هر دقيقه منطقه‌اي به وسعت يك زمين فوتبال از جنگل‌هاي آمازون تخريب مي‌شود

پيش‌تر دانشمندان با روي كار آمدن ژائير بولسونارو، نسبت به نابودي قريب‌الوقوع جنگل‌هاي آمازون ابراز نگراني كرده بودند. ژائير بولسونارو، نماينده راست افراطي كنگره برزيل، توانست در انتخاباتي كه ۲۸ اكتبر ۲۰۱۸ (۶ آبان ۱۳۹۷) برگزار شد، ۵۵٫۲ درصد آراء را از آن خود كند و به‌عنوان رئيس‌جمهور برزيل برگزيده شود. به‌گفته بسياري از مفسران سياسي، دليل پيروزي بولسونارو، وعده‌هاي انتخاباتي او بود كه در آن به هواداران خود وعده حل وضعيت اسفبار فساد، خشونت و وضعيت اقتصادي كشور را داده بود.

بولسونارو كه به «ترامپ حاره» معروف است، در همان كارزارهاي انتخاباتي خود نيز بارها تأكيد كرده بود كه قصد دارد تحولاتي را در سياست‌هاي زيست محيطي برزيل انجام دهد. ژائير بولسونارو به‌عنوان رئيس‌جمهور برزيل، تقريبا دو سوم آمازون، بزرگ‌ترين جنگل حاره‌اي كره زمين را تحت كنترل دارد. رئيس‌جمهور تازه‌برگزيده‌‌شده‌ي برزيل كه با وعده پيشرفت اقتصاد بر سركار آمد، اعلام كرد كه وجود بسياري از مناطق حفاظت‌شده مانع از توسعه كشور مي‌شوند. بولسونارو اعلام كرده كه مي‌خواهد بزرگ‌راهي را در جنگل‌هاي آمازون احداث كند و فعاليت‌هاي سازمان‌هاي غير دولتي مدافع محيط‌زيست به مانند «گرين‌پيس (Greenpeace)» و «صندوق جهاني طبيعت (World Wide Fund for Nature)» را در اين كشور محدود كند.

حال با توجه به اطلاعات ماهواره‌اي اخير، به انديشه متخصصين مي‌رسد كه هر دقيقه منطقه‌اي از جنگل‌هاي آمازون تقريبا به وسعت يك زمين فوتبال از بين مي‌رود. ميزان خرابي‌ها به اين معني است كه رئيس‌جمهور جديد و راست‌گراي برزيل شروع به عمل به وعده‌هاي انتخاباتي خود كرده است. آمازون بزرگ‌ترين جنگل باراني جهان و در واقع «نفس سياره» است. گياهان جنگل‌هاي حاره‌اي، دي‌اكسيد كربن جو را مي‌بلعند، از كربن براي رشد خود استفاده مي‌كنند و اكسيژن منتشر مي‌كنند. به همين دليل از آمازون كه ۲٫۱ ميليون كيلومتر مربع وسعت دارد، به‌عنوان «ريه‌هاي سياره» ياد مي‌شود. اين جنگل‌ها به كره زمين كمك مي‌كنند تا دي‌اكسيد كربن را تنفس كند و اكسيژن را بيرون دهد و نقش حياتي در تغييرات اقليمي داشته باشد كه طي دهه‌هاي اخير با افزايش فعاليت‌هاي انساني شتاب بيش‌تري گرفته است.

ژائير بولسونارو در كارزارهاي انتخاباتي خودش نيز گفته بود كه تحولاتي را در سياست‌هاي زيست محيطي برزيل به وجود خواهد آورد

• آمازون بالاترين ميزان جنگل‌زدايي يك دهه اخير خود را تجربه مي‌كند
• نگراني دانشمندان: رئيس‌ جمهور جديد برزيل جنگل‌هاي آمازون را نابود مي‌كند

دانشمندان برآورد كرده‌اند كه آمازون ممكن است يك ششم كربن ذخيره‌شده در گياهان سراسر جهان را در خود داشته باشد. دانشمندان زيست محيطي معتقدند كه اين «سامانه مكنده كربن»، يكي از بهترين راهكارهايي است كه براي تغييرات اقليمي در دست داريم. در وضعيت فعلي، بهترين راه براي خارج كردن دي‌اكسيد كربن از جو، حفاظت و بازسازي جنگل‌ها است. با اين حال، يك مقام ارشد برزيلي كه نخواست نامش فاش شود، به بي‌بي‌سي گفت كه دولتش، جنگل‌زدايي را تشويق مي‌كند.

