عجيب ترين لوازم جانبي و تجهيزات رفاهي در خودروهاي كلاسيك
به‌لطف پيشرفت خودروسازي، سفر‌هاي جاده‌ايِ امروز راحت‌تر و بي‌دردسرتر از گذشته شده است. تجهيزات و امكانات رفاهي متنوع مثل سيستم‌هاي تهويه‌ي چندگانه، صندلي‌هاي قابل‌تنظيم برقي، ماساژور، سيستم‌هاي سردكن و گرم‌كن صندلي، سيستم صوتي‌و‌تصويري و بسياري از فناوري‌هاي پيشرفته‌ي ديگر، خودروها را به‌مكاني دلنشين تبديل كرده‌اند.
خودروهاي امروزي و تجهيزاتشان شرايطي به‌وجود آورده‌اند كه هر فرد براي خريد مدل جديد، توجه ويژه‍‌اي به امكانات رفاهي خواهد داشت؛ اما در دهه‌هاي پيش، خودروسازان تجهيزات عجيب و جالبي عرضه مي‌كردند. براي مثال، صندلي‌هاي بادشونده از امكانات رفاهي برخي خودروهاي كلاسيك بود. سال‌ها پيش متقاضيان خريد خودرو با تجهيزات مختلفي در خودرو روبه‌رو مي‌شدند كه گاهي اوقات، سودمندي‌شان مباحثهي طولاني و بيهوده بود. در اين مقاله، بخشي از امكانات رفاهي و لوازم‌جانبي خودروهاي قديمي و كلاسيك را مطالعه مي‌كنيم كه اين روزها فراموش شده‌اند؛ اما چند مورد، پيش‌درآمد نمونه‌هاي مدرن هم هستند. البته، برخي از لوازم‌جانبي كه معرفي مي‌كنيم، هنوزهم در بازار كشورهاي مختلف عرضه مي‌شوند.
كاروان‌هاي كوچك پلاستيكي
در دهه‌ي ۱۹۵۰، شركت بركلي (Berkeley) دركنار كاروان‌هاي بزرگ و مجهز و چند مدل خودرو، نمونه‌ي كوچك پلاستيكي موسوم به Caravette را نيز توليد مي‌كرد. محصول جالب بركلي را بايد اولين نمونه از كاروان‌هاي يك تا دونفره‌ي امروز دانست. هدف اصلي توليد اين كاروان پلاستيكي، جابه‌جايي با كوچك‌ترين خودروهاي آن دوران مثل ميني بود. البته، اين كاروان قابليت جداشدن ديواره و تبديل به تريلر معمولي را هم داشت. كاروان كوچك بركلي را مي‌توان يكي از تجهيزات اضافي لوكس خودرو دانست؛ زيرا اين محصول با ارزش هنگفتي ( با نرخ امروز حدود ۳,۳۰۰ دلار) فروخته مي‌شد.
ميز كوچك چاي‌خوري روي داشبورد
شركت بركستون (Brexton) انواع ظروف چيني، ميز، صندلي و مجموعه تجهيزات مسافرت و غذاخوري را توليد مي‌كرد. يكي از جالب ترين محصولات اين برند قديمي انگليسي ميز چاي‌خوري خودرو بود كه به‌وسيله‌ي دو پايه روي داشبورد نصب مي‌شد. بركستون اين ميز را براي خودروهاي انگليسي آستين (Austin) ميني و موريس ميني‌ماينر و ولزلي هورنت (Wolseley Hornet) تبليغ مي‌كرد كه هر سه مدل همان ميني كلاسيك با نشان برندهاي مختلف هستند.
آفتابگير بزرگ
شركت آستر (Auster) سال‌ها پيش نمونه‌اي از آفتابگير را عرضه مي‌كرد كه درحقيقت، باله‌ي بزرگ فلزي بود. اين آفتابگير بالاي شيشه‌ي جلو نصب مي‌شد تا راننده به عينك آفتابي يا شيشه‌هاي دودي نيازي نداشته باشد. اين محصول براي مدل A35 آستين تبليغ مي‌شد كه علاوه‌بر عملكرد اصلي‌اش در كاهش تابش نور آفتاب به كابين، در ظاهر كلي خودرو اقتصادي انگليسي‌ها هم تأثيرگذار بود.
