استريم موسيقي چگونه به محيط زيست آسيب مي‌رساند؟

استريمينگ محبوب‌ترين سرويس گوش‌دادن به موسيقي در جهان است. در دهه‌هاي اخير، فروش فرمت‌هاي قديمي‌تر مانند وينيل، نوعي صفحه‌ي گرامافون و نوار كاست نيز افزايش پيدا كرده؛ به‌طوري‌كه فروش وينيل از سال ۲۰۰۷، رشد ۱,۴۲۷ درصدي را تجربه كرده و در سال ۲۰۱۸ در انگلستان، حدود ۴ ميليون صفحه‌ي وينيل به‌تنهايي فروخته شده است. اين ارقام نشان مي‌دهد توليد وينيل همچنان ادامه دارد و قرار نيست به اين زودي‌ها متوقف شود. ازاين‌رو، اين ديسك‌هاي بازيافت‌نشدني همچنان مي‌توانند تأثيرات منفي خود را بر محيط‌زيست بگذارند.

اگرچه پوشش فوقاني اين آلبوم‌ها از مقواهاي بازيافت‌شدني ساخته شده، جنس خود اين صفحات وينيل از پلي وينيل كلرايد (PVC) تهيه شده كه نوعي پلاستيك بازيافت‌نشدني است. پيش از پي‌وي‌سي (PVC)، از شلاك، نوعي رزين طبيعي، در تهيه‌ي صفحات گرامافوني استفاده مي‌شد. ازآنجاكه در تهيه‌ي شلاك مواد فسيلي به‌كار برده نمي‌شوند، اثر كربني آن كمتر از صفحات ضبط‌شده‌ي امروزي است.

ايراد شلاك شكنندگي آن بود. درضمن، اين ماده درمقايسه‌با آب و الكل هم تأثيرپذير بود. ازاين‌رو، صفحات پلاستيكي PVC به‌دليل استحكام بيشتر روانه‌ي بازار شدند. در حالت ايده‌آل، تجزيه‌ي PVC در طبيعت چندين قرن طول مي‌كشد.

صفحات موسيقي مدرن معمولا ۱۳۵ گرم PVC را شامل مي‌شوند كه ۰.۵ كيلوگرم CO2 را وارد محيط‌زيست خواهند كرد. درواقع، فروش ۴ ميليون صفحه‌ي وينيلي به‌معناي توليد تقريبا ۱,۹۰۰ تن دي‌اكسيدكربن است. اين مقدار كربن معادل مقداري است كه ۴۰۰ نفر در طول يك سال توليد مي‌كنند.

در دهه‌ي ۱۹۸۰، لوح‌هاي فشرده‌ (CD) جايگزين صفحات گرامافوني شدند كه علاوه‌بر استحكام، از كيفيت صداي بيشتري برخوردار هستند. اين CDها با لايه‌هايي از پلي‌كربنات و آلومينيوم ساخته شده‌اند كه درمقايسه‌با PVC اثرهاي مخرب كمتري بر محيط‌زيست مي‌گذارند. بااين‌حال، CDها بازيافت‌شدني نيستند؛ زيرا ساختار آن‌ها تركيبي از چندين ماده‌ي مختلف است كه جداسازي آن‌ها پس از بازيافت، علاوه‌بر سخت‌بودن، توجيه اقتصادي ندارد. آن دسته از CDهايي كه با روكش‌هاي شكننده‌ي پلي‌‌كربناتي ساخته شده‌اند، برخلاف مخلوط‌نبودن ساختار، بازيافت گسترده‌اي ندارند؛ زيرا اكثر مردم از بازيافت‌شدني‌بودن اين محصول اطلاع ندارند و پس از خط‌و‌خراش، آن را به‌عنوان زباله دور مي‌اندازند.

