بزرگ‌ ترين رسوايي‌ ها در تاريخ صنعت خودروسازي

صنعت خودروسازي جنبه‌هاي گوناگوني مانند ارائه‌ي ابزارهاي جديد براي زندگي بهتر و راحت‌تر دارد، اما نبايد فراموش كرد كه درنهايت يك صنعت بوده و ركن اساسي آن، تجارت است. خودروسازان و صنايع مرتبط در طول تاريخ خودروسازي، براي سودآوري بيشتر فعاليت‌هاي مختلفي داشته‌اند؛ شايد بايد قبول كرد كه همواره در خودروسازي اتفاقات پشت‌پرده‌ي مهم در حال اتفاق افتادن است كه فقط بخش كوچكي از اين فعاليت‌هاي حاشيه‌اي، رسانه‌اي مي‌شود.

در اين مطلب به‌دنبال دلايل ظهور يك اتفاق حاشيه‌اي در صنعت خودروسازي نيستيم، قصد ما معرفي بزرگ‌ترين رسوايي‌هاي اين صنعت است. براي شروع يك رسوايي، افشاي يك اتفاق جنجالي كافي است تا با دخالت رسانه‌هاي خبري، ورود نيروهاي دولتي و سپس دستگاه قضايي و شايعات مردمي مختلف، بزرگ‌ترين گروه‌هاي خودروسازي با اشكالات مالي و حيثيتي غيرقابل جبران روبرو شوند. براي نمونه به رسوايي آلايندگي خودروهاي ديزل فولكس واگن توجه كنيد؛ اين اتفاق آغازي بر اعتراف بسياري از شركت‌هاي آلماني و حتي ژاپني در دست‌كاري داده‌هاي آلايندگي خودروها بود. رسوايي خودروهاي ديزل باعث شد تا غول خودروسازي آلمان هر چه سريع‌تر براي جلوگيري از افت اعتبار جهاني خود، به فناوري خودروهاي برقي وارد شود و البته مطالعه الايندگي خودروهاي ديزلي بادقت بيشتري انجام شود.

در ادامه مهم‌ترين رسوايي‌هاي صنعت خودروسازي كه  محدوده‌ي زماني از دهه‌ي ۱۹۶۰ تا امروز را دربرمي‌گيرند، مطالعه شده است.

شورولت كوروير (Corvair) خودروي كامپكت جنرال موتورز بود كه به‌عنوان پاسخ قاطع آمريكايي‌ها به خودروهاي پرفروش اين كلاس، مانند فولكس واگن بيتل (Beetle) آلماني‌ها در سال ۱۹۶۰ عرضه شد. نسل اول كوروير با پيشرانه‌ي هواخنك كه در عقب نصب شده بود و مدل‌هاي سدان، كوپه، كروك، استيشن، ون و وانت پيكاپ تا سال ۱۹۶۹ توليد شد. اما شهرت كوروير بخاطر جزوه رايگان «در هيچ سرعتي ايمن نيست» به‌نگارش رالف نيدر در سال ۱۹۶۵، به‌دست آمده است. نيدر در اين جزوه رايگان به مطالعه و نقد ايمني‌ خودروهاي آن دوران آمريكا پرداخته بود. او در بخش اول جزوه رايگان جنجالي خود از سيستم تعليق مستقل طرح محور نوساني عقب (Swing Axle) شورولت كوروير مدل‌هاي ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۴ انتقاد كرده بود چرا كه در نبود هيچ‌گونه آنتي رول‌بار جلويي، در هنگام پيچيدن خودرو تمايل فراوان به بيش فرماني و انحراف داشت. نيدر پس از مطالعه و تماس با يكي از مهندسان شورولت، دليل نبود آنتي‌رو‌ل‌بار جلو را جلوگيري از هزينه‌ي ساخت بيشتر توسط تيم مديريتي عنوان كرد.

 مديران جنرال موتورز ادعاي نيدر را قبول نكردند و حتي بافشار بر نيدر، به‌دنبال تكذيب كامل اين ادعا توسط اين نويسنده بودند. نيدر از جنرال موتورز به‌دليل تعرض به حريم خصوصي شكايت كرد و سرانجام در سال ۱۹۷۰، مبلغي معادل ۴۲۵ هزار دلار (حدود ۲ ميليون و ۷۰۰ هزار دلار با نرخ امروز) غرامت دريافت كرد. پس از رسوايي جنجالي جنرال موتورز و افت فروش فوق‌العاده قابل توجه كوروير، مدل‌هاي ۱۹۶۴ به‌بعد شورولت كرورير با سيستم تعليق جديد و آنتي‌ رول‌بارهاي جلو عرضه شدند. البته اعتبار جنرال موتورز در نزد مردم آمريكا ضربه خورد، به‌طوري كه فروش ۲۲۰ هزار دستگاه شورولت كوروير در سال ۱۹۶۵ به كمتر از ۱۱۰ هزار دستگاه در سال ۱۹۶۶ رسيد.

