آمازون ممكن است وضعيت تغييرات اقليمي را بدتر كند

بزرگ‌ترين جنگل باراني گرمسيري جهان تحت فشار بسيار زيادي قرار گرفته و به نقطه‌ي سراريزي اكولوژيكي و خطر فروپاشي نزديك شده است. اما بر اساس پژوهش جديدي كه نشان مي‌دهد آينده تلخ آمازون در پي جنگل‌زدايي گسترده حاصل خواهد شد، وضعيت بسيار بدتر از آن است كه مي‌توانيم تصور كنيم.

به گزارش ساينس الرت، پژوهش جديد كه جامع‌ترين ارزيابي در زمينه‌ي تأثير حوضه آمازون روي اقليم جهاني است، نشان مي‌دهد كه با آتش‌سوزي‌ها، خشكسالي و پاك‌سازي زمين، مقدار گاز گلخانه‌اي كه اين جنگل آزاد مي‌كند، بيش از مقدار گازي است كه در گياهان و خاك خود ذخيره مي‌كند.

گروهي متشكل از ۳۰ دانشمند كه در پژوهش جديد مشاركت داشتند، مي‌گويند آمازون به احتمال زياد در حال گرم كردن اتمسفر است و آن را خنك نمي‌كند و انتظار مي‌رود اين اثر نگران‌كننده افزايش يابد. علاوه‌ بر ‌اين، ديگر نمي‌توان از انديشه متخصصين جبران انتشارات گازهاي گلخانه‌اي ناشي ‌از فعاليت‌هاي انساني يعني سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي، روي اين جنگل حساب كرد.

آنچه پژوهش جديد را متمايز مي‌كند اين است كه برخلاف مطالعات گذشته، تمام گازهاي گرم‌كننده اقليم را كه در حوضه آمازون و در اتمسفر در گردش هستند، در انديشه متخصصين مي‌گيرد و اثر مستقيم فعاليت‌هاي انساني روي يكي از بزرگ‌ترين مخازن كربن روي زمين را ارزيابي مي‌كند. كريستوفر كووي، نويسنده‌ي اصلي مقاله از كالج اسكيدمور نيويورك، مي‌گويد:

قطع درختان در عملكرد جذب كربن جنگل اختلال ايجاد مي‌كند و اين يك اشكال است. اما وقتي علاوه ‌بر كربن‌ دي‌اكسيد، به عوامل ديگر توجه كنيد، مي‌بينيد كه آمازون به‌طور كلي در حال گرم كردن اقليم جهاني است.

مطالعات اكولوژيكي و پژوهش‌هاي اقليمي در حوضه آمازون عمدتا روي برداشت و ذخيره كربن ‌دي‌اكسيد توسط جنگل تمركز كرده‌اند و البته حق دارند. كربن ‌دي‌اكسيد بخش عمده‌ي انتشار گازهاي گلخانه‌اي ناشي از فعاليت انسان را تشكيل مي‌دهد كه در آمازون تا حد زيادي مربوط به تخريب جنگل است.

از بين رفتن جنگل‌ها در آمازون به‌حدي شديد است كه برخي از دانشمندان تخمين زده‌اند اين جنگل باراني مي‌تواند تا سال ۲۰۳۵، از مخزن ذخيره كربن به منبع انتشار كربن تبديل شود. پژوهشگران همچنين نگران هستند كه با افزايش فعاليت‌هاي غير قانوني پاك‌سازي زمين كه در جريان است، اين منطقه به‌‎سرعت به آستانه‌ي سرازيري برسد كه در آن به اكوسيستم بسيار خشك‌تري تبديل مي‌شود.

اما كربن ‌دي‌اكسيد تنها عامل تأثيرگذار بر اقليم زمين نيست و مطالعه‌ي حوضه آمازون كه داراي جنگل‌هاي كوهستاني، تالاب‌هاي مانگرو و سيستم‌هاي رودخانه‌اي است كه در ۹ كشور آمريكاي جنوبي گسترده شده، ساده نيست. دو عامل مهم ديگر مؤثر در تغييرات اقليمي عبارت‌اند از نيتروز اكسيد (N2O) و متان (CH4). اين گازها به اندازه‌ي كربن ‌دي‌اكسيد در اتمسفر نمي‌مانند؛ اما گازهاي گلخانه‌اي بسيار قوي‌تري هستند. براي مثال، مولكول نيتروز اكسيد ۳۰۰ برابر مولكول كربن ‌دي‌اكسيد گرما جذب مي‌كند.