شوينده و گردگير ويژه‌‌ي خودرو
قهرمانان رشته‌هاي مختلف، درآمد زيادي از انواع برندهاي خوراكي، پوشاك، كفش و... كسب مي‌كنند. استرلينگ ماس فقيد هم براي كسب درآمد، محصولات متنوعي تبليغ كرده است. يكي از عجيب‌ترين موارد، گردگير برند Nenette است. شايد نتوان تصور كرد لوئيس هميلتون به طرفداران بي‌شمارش استفاده از محصولات شوينده و تميزكننده‌ي خودرو را تبليغ كند؛ اما ماس دركنار تبليغ انواع روغن موتور و برندهاي پوشاك، استفاده از گردگيرهاي Nenette را هم توصيه كرده است. نقل‌قول ماس در در بروشور تبليغاتي جالب‌تر هم هست:
گردگير Nenette از اولين موارد در فهرست هديه‌هاي كريسمس است.
باربند سقفي كيفي
خودروهاي كوچك و اقتصادي ويژگي‌هاي مثبت زيادي داشتند؛ اما فضاي بار، جزو ضعف‌هاي اين خودروها محسوب مي‌شد. شركت مانسال (Monsall) درست در زماني‌كه ميني در بين انگليسي‌ها رسيده بود، باربندي بزرگ‌تر از نمونه‌هاي قبلي را رونمايي كرد. باربند كيفي مانسال كه امروز به نمونه‌هاي جعبه‌اي با طراحي آيروديناميك رسيده، اشكال فضاي بار كوچك خودروهاي كوچك را حل مي‌كرد. درست مانند باربندهاي جعبه‌اي امروز، محصول مانسال هم روي سقف انواع خودروهاي برندهاي مختلف نصب مي‌شد.
تشك‌هاي بادي مخصوص خودرو
خودروهايي كه بعد از جنگ جهاني توليد شدند، همه به سيستم تعليق نرم مجهز بودند؛ اما شركت اسكاتلندي موزلي (Moseley) نرم‌ترين و راحت‌ترين سواري را فراهم مي‌كرد. تشك‌هاي بادي اين شركت با نام Float-On-Air روي تمام خودروها نصب مي‌شدند تا صندلي‌ها به مبل‌هاي راحتي تبديل شوند. جالب اين است كه سه دستگاه خودرو فرانسوي داراك (Darracq) با صندلي‌هاي مجهز به تشك پنوماتيك موزلي در مسابقات استقامت ۳۲۰ كيلومتري بروكلندز شركت كردند و عملكرد خوبي هم به‌نمايش گذاشتند.
پشتي صندلي
امروزه انواع روكش و پشتي‌هاي صندلي خودرو توليد مي‌شود تا افرادي كه از مواداوليه‌ي كارخانه‌اي كابين راضي نيستند، با انتخاب‌هاي بيشتري روبه‌رو شوند. بااين‌حال سال‌ها پيش، شركت KL با پشتي صندلي در جنس‌هاي مختلف پارچه‌اي و چرمي، اين محصول را به خودروسازي وارد كرد. در بروشور تبليغاتي KL اشاره شده بود كه با پشتي صندلي، راحت‌ترين و بهترين حالت نشستن ايجاد مي‌شود و در رانندگي طولاني، راننده احساس خستگي نخواهد كرد.
نيروسنج
شركت انگليسي بومانك (Bowmonk) هنوزهم انواع نيروسنج خودرو را عرضه مي‌كند. نيروسنج بومانك بدون تجهيزات اضافي به‌سادگي روي داشبورد نصب مي‌شود و ميزان سرعت‌گيري و ترمزگيري خودرو را نشان مي‌دهد. در اين وسيله، آونگ حساسي نصب شده تا هرگونه تغيير سرعت و زاويه را به‌صورت كاملا مكانيكي اندازه‌گيري كند. مدل‌هاي قديمي نيروسنج بومانك مصرف سوخت را هم نشان مي‌دادند. شعار تبليغاتي اين محصول اين بود:
تمام راننده‌‌ها به نيروسنج بومانك نياز دارند.
كمربند ايمني چنداتصالي
شركت انگليسي دليني‌گلي (Delaney Galley) با شعار «محافظت كامل»، كمربند ايمني با اتصال پايين و بالا توليد كرد. طراحي اين كمربند به‌گونه‌اي بود كه حتي با حذف‌كردن درهاي خودرو، راننده يا سرنشين جلو به بيرون از كابين نيفتند. همان‌طوركه از تصوير هم مشخص است، كمربند ايمني چنداتصالي دليني‌گلي با نمونه‌هاي پيش‌شكنده و سه‌نقطه‌اي مدرن متفاوت دارد.