پينتو (Pinto) اولين خودروي شهري فورد بود كه در سال ۱۹۷۱ به بازار آمريكا عرضه شد. مدل‌هاي اوليه‌ي پينتو در كلاس هاچ‌بك و استيشن توليد شدند؛ پس از عرضه‌ي اين مدل شكايت‌هاي بسياري مبني بر آتش گرفتن پينتو در برخوردهاي بخش عقب بدنه به مقامات فورد رسيد. مخزن سوخت پينتو بين محور عقب و سپر قرار داشت؛ نبود فضاي كافي احتمال آتش گرفتن باك بنزين در تصادفات را بيشتر كرده بود. در سال ۱۹۷۷ نشريه‌ي مادر جونز (Mother Jones) مطلبي در مورد آتش‌سوزي‌هاي فورد پينتو منتشر كرد و با آغاز يك گفتگوي مطبوعاتي، زمينه‌ساز ورود دولت به ماجراي مرموز پينتو شد. متخصصان سازمان ايمني و ترافيك بزرگراه‌هاي آمريكا (NHTSA) پس از مطالعه فورد پينتو، خطرناك بودن طراحي باك بنزين آن را تأييد و خواستار فراخوان يك ميليون و ۴۰۰ هزار دستگاه فورد پينتو شدند. البته مقامات فورد به‌فاصله‌ي چند روز مانده به درخواست كتبي NHTSA به‌صورت داوطلبانه اين مدل را فراخوان كردند. در اظهار رسمي مديران ارشد فورد، ادعاي نقص متخصص متخصصان NHTSA رد شد و دليل اصلي فراخوان، از بين بردن نگراني‌هاي عمومي عنوان شد. رسوايي باك بنزين پينتو باعث ايجاد چند پرونده‌ي قضايي قابل توجه عليه فورد شد. رسوايي فورد پينتو، اولين پرونده‌ي قضايي اتهام قتل غيرعمد يك شركت آمريكايي بود؛ فورد با اتهام قتل غيرعمد سه دختر نوجوان در سال ۱۹۷۳ و يك جوان در سال ۱۹۷۲ روبرو بود كه البته سرانجام «بي‌گناه» شناخته شد.

جان دلورين خالق مدل افسانه‌اي پونتياك GTO، قبل از بنيان شركت خودروسازي دلورين (DeLorean) يا به‌اختصار DMC در سال ۱۹۷۵؛ معاون مديرعامل بخش وانت و خودروهاي جنرال موتورز بود كه سرانجام در سال ۱۹۷۳ اين شركت آمريكايي را ترك كرد. باوجود اينكه دلورين با ساخت مدل DMC-12 در دهه‌ي ۱۹۸۰ شهرت فراواني كسب اما، اشكالات مالي اين برند تازه تأسيس فراوان بود. در سال ۱۹۸۲، دلورين با اتهام حمل ۲۷ كيلوگرم كوكائين و سپس احتمال فروش ۱۰۰ كيلوگرم كوكائين به ارزش ۲۴ ميليون دلار (حدود ۶۱ ميليون و ۵۰۰ دلار با نرخ امروز) بازداشت شد. دلورين قصد داشت با فروش كوكائين سرمايه‌ي لازم براي جلوگيري از ورشكستگي شركت خود را مهيا كند. البته دلورين قرباني عمليات پليس فدرال آمريكا (FBI) شد؛ يكي از خبرچين‌هاي FBI با همكاري مأمورين پيشنهاد فروش كوكائين به دلورين را داد تا از ورشكستگي شركت DMC جلوگيري شود. وكلاي دلورين با اظهار اغفال عمدي دلورين توسط مأمورين FBI از موكل خود دفاع كردند كه سرانجام دادگاه به «بي‌گناهي» رأي داد. جان دلورين پس از اين رسوايي و ورشكستي شركت DMC كمتر در همايش‌هاي عمومي ديده شده است.

