عامل مهم ديگري برتري مي‌دانستند. اما آيا هنوز هم اين مزيت‌ها وجود دارد؟
بخش اول پاراگراف بالا هنوز هم تغييري نكرده و بعيد است كه به همين راحتي خللي در آن ايجاد شود. هنوز هم عاشقان سرسخت خودرو و رانندگي، تعويض دنده‌هاي دستي را لذت‌بخش‌تر، هيجان‌انگيزتر و نزديك‌تر به شرايط خودروهاي مسابقه‌اي مي‌دانند. لذت كنترل كامل خودرو و وضعيت دنده‌ها، چيزي نيست كه به سادگي ناديده گرفته شود. البته همه‌ي ما بر سر آزاردهنده بودن استفاده‌ي پي‌درپي از پدال كلاچ در ترافيك‌هاي سنگين توافق داريم. ولي در جاده‌هاي با ترافيك مناسب يا جاده‌هاي كوهستاني پر پيچ‌وخم، لذتي كه تعويض دنده‌هاي دستي و بازي كردن با دورموتور به راننده مي‌دهد، ساعت‌هاي خسته كننده در ترافيك شهري را قابل تحمل مي‌كند. مورد ديگر ارزش خودروهاي با جعبه‌دنده‌ي دستي است؛ معمولاً اين نوع خودروها در مقايسه با خودروهاي با جعبه‌دنده‌ي خودكار يا نيمه‌خودكار ارزش كمتري دارند.
باور عموم بر اين است كه خودروهاي با گيربكس دستي سوخت كمتري هم مصرف مي‌كنند. اين باور امروز و در خودروهاي مدرن و پيشرفته با گيربكس اتوماتيك چندان صدق نمي‌كند. اما آيا مي‌دانيد كه دليل مصرف سوخت كمتر خودروهاي با گيربكس دستي چه بوده است؟
براي توقف با خودروي مجهز به گيربكس دستي، بايد با فشردن پدال كلاچ، دنده را در وضعيت خلاص قرار دهيم. اگر بدون استفاده از كلاچ فقط ترمز استفاده شود، پيشرانه خاموش مي‌شود و راننده احتمالاً مورد تمسخر اطرافيان قرار مي‌گيرد. اما در خودروي با جعبه‌دنده‌ي خودكار، در هنگام توقف دنده خلاص نمي‌شود؛ اگرچه اين عمل با حذف استفاده‌ي زياد از كلاچ در ترافيك رانندگي را آسان‌تر مي‌كند، ولي در عين حال مصرف سوخت در سرعت‌هاي پايين را بالا مي‌برد.
اما جعبه‌دنده‌هاي خودكار خودروهاي مدرن با مصرف سوخت كمتر در سرعت‌هاي بالا، اين اشكال را جبران مي‌كنند. اگر توجه كرده باشيد، معمولاً خودروهاي مجهز به جعبه‌دنده‌ي خودكار در مقايسه با نوع دستي، تعداد دنده‌هاي بيشتري دارند. دنده‌هاي بيشتر به معني انقال قدرت مشابه به چرخ‌ها در دورموتور پايين‌تر است كه همين مورد مصرف سوخت را پايين‌تر مي‌آورد.
البته خودروهاي مدرن به نوعي گيربكس جديد مجهز هستند كه اگرچه هنگام رانندگي حس مشابه استفاده از اتوماتيك دارد، ولي عملكرد آن كاملاً متفاوت است. از انديشه متخصصين راننده‌هاي معمولي، گيربكس CVT مانند نوع اتوماتيك آن عمل مي‌كند. براي حركت نيازي به استفاده از كلاچ نيست و به راحتي با قرار دادن دنده در حالت رانندگي (D)،
برخلاف جعبه‌دنده‌هاي خودكار و دستي، گيربكس‌هاي CVT تركيب بي‌نهايت نسبت دنده دارند. به زبان ساده‌تر، گيربكس CVT هميشه در بهترين حالت مصرف سوخت، قدرت را از پيشرانه به چرخ‌ها منتقل مي‌كند. البته هنوز هم جعبه‌دنده‌هاي دستي زيادي وجود دارند كه در برابر نوع خودكار، با استفاده از آن‌ها مصرف سوخت كمتري حاصل مي‌شود، اما در بيشتر خودروهاي مدرن امروز، باور مصرف سوخت كمتر خودروهاي با گيربكس دستي ديگر حقيقت ندارد.
جالب است بدانيد كه بر اساس داده‌هاي موجود، خودروهاي با گيربكس دستي در آمريكا بسيار كمياب شده‌اند. شايد به دليل رانندگي آسان‌تر با خودروهاي مجهز به جعبه‌دنده‌ي دستي يا مصرف سوخت كمتر، بسياري از افراد و خانوادهها اين نوع خودروها را ترجيح دهند، ولي عاشقان دنياي خودرو هيچوقت حاضر نيستند پيوند بين دست راست و دسته‌دنده و پدال دوست‌داستني كلاچ را به فراموشي بسپارند.
هم انديشي ها