معمولا به وسيله بولدوزرها كه ريشه‌هاي كم عمق درختان را از زمين بيرون بيرون مي‌كشند و راه را براي توسعه زيرساخت‌هاي مدرن هموار مي‌كنند. در محدوده‌ي گسترده‌اي كه به‌تازگي درختانش قطع شده‌اند، درختان غول‌پيكري توسط گزارشگران بي‌بي‌سي مشاهده شدند كه بر زمين غلطيده‌اند كه هنوز بسياري از شاخ و برگ درختان آن‌ها سبز بودند و زمين مجاور هم كه بدل به زميني برهوت و خشك شده بود، زير آفتاب شديد به چشم مي‌خورد. در مرحله بعد، جنگل‌هاي پاك‌سازي‌شده، فروخته و سوزانده مي‌شوند و براي كشاورزي آماده مي‌شوند. در ساير نقاط، چوب‌برهاي غيرقانوني مسيرهاي جديدي را از احداث كرده‌اند تا به درختان باارزشي دست پيدا كنند كه مي‌توانند بر حسب تقاضا در بازار سياه بفروشند.  

از زماني‌كه ژائير بولسونارو، رئيس‌جمهور برزيل شد، تصاوير ماهواره‌اي در نيمه اول سال جاري افزايش چشمگير قطع درختان را نشان مي‌دهد. بد نيست بدانيد برزيل كشوري است كه بيش‌ترين قسمت منطقه آمازون به آن تعلق دارد. تجزيه و تحليل اخير نيز نشان مي‌دهد كه ميزان تخريب‌ها در دو ماه گذشته به طرز فاجعه‌آميزي افزايش يافته است، در واقع در هر دقيقه به‌طور متوسط يك هكتار جنگل پاك‌سازي مي‌شود.

جنگل‌هاي باراني آمازون مقدار زيادي كربن را در ميلياردها درخت خود نگه مي‌دارند كه بيش از صدها يا حتي هزاران سال انباشته شده‌اند. هر سال، برگ‌ها مقدار زيادي از دي‌اكسيد كربن را جذب مي‌كنند كه در غير اين صورت وارد جو كره زمين مي‌شود و سبب افزايش دماي جهاني مي‌شوند. براساس برآورد اخير، درختان جنگل‌هاي آمازون، دي‌اكسيد كربني معادل با انتشار سوخت‌هاي فسيلي بيش از ۹ كشور را جذب كرده‌اند كه خود بين سال‌هاي ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۰ داراي جنگل‌هايي بوده‌اند.

تصاوير ماهواره‌اي كه قطع درختان در سال ۱۹۸۴ و ۲۰۱۸ در منطقه سانتارم را با هم مقايسه مي‌كند

جنگل‌هاي باراني آمازون، همچنين غني‌ترين تنوع زيستي سياره‌ي زمين را در خود دارد. در واقع، براساس برآورد دانشمندان، آمازون، زيستگاه يك دهم از همه‌ي گونه‌هاي گياهي و حيوانات كره زمين را تشكيل مي‌دهد. در همين منطقه آمازون است كه حدود ۱ ميليون بومي زندگي مي‌كنند كه با شكار و گردآوري در جنگل‌ها امرار معاش مي‌كنند. به همين دليل، بسياري از سازمان‌هاي حقوق بشري از وقوع نسل‌كشي در جنگل‌هاي آمازون ابراز نگراني كرده‌اند.

به‌گفته‌ي يك مقام ارشد محيط زيست برزيل، تأثير آن بسيار عظيم خواهد بود، به طوري كه خود او حاضر نشد نامش فاش شود و به‌صورت ناشناس اين گفته‌ها را اعلام كرد تا به به گوش جهانيان برسد. گزارشگران بي‌بي‌سي مجبور شدند كه به‌صورت مخفيانه با او ملاقات كنند و هيچ صدا يا تصويري نيز ضبط نشود تا هؤيت او فاش نشود، چرا كه بلسنارو، كاركنان محيط‌زيست دولت خود را از صحبت با رسانه‌ها منع كرده است.

طبق آمار رسمي، بزرگ‌ترين دليل براي قطع درختان، ايجاد مراتع جديد براي گاوها است

بولسونارو گفته است كه مي‌خواهد قوانين محافظت از جنگل را تضعيف كند و شهروندان و فعالان محيط‌زيستي كه شغلشان نگه‌داري از درختان است را مجازات كند. نتيجه، طبق گفته مقام رسمي محيط‌زيست: «ما احساس مي‌كنيم كه دشمنان آمازون هستيم، در واقع ديد به ما بايد كاملا متفاوت باشد و به ما به چشم افرادي نگريسته شود كه تلاش مي‌كنند از ميراث زيست محيطي براي نسل‌هاي آينده حفاظت كنند. آن‌ها (مقامات دولتي‌) نمي‌خواهند ما حرف بزنيم؛ زيرا ما حقيقت را مي‌گوييم، مناطق حفاظت‌شده مورد حمله و تخريب قرار مي‌گيرند.»