نسل سوم سدان آئودي 5000 در بازار آمريكا با اشكالي عجيب و البته قابل مباحثه روبرو شد. در سال ۱۹۸۶ يك بخش كامل از برنامه‌ي پرطرفدار «۶۰ دقيقه» تلويزيون آمريكا با حضور چند شاكي به اشكالات شتاب‌گيري ناگهاني و خودكار آئودي 5000 و تصادفات مرگ‌بار ناشي از اين اشكال پرداخت. به‌واسطه‌ي اين برنامه، تجربه‌ي ناخوشايند مالكان آمريكايي آئودي  5000 و البته ۶ مورد مرگ در حدود ۷۰۰ تصادف، خودروساز آلماني با رسوايي بزرگ و افت اعتبار خود در اين كشور روبرو شد. مقامات آئودي اين اشكال را ناشي از خطاي راننده و فشردن پدال گاز به‌جاي ترمز اعلام كردند. پس از بالاگرفتن شكايت‌ها متخصصات NHTSA سدان آلماني را مطالعه كردند اما هيچ اشكال متخصص و نقص ايمني در آئودي 5000 مشاهده نشد و درواقع خطاي انساني دليل اصلي شتاب‌گيري اعلام شد. پدال‌هاي گاز و ترمز آئودي 5000 در اندازه و شكل يكسان و نزديك به‌هم طراحي شده بودند، به‌همين خاطر احتمال فشردن پدال گاز به‌جاي ترمز در برخي رانندگان وجود داشت.

آمريكايي‌ها سپس مهندسان آئودي را به طراحي نامناسب پدال‌ها متهم كردند اما پاسخ آلماني‌ها با نمايش عملكرد مناسب رانندگان با قد بالاي ميانگين جامعه خلاصه شد. مهندسان آئودي اعلام كردند كه از شيوه‌ي طراحي محصول خود آگاهي دارند و اين اشكال فقط براي رانندگان با قد كوتاه‌ه‌تر از ميانگين جامعه اتفاق مي‌افتد. سرانجام براي رفع اين اشكال، فراخوان مدل‌هاي آئودي 5000 انجام شد؛ اين رسوايي عجيب براي اعتبار اين شركت آلماني در آمريكا گران تمام شد و فروش بيش از ۷۴ هزار دستگاه آئودي 5000 در سال ۱۹۸۵ به حدود ۱۲ هزار دستگاه در سال ۱۹۹۱ رسيد.

در سال ۲۰۱۰ گروه خودروسازي بزرگ دايملر (Daimler) پس از ۶ سال تحقيقات وزارت دادگستري و كميسيون بورس و اوراق بهادار ايالات متحده‌ي آمريكا به‌دليل رشوه دادن در سطح بين‌المللي، ۱۸۵ ميليون دلار جريمه شد. مقامات اين شركت مادر آلماني در طول ۱۰ سال، حداقل ۵۶ ميليون دلار رشوه به دولت‌هاي بيش از ۲۲ كشور شامل روسيه، چين، ويتنام، نيجريه، مجارستان، لتوني، كرواسي و بوسني پرداخت كرده‌اند كه خروجي آن يك ميليارد و ۹۰ ميليون دلار سود بيشتر براي شركت بوده است. مقامات دايملر با اختصاص ۱۰ درصد بازپرداخت به دولت‌مردان عراقي، برنامه‌ي نفت در برابر غذاي قطعنامه‌ي ۹۸۶ شوراي امنيت سازمان ملل متحد را هم زيرپا گذاشته‌اند. رسوايي دايملر به حكم دادگاه نكشيد و مقامات آلماني با پرداخت ۹۳ ميليون و ۶۰۰ هزار جريمه به وزارت دادگستري آمريكا و ۹۱ ميليون و ۴۰۰ هزار دلار به كميسيون بورس و اوراق بهادار آمريكا، به اين ماجرا خاتمه دادند.

در سال ۲۰۰۰ پس از گزارش‌هاي فراوان در مورد از هم پاشيدگي و تركيدن تايرهاي فايراستون (Firestone) در شاسي‌بلند فورد اكسپلورر (Explorer) و سپس چپ شدن ناگهاني خودرو، متخصصان NHTSA وارد عمل شدند. مقامات فورد تايرها را عامل اصلي اين اتفاق دانستند و در مقابل مديران ارشد فايراستون طراحي نامناسب شاسي‌بلند اكسپلورر را زير سؤال بردند؛ برخي ديگر از متخصص كارشناسان، خطاي راننده و اشكالات جاده‌اي را عامل اصلي تصادفات اعلام كردند. در تصادفات رسوايي فورد و فايراستون بيش از ۸۰۰ نفر مجروح شدند و ۲۷۱ نفر جان خود را از دست دادند. در پايان اين رسوايي كه به تحقيقات كنگره كشيده شد، ۱۴ ميليون و ۴۰۰ هزار تايرهاي فايراستون در مدل‌هاي فورد اكسپلورر، مركوري مانتينر، فورد رنجر، مزدا ناواجو و مزدا سري B فراخوان و تعويض، مديرعامل‌هاي فورد و فايراستون بركنار شدند و همكاري ۹۰ ساله‌ي اين دو شركت آمريكايي به‌پايان رسيد.