جك هيدروليك چندمنظوره
جك هيدروليك ليك و اليوت (Lake & Elliott) به‌گونه‌اي طراحي شده بود تا از ركاب يا سپرهاي جلو عقب خودرو قابل‌استفاده باشد.
كامپيوتر خودرو
نيروسنج بومانك در دهه‌ي ۱۹۸۰ به فراموشي سپرده شد؛ چراكه شركت اسپارك‌رايت (Sparkrite) نوعي پنل ديجيتال و كامپيوتري براي سنجش سرعت مصرف سوخت و مسافت طي‌شده عرضه كرد. تمام قابليت‌هاي محصول اسپارك‌رايت مثل نمايش سرعت حركت، ميانگين سرعت، مسافت طي‌شده حداكثر تا ۳,۲۰۰ كيلومتر، تقسيم مسافت‌هاي طي‌شده و تنظيم هشدار براي محدوديت در بسياري از ارزان‌ترين خودروهاي مدرن به‌صورت استاندارد وجود دارد.
روكش صندلي
دركنار پشتي صندلي، بسياري از شركت‌ها روكش‌هاي متنوع با طرح‌هاي مختلف خانگي و رسمي هم توليد مي‌كردند. شركت Regency روكش‌هاي صندلي با قابليت شست‌وشو عرضه مي‌كرد.
دستگاه روغن‌زني
پيشرانه و قواي متخصص خودروهاي جديد نيازي به لوازم‌جانبي براي عملكرد بهينه ندارند؛ اما در سال‌هاي گذشته، انواع دستگاه‌هاي روغن‌زني براي استارت‌زدن خودرو عرضه مي‌شدند. درواقع، از اين دستگاه‌ها براي كمك به روغن‌رساني موتور به‌‌ويژه در هواي سرد، پيش از استارت استفاده مي‌شد.
برچسب جادويي
يكي از جالب‌ترين راهكارهاي تعمير نشتي از باتري و جعبه‌دنده و باك بنزين، استفاده از انواع برچسب‌هاي بزرگ‌وكوچك بود. البته، هنوزهم انواع برچسب‌ها و چسب‌هاي مخصوص خودرو توليد مي‌شود. پترو پچ گرنويل (Granville Petro Patch) يكي از معروف‌ترين محصولات گذشته و امروز است. چسب‌هاي همه‌كاره هم يكي از متداول‌ترين لوازم‌جانبي خودروهاي قديمي بود و از آن براي تعمير بخش‌هاي زيادي از كابين و قطعات بيروني استفاده مي‌شد.
پوشش رادياتور
در خودروهايي كه به پيشرفته‌ترين سيستم‌هاي تهويه و گرم‌كن صندلي و فرمان مجهز هستند، ايده‌ي پوشش رادياتور براي تضمين بهترين عملكرد سيستم خنك‌كنندگي بسيار عجيب به‌انديشه متخصصين مي‌رسد. باوجوداين، پوشش رادياتور در دوران خودروهاي كلاسيك يكي از پرفروش‌ترين لوازم‌جانبي بود. با نصب اين قطعه كه معمولا به ظاهر خودرو هم شكل جذاب‌تري مي‌داد، گرم‌كردن پيشرانه در آب‌وهواي سرد، سريع‌تر انجام مي‌شد. برخي از نمونه‌هاي اين محصول قابليت تنظيم از داخل خودرو را هم داشتند.
قايق كانو
محصول شركت Li-Lo در دهه‌ي ۱۹۶۰، يكي از عجيب‌ترين لوازم‌جانبي خودرو است. قايق كانو Li-Lo به‌صورت بادي بود تا فضاي زيادي در خودرو اشغال نكند و دو نفر مي‌توانستند با كانو بادي به آب بزنند. باتوجه‌به ارزش ۲۵ پوندي (به‌نرخ امروز حدود ۷۴۲ دلار)، قايق تفريحي Li-Lo يكي از گران‌ترين لوازم‌جانبي خودرو محسوب مي‌شد.