اين مقام رسمي معتقد است كه آمار و ارقام جنگل‌زدايي مي‌تواند حتي بدتر از آن باشد كه به‌صورت رسمي اعلام مي‌شود. او گفت: «دولت تلاش مي‌كند نشان دهد اطلاعات اشتباه هستند و آمار و ارقام واقعي را نشان نمي‌دهند.»

وزيران دولت ژائير بولسونارو قصد دارند پيمانكار مستقلي را به استخدام در بياورند تا از طريق تصاوير ماهواره‌اي اطلاعات لازم را گردآوري كند و كارهاي سازمان دولتي فعلي را زير سؤال ببرند. همچنين فصل باراني در حال حاضر به انتهاي خود نزديك مي‌شود و به دليل اينكه جنگل‌زدايي معمولا در ماه‌هاي خشك سال اتفاق مي‌افتد، مقامات هراس دارند كه سرعت تخريب جنگل‌ها افزايش يابد. او گفت در حقيقت وضعيت مي‌تواند حتي بدتر از اين باشد، زيرا بسياري از مناطق اخيرا تخريب‌شده هنوز توسط تحت پوشش تصاوير ماهواره‌اي قرار نگرفته‌اند. او در ادامه گفت: «مردم بايد بدانند كه چه اتفاقي در حال اتفاق افتادن است، زيرا ما براي مقابله با تجاوزات، حفاظت از مناطق و جلوگيري از جنگل‌زدايي به متحداني نياز داريم.»

با وجود درخواست‌هاي مكرر بي‌بي‌سي براي مصاحبه با وزراي محيط‌زيست و كشاورزي، تمامي اين درخواست‌ها رد شدند. در اوايل سال جاري بولسنارو از رئيس‌جمهور ايالات متحده به‌عنوان يك شريك در بهره‌برداري از منابع آمازون دعوت كرد. وزير محيط‌زيست برزيل، ريكاردو سالس، ماه گذشته در مصاحبه‌اي با بي‌بي‌سي برزيل گفت بايد به صاحبان زمين براي حفظ جنگل پاداش داده شود و كشورهاي توسعه‌يافته بايد اين هزينه را پرداخت كنند و وقتي صداي جهانيان كه خواستار نجات جنگل‌ها هستند بلند مي‌شود، واكنش جدي داده مي‌شود. مشاور امنيتي رئيس‌جمهور، ژنرال آگوستو هلنو پريرا، ماه گذشته به بلومبرگ گفت: «اينكه مي‌گويند آمازون بخشي از ميراث جهاني به‌شمار مي‌آيد، مزخرف است. آمازون متعلق به برزيل، و ميراث برزيل است و بايد براي برزيل و به نفع برزيل مورد استفاده قرار گيرد.»

براي چند دهه، سازمان‌هاي كشاورزي استدلال مي‌كردند كه شبكه‌هاي حفاظت‌شده جنگل‌ها، از جمله ذخاير بومي، براي يك كشور در حال توسعه كه نياز به ايجاد شغل دارد، بسيار محدود است. يكي از چهره‌هاي پرنفوذ در اتحاديه كشاورزان در شهر سانتارم كه براي توليدات گسترده سويا و گاو خود شهرت دارد، به بي‌بي‌سي گفت كه ساير كشورها درختان خود را براي كشاورزي قطع كرده‌اند، اما اكنون از برزيل مي‌خواهند همين كار را انجام ندهد.

واندرلي واگنر گفت كه ايالات متحده و اروپا كه محصولات توليدي را از منطقه آمازون خريداري مي‌كنند، كنترل‌هاي كمتر سختگيرانه‌اي نسبت به جنگل‌هاي خود دارند و در اروپا هم جنگل‌هاي كمي باقي مانده‌اند. واگنر در ادامه گفت كه «ما بايد آمازون را توسعه دهيم. بيش از چهار ميليون نفر در اينجا زندگي مي‌كنند و آن‌ها نيز نياز به توسعه دارند؛ اين يك حق اساسي براي هر شهروند برزيلي است.»

گزارشي كه اواخر سال ۲۰۱۸ از سوي صندوق جهاني طبيعت منتشر شد، نشان مي‌داد كه يك پنجم جنگل‌هاي آمازون طي ۵۰ سال گذشته از بين رفتند. و همان‌طور كه برزيل به‌دنبال برآورده كردن تقاضاي بيشتر براي توليد گوشت گاو و سويا است، بخش‌هايي از آمازون به اندازه كل كشور برزيل در حال نابودي است و با شاخص‌هاي نگران‌كننده اخير به انديشه متخصصين مي‌رسد كه بايد نگران آينده ريه‌هاي كره زمين باشيم.