در سال ۲۰۰۹ بود كه اشكال شتاب‌گيري ناگهاني در برخي محصولات تويوتا گزارش شد و اعتبار خودروهاي ايمن و كم استهلاك اين شركت ژاپني با مرگ ۱۹ نفر، زير سوال رفت. پس از مطالعه‌هاي انجام شده، مهندسان تويوتا فشار بيش از حد كف‌پوش‌هاي كابين به پدال گاز را عامل اصلي اين اشكال اعلام كردند.اما پس از فراخوان ۵ ميليون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو، متخصصان تويوتا عاملي جديد در گير كردن پدال گاز كشف كردند. در اقدام بعدي پس از مطالعه متخصصان NHTSA، راهكار اين اشكال مشخص شد تا بيش از ۴ ميليون دستگاه ديگر از مدل‌هاي ساخت تويوتا فراخوان شود. مقامات اين برند ژاپني با اقرار به كم‌كاري اين شركت و پنهان كردن اشكال اصلي، سرانجام يك ميليارد و ۲۰۰ ميليون دلار جريمه به وزارت دادگستري آمريكا پرداخت كردند.

در سال ۲۰۱۴، مقامات جنرال موتورز پس از مرگ ۱۲۴ نفر به اشكال سوئيچ جرقه‌زني در خودروهاي ساخت خود، اعتراف كردند. اين اشكال كه در چند مدل خودروي جنرال موتورز وجود داشت، باعث غيرفعال شدن كامل كسيه‌هاي هوا، سيستم هيدروليك فرمان و ترمز در هنگام رانندگي مي‌شد. پس از فراخواني مدل‌هاي ساخت اين شركت، مقامات جنرال موتورز با جريمه‌ي ۹۰۰ ميليون دلاري وزارت دادگستري آمريكا، ۳۵ ميليون دلار NHTSA و و يك ميليون دلار به كميسيون بورس و اوراق بهادار ايالات متحده روبرو شدند؛ ۵۹۴ ميليون و ۵۰۰ هزار دلار هم به خانواده‌هاي قربانيان خودروهاي اين شركت آمريكايي پرداخت شد.

بيشتر رسوايي‌ها، معمولاً يك شركت را تحت تأثير قرار مي‌دهند اما ديزل‌گيت فولكس واگن بخشي از صنعت خودروسازي را درگير خود كرد. پنهان‌كاري مقامات اين شركت بزرگ آلماني در نهايت به‌ضرر تمام خودروهاي ديزلي آمريكا و اروپا تمام شد و البته سازمان‌هاي جهاني را براي مطالعه مفصل‌تر و بادقت بيشتر آلايندگي خودروهاي مجهز به پيشرانه‌ي ديزل دعوت كرد.

شركت ژاپني تاكاتا (Takata) يكي از شناخته‌شده‌ترين و بزرگ‌ترين توليدكننده‌‌هاي كيسه‌هاي هوا، قطعات الكترونيكي، متريال‌هاي كابين، كمربند ايمني و فرمان در سطح جهاني است. نقص بادكننده‌هاي كيسه‌هاي هواي ساخت تاكاتا باعث شد تا اين شركت ركورد بيشتري فراخوان محصولات را داشته باشد. بيش از ۴۲ ميليون دستگاه خودرو از برندهايي چون بي‌ام‌و، فورد، نيسان، هوندا، مزدا، شورولت، فراري، آئودي، مرسدس‌بنز، ميتسوبيشي و ... براي نقص كيسه‌هاي هواي اين شركت كه ۱۵ نفر در آمريكا را به كام مرگ كشانده است، فراخوان شدند. اين شركت ژاپني كه با شعار «اول كيفيت» فعاليت مي‌كرد، سرانجام پس رسوايي بزرگ در ۴ تير ماه سال ۱۳۹۶ اعلام ورشكستگي كرد؛ چند ماه پيش، پس از خريد تاكاتا توسط شركت آمريكايي كي سيفتي سيستمز (Key Safety Systems) با ارزشي حدود يك ميليارد و ۶۰۰ هزار دلار، فعاليت ساخت كيسه‌هاي هوا با نام جديد جويسان سيفتي سيستمز (Joyson Safety Systems) ادامه يافت اما برند تاكاتا پس از ۸۵ سال سابقه، كاملاً منحل شد.