برخلاف CDهاي باكيفيتي كه مي‌توانند در وضعيت ايده‌آل بين ۵۰ تا ۱۰۰ سال عمر كنند، CDهاي ارزان‌ارزش به‌راحتي تحت‌تأثير عواملي مانند نور خورشيد، گرما، تغييرات دمايي، گرانش، خط‌و‌خش، اثرانگشت و لكه كارايي خود را از دست مي‌دهند.

بااين‌حال، فناوري ديجيتال تجربه‌ي كيفيت بي‌نظيري از گوش‌دادن به موسيقي را برايمان فراهم آورده است، بدون آنكه خسارت فيزيكي به ما وارد شود. بدين‌ترتيب كه فايل‌هاي موسيقي بدون نياز به دانلود استريم مي‌شوند و كپي‌شدني و آپلودشدني هستند. ازاين‌رو، انتظار داريم استريمينگ درمقايسه‌با CD يا صفحات وينيل رفتار دوستانه‌تري با محيط‌زيست داشته باشند.

با وجود آنكه در استريمينگ از هيچ ماده‌ي فيزيكي خبري نيست، بازهم اين روش بر سلامت محيط‌زيست تأثيرات منفي خود را مي‌گذارد. فايل‌هاي الكترونيكي كه اجرا مي‌كنيم، در سرورهاي فعال و خنك ذخيره‌سازي مي‌شوند. سپس، اطلاعات اين فايل‌ها در شبكه منتشر و به روتر منتقل مي‌شوند. در مرحله‌ي بعد، ازطريق واي‌فاي اين فايل‌ها وارد دستگاه‌هاي الكترونيكي ما خواهند شد. هربار كه يك فايل موسيقي را استريم مي‌كنيم، اين فرايند اتفاق مي‌افتاد كه البته با مصرف انرژي همراه است.

شايان ذكر است با خريد CD يا صفحات وينيل مي‌توانيم يك فايل موسيقي را بارهاوبارها اجرا كنيم. افزون‌براين، انرژي مصرفي در پخش يك فايل موسيقي ازطريق استريمينگ معادل ۱۰۷ كيلووات است؛ درحالي‌كه اين رقم ازطريق اجراي CD فقط ۳۴.۷ كيلووات است.

پس كدام‌يك از اين دو گزينه سبزتر هستند؟ پاسخ به اين پرسش به عوامل زيادي بستگي دارد؛ مثلا هر فايل موسيقي را چندبار گوش مي‌دهيد. اگر فقط به يك‌بار گوش‌دادن فايل بسنده كنيد، استريمينگ بهترين گزينه براي رفتار دوستانه با محيط‌زيست خواهد بود. اگر به تكرار مجدد عادت داشته باشيد، استفاده از نسخه‌هاي فيزيكي، گزينه‌ي بهتري است؛ زيرا استريمينگ هر آلبوم ازطريق اينترنت ۲۷ برابر ساخت هر عدد CD انرژي مصرف مي‌كند.

چنانچه مي‌خواهيد تأثيرات منفي خود را بر محيط‌زيست كاهش دهيد، صفحات وينيلي گزينه‌ي فوق‌العاده‌اي خواهند بود. درزمينه‌ي موسيقي‌هاي الكترونيك، ذخيره‌سازي در موبايل‌ها يا رايانه‌ها يا درايوهاي شبكه كمك مي‌كند اطلاعات دردسترس متخصص قرار گيرد و به استريمينگ از سرورهاي دوردست نيازي نباشد.

در جهاني كه بيشتر تعاملات اجتماعي و اقتصادي در بستر الكترونيك است، استفاده از ضبط‌كننده‌هاي فيزيكي نوعي حركت خلاف جهت جريان به‌انديشه متخصصين مي‌رسد. بااين‌حال، فرمت‌هاي قديمي‌تر موسيقي نوعي حس اهميت و پايداري براي ما تداعي مي‌كنند: اينكه اين موسيقي متعلق به ما است؛ درحالي‌كه در روش‌هاي مجازي امروزي چنين احساسي را به‌سادگي تجربه نمي‌كنيم.