راديو
تمام خودروهاي مدرن راديو دارند و بسياري از مدل‌ها هم از سيستم اطلاعات و سرگرمي با نمايشگرهاي لمسي، اتصال بلوتوث، اپل كارپلي، اندرويد اتو و سيستم صوتي حرفه‌اي استفاده مي‌كنند. بااين‌حال حدود ۵۰ سال پيش، راديو قطعه‌اي استاندارد در خودرو نبود؛ درست مانند هديونيت‌هاي متنوع امروز، افرادي كه به‌دنبال راديو بودند، بايد از نمونه‌هاي افترماركت خريد مي‌كردند. انواع راديوها در آن سال‌ها فروخته مي‌شد؛ مثلا نمونه‌ي ۲ وات به‌نرخ امروز حدود ۴۶۰ دلار ارزش مي‌خورد.
صندلي‌هاي عقب بزرگ‌تر
براي درك دليل مرگ‌ومير بالاي رانندگان و سرنشينان خودرو در ۵۰ سال پيش، بايد به شرايط آن دوران توجه كرد. لاستيك‌ها و چراغ‌هاي تمام خودروها بي‌كيفيت بودند و بستن كمربند ايمني مطرح نبود و در بسياري از كشورها، مصرف الكل در رانندگي اشكالي نداشت. حالا صندلي‌هاي عقب بزرگ‌تر را كه خوابيدن و درازكشيدن كودكان را هم هنگام حركت خودرو ممكن مي‌كرد، به اين مجموعه اضافه كنيد. واكنش سازمان‌هاي ايمني خودرو و جاده درباره‌ي چنين تجهيزات جانبي قديمي، ديدني خواهد بود. نوعي ديگري از صندلي‌هاي جانبي هم وجود داشت كه كابين خودرو را به تخت‌خواب كامل تبديل مي‌كرد. البته، در طرز استفاده از اين محصول ذكر شده بود كه خودرو نبايد در حركت باشد.
ماشين اصلاح صورت
بدون شك اگر شركت فيليپيس ماشين اصلاح صورت مخصوص خودرو را امروز عرضه مي‌كرد، با پرونده‌‌اي بزرگ از شكايت روبه‌رو مي‌شد. بروشور تبليغاتي فيليپس نشان مي‌دهد كه در ۵۰ سال گذشته، انديشه متخصصينات انسان‌ها چقدر تغيير كرده است. ماشين اصلاح و ريش‌تراش فيليپس قابليت اتصال به فندك خودرو را داشت و به‌عنوان وسيله‌‌اي براي اصلاح صورت حتي هنگام رانندگي تبليغ مي‌شد.
روكش فرمان
در خودروهاي جديد كه به فرمان‌هاي خوش‌دست با سيستم گرم‌كن مجهز هستند، ايده‌ي روكش‌هاي رنگارنگ با طرح‌هاي متنوع بسيار قديمي است. روكش‌هاي فرمان هنوزهم در برخي كشورها مثل ايران فروخته مي‌شوند؛ ولي در خودروهاي جديد، تعويض كامل فرمان انتخاب بهتري است. شايد همين وسيله‌ي جانبي ساده‌ي خودرو، نشان‌دهنده‌ي فاصله‌ي زياد خودروسازي در كشورها و قديمي‌بودن مدل‌هاي موجود در بازار باشد.
تعويض پيشرانه
در دهه‌هاي ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، عمر قواي متخصص خودروها مثل تويوتا هايلوكس نبود؛ اما بازهم ايده‌ي يكي از شركت‌هاي خودروساز براي تبليغ تعويض پيشرانه چندان خوشايند به‌انديشه متخصصين نمي‌رسد. درواقع، پيشنهاد تعويض پيشرانه پس از فروش خودرو صفر كيلومتر، نشان‌دهنده‌ي اعتماد كامل توليدكننده به عمر زياد قطعات نيست. درهرصورت، بسياري از شركت‌ها مانند روتس بريتانيا (Rootes)، پيشرانه‌ي جديد براي خودروهايشان عرضه مي‌كردند.
پنكه‌ي كوچك داشبورد
وقتي خودرو قديمي باشد، از سيستم تهويه و كولر هم خبري نيست. انواع پنكه‌هاي چندپره مخصوص خودرو هنوزهم توليد مي‌شوند. اين پنكه‌ها معمولا براي نصب روي داشبورد يا سقف خودرو طراحي شده‌اند. رانندگان تاكسي و پيكاپ و كاميون‌هاي قديمي بيشترين مصرف‌كننده‌ي امروز اين پنكه‌هاي هستند؛ اما ۵۰ سال پيش، پنكه‌هاي كوچك خودرو در بيشتر خودروها وجود داشتند.