در سطح جهاني، انتشار متان و نيتروز اكسيد در يكي دو دهه‌ي گذشته افزايش قابل‌ توجهي داشته است و اكنون با اين تجزيه‌و‌تحليل و تصوير زير مي‌توانيم درك كنيم كه چگونه اين گازهاي كمتر مطالعه‌شده آمازون را تحت‌ تأثير قرار مي‌دهند.

گازهاي گلخانه‌اي در گردش در منطقه آمازون

پژوهشگران با تجزيه‌و‌تحليل داده‌هاي موجود در مورد انتشار گازهاي گلخانه‌اي و اثرات تركيبي ناشي از تأثيرات انساني در حوضه آمازون، نشان دادند كه چگونه آمازون احتمالا با انتشار گازهاي بيشتر از آن مقدار كه به‌طور طبيعي جذب مي‌كند، وضعيت تغييرات اقليمي را بدتر مي‌كند. پيش‌از‌اين، هرگز مطالعه‌اي در مورد حوضه آمازون داده‌ها را اين گونه ارزيابي نكرده بود و به‌طور جامع، تعامل جنگل و اقليم را در انديشه متخصصين نگرفته بود.

با توجه به عظيم بودن حوضه آمازون، حتي تغييرات به‌ظاهر كوچك در مقدار جذب يا انتشار گازهاي گلخانه‌اي توسط جنگل (و در خاك‌هاي غني از ميكروب آن) به تحولات عظيمي در كل اكوسيستم منجر مي‌شود. خشكسالي‌هاي طولاني‌مدت توانايي آمازون براي جذب كربن ‌دي‌اكسيد را كاهش و احتمال آتش‌سوزي را افزايش مي‌دهد. آتش‌سوزي‌هاي سال ۲۰۱۹ در اين منطقه بي‌سابقه بود. درست مانند آتش‌سوزي‌هاي عمدي غير قانوني كه براي پاك‌سازي زمين ايجاد مي‌شوند، اين آتش‌سوزي‌ها درختان را به ذرات دوده‌اي تبديل مي‌كند كه نور خورشيد را جذب مي‌كنند و باعث افزايش دماي اتمسفر مي‌شوند.

به معادله‌ي بالا، سدسازي، فعاليت‌هاي گسترده استخراج، سيلاب‌هاي فصلي، طوفان‌هاي شديد، تراكم خاك براي كشتزارها و چراي گاوها را اضافه كنيد كه همه‌ي آن‌ها در حال تغيير جنگل و انتشارات آن هستند. بر اين ‌اساس، قابل درك است كه چگونه پژوهشگران توانستند به چنين نتيجه‌گيري فاجعه‌باري برسند.

پژوهشگران قطعي نبودن نتايج خود را تصديق مي‌كنند كه به‌گفته‌يآن‌ها، ناشي از فقدان اطلاعات براي بخشي‌هايي از آمازون خصوصا براي سيستم‌هاي رودخانه‌اي آن و ويژگي‌هاي اكولوژيكي منحصربه‌فرد اين جنگل است.

با‌اين‌حال، با داده‌هاي موجود نتيجه قابل ‌توجه اين تجزيه‌و‌تحليل آن است كه آمازون نسبت‌ به مقدار گاز گلخانه‌اي كه ذخيره مي‌كند، گازهاي گلخانه‌اي بيشتري آزاد مي‌كند و تأثير خالص آن افزايش گرماي اتمسفر است. حفاظت از آمازون اكنون بيش از هر زمان ديگر يك فوريت است و شامل مهار جنگل‌زدايي و بازگرداندن حقوق زمين‌هاي بومي مي‌شود.

پژوهش جديد در مجله‌ي Frontiers in Forests and Global Change منتشر شده است.