كلاه‌نمدي ايمن
يكي از عجيب‌ترين لوازم‌جانبي خودرو در تاريخ، كلاه‌نمدي ايمن بريتانيا است. توضيح زيادي درباره‌ي اين كلاه نمي‌توان داد؛ ولي بعيد است در تصادف‌‌ها، كلاه‌نمدي مانع صدمه‌ي شديد به سر شود.
قالپاق يا پوشش چرخ‌ها
بيشتر خودروهاي مدرن از رينگ‌هاي آلومينيومي استفاده مي‌كنند. انواع قالپاق، تنها براي خودروهاي اقتصادي با ارزش بسيار ارزان عرضه مي‌شود تا ظاهر ناخوشايند رينگ فولادي مخفي شود. در چند دهه پيش، بيشتر افراد به‌سراغ پوشش‌هاي كروك و براق چرخ‌ها مي‌رفتند؛ زيرا گزينه‌هاي زيادي براي انتخاب وجود نداشت.
قاب عكس روي داشبورد
نصب عكس عزيزترين افراد براي راننده روي داشبورد، ايده‌ي جالبي بود كه با هدف ايمني بيشتر عملي شد تا مثلا، راننده با چسباندن عكس فرزند و همسرش روي داشبورد، كمتر به رانندگي با سرعت زياد فكر كند. اين روزها در چند ثانيه مي‌توان هم صدا و هم تصوير يك فرد را از راه دور دريافت كرد.
بخاري و سيستم‌هاي گرم‌كن
درست مانند سيستم تهويه و كولر، بسياري از خودروهاي دهه‌ي ۱۹۶۰ به بخاري مجهز نبودند. براي گرم نگه‌داشتن كابين خودرو بايد بخاري‌هاي افترماركت خريده مي‌شد. محل نصب اين بخاري‌ها هم معمولا زيرپاي سرنشين جلو يا عقب بود. البته با شروع فصل گرما، بايد جاي بخاري و كولر عوض مي‌شد كه در خودروهاي مدرن، يك كليد كوچك يا يك لمس انگشت، اين كار را انجام مي‌دهد.
دستگاه تصفيه هوا
در دهه‌ي ۱۹۸۰، بيشتر خودروها سيستم تهويه و كولر و بخاري داشتند. شركت هيتاچي (Hitachi) با دستگاه تصفيه‌كننده به‌دنبال جذب مشتري بود. اين دستگاه از چند لايه فيلتر استفاده مي‌كرد تا براي مثال، دود سيگار داخل خودرو را از بين ببرد. هيتاچي در بروشور تبليغاتي اين محصول نوشته بود كه هواي پر از دود سيگار كابين خودرو در سه دقيقه تميز خواهد شد.
آفتابگير پرده‌اي
پدربزرگ سيستم‌هاي تهويه‌ي خودكار مدرن، آفتاب‌گيرهاي پرده‌اي قديمي هستند. اين آفتابگير كه دقيقا مشابه پرده‌هاي قابل‌تنظيم خانگي است، با يك كليد بازوبسته مي‌شد.
دماسنج
تقريبا تمام خودروهاي جديد به دماسنج آنالوگ يا ديجيتال مجهز هستند؛ اما در دهه‌هاي گذشته، بايد از لوازم‌جانبي براي مطالعه دماي بيرون خودرو هنگام رانندگي استفاده مي‌شد.
شيشه گرم‌كن
اولين سيستم‌هاي گرم‌كن شيشه‌ي عقب در دهه‌ي ۱۹۷۰ به خودروها رسيد. پيش‌ازاين، اين سيستم حتي به‌صورت آپشن هم براي خودروهاي پرفروش و خانوادگي عرضه نمي‌شد. محصولات متنوعي براي گرم‌كردن شيشه عقب استفاده مي‌شدند كه يكي از ساده‌ترين نمونه‌ها، نوع چسبي بود. نگراني راننده از كاهش ديد به عقب، با چسباندن پنل پلاستيكي به شيشه برطرف مي‌شد.
كتري خودرو
شركت الترون (Eltron) با ايده‌ي دم‌كردن چاي و درست‌كردن نيمرو، در تاريخ لوازم‌جانبي خودرو ماندگار شده است. به توضيح بيشتر نيازي نيست و بهتر است تصوير قرارداده‌شده از بروشور تبليغاتي را مشاهده كنيد.
هم انديشي ها