تغيير مداوم موقعيت شمال مغناطيسي زمين نشان‌دهنده چيست؟
از سال ۲۰۱۵، نقطه‌اي كه قطب‌نما به آن اشاره مي‌كند، با سرعت بيش از ۴۸ كيلومتر در سال به سمت سيبري در حال تغيير بوده است. هفته‌ي گذشته، پس از تأخير ناشي از تعطيلي دولت در آمريكا، انسان‌ها بالاخره اين تغيير را وارد سيستم‌ها كردند.
دانشمندان در روز دوشنبه (چهارم فوريه ۲۰۱۹)، يك به‌روزرساني فوري از مدل مغناطيسي جهان منتشر كردند؛ مدلي كه سيستم‌هاي GPS تلفن‌هاي همراه و سيستم‌هاي نظامي براي جهت‌يابي از آن استفاده مي‌كنند. اين تغيير براي اكثر ما يك تغيير جزئي است و تنها براي افرادي كه به‌دنبال جهت‌يابي بسيار دقيقي در نزديكي قطب شمال هستند، قابل‌توجه است.
اما تغيير بي‌وقفه‌ي قطب مغناطيسي شمال نشان‌دهنده‌ي اين است كه در اعماق زمين چيز عجيب و احتمالا قدرتمندي در حال اتفاق افتادن است. فيل ليورمور ژئوفيزيكدان از دانشگاه ليدز مي‌گويد دانشمندان شايد تنها با دنبال كردن آن بتوانند متوجه شوند، چه چيزي در حال وقوع است.
ميدان مغناطيسي زمين تقريبا در عمق ۳۲۰۰ كيلومتري از سطح زمين در حال توليد شدن است؛ در توپي در حال گردش از مواد فلزي مذاب كه هسته‌ي زمين را تشكيل مي‌دهد. تغيير در اين جريان‌هاي زيرزميني موجب تغيير خطوط ميدان مغناطيسي زمين و قطب‌هايي خواهد شد كه اين خطوط در آن همگرا مي‌شوند. بنابراين شمال مغناطيسي زمين با شمال جغرافيايي آن (نقطه‌ي پاياني محور گردشي زمين) همراستا نبوده و به‌طور مداوم در حال حركت است.
ركوردهاي مربوط‌به ميدان‌هاي مغناطيسي باستاني كه از سنگ‌هاي بسيار قديمي به‌دست آمده‌اند، نشان مي‌دهند كه قطب‌ها حتي ممكن است دچار تلنگر و تغيير ناگهاني شوند؛ رويدادي كه به‌طور متوسط طي چندين ميليون سال سه بار اتفاق افتاده است. اولين سفر اكتشافي كه در سال ۱۸۳۱ براي يافتن شمال مغناطيسي انجام شد، محل آن را در قطب شمال كانادا مشخص كرد و وقتي در اواخر دهه‌ي ۱۹۴۰، ارتش آمريكا به‌دنبال يافتن قطب برآمد، محل آن حدود ۴۰۰ كيلومتر به سمت شمال غرب تغيير كرده بود.
از سال ۱۹۹۰ به بعد نيز اين محل در تغييري عظيم به‌اندازه‌ي ۹۷۰ كيلومتر جابه‌جا شد. اين نقطه در حال حاضر در ميان اقيانوس قطب شمال (چهار درجه‌ي شمال جغرافيايي) قرار گرفته است. جالب اينجا است كه قطب مغناطيسي جنوب، تغييرات در همتاي شمالي خود را منعكس نكرده است و از سال ۱۹۹۰، موقعيت آن نسبتا پايدار و دور از ساحل شرقي قطب جنوب مانده است. پژوهش‌هاي ليورمور نشان مي‌دهند كه موقعيت قطب شمال توسط دو تكه از ميدان‌هاي مغناطيسي كه زير كانادا و سيبري قرار گرفته‌اند، كنترل مي‌شود. او در سال ۲۰۱۷ گزارش كرد كه ظاهرا قطعه‌اي كه زير كانادا قرار گرفته است، در نتيجه‌ي حركت متلاطم آهن در هسته‌ي طوفاني زمين، در حال ضعيف شدن است. او در ماه دسامبر در نشست اتحاديه‌ي ژئوفيزيك آمريكا پيشنهاد كرد كه شايد تلاطمي كه در زير قطب شمال وجود دارد بتواند حركت در خطوط ميدان مغناطيسي زمين را توجيه كند.
دانشمندان سازمان ملي اقيانوسي و جوي آمريكا (NOAA) و سازمان زمين‌شناسي بريتانيا (BGS) با همكاري هم، هر پنج سال يك بار مدل مغناطيسي جديد از زمين تهيه مي‌كنند (يك نمايش رياضي از ميدان مغناطيسي زمين) و قرار نبود كه به‌روزرساني بعدي تا سال ۲۰۲۰ انجام شود. اما زمين برنامه‌هاي ديگري داشت. نوسانات در قطب شمال سريع‌تر از پيش‌بيني‌ها در حال رخ دادن است. ويليام برون يكي از مدل‌سازان ميدان‌هاي مغناطيسي گفت:
تا تابستان، اختلاف بين مدل مغناطيسي زمين و موقعيت واقعي قطب مغناطيسي شمال تقريبا از آستانه‌ي مورد نياز براي جهت‌يابي دقيق فراتر خواهد رفت.
او و همتايان آمريكايي‌اش، روي يك مدل جديد كار كرده بودند كه تقريبا آماده‌ي انتشار بود، ولي با تعطيلي دولت آمريكا و عدم تأمين بودجه مواجه شد. اگرچه آژانس بريتانيا قادر بود عناصر مدل جديد را روي سايت خود منتشر كند، ولي اداره ملي اقيانوسي و جوي آمريكا مسئول ميزباني اين مدل و قرار دادن آن در دسترس عموم بود. اين بخش از مدل يك هفته پس از اينكه متخصصان اداره ملي اقيانوسي و جوي سر كارشان برگردند، در دسترس قرار خواهد گرفت.
بعضي افراد معتقدند كه زمين دارد به‌سمت وارونگي قطب‌ها پيش مي‌رود؛ رويدادي كه ۷۸۰ هزار سال است، اتفاق نيفتاده و ناآرامي قطب شمال ممكن است نشانه‌اي از نزديك بودن آن باشد. اما ليورمور در اين زمينه شك دارد. او مي‌گويد:
شواهدي وجود ندارد كه نشان‌دهنده‌ي اين باشد كه تغييرات محلي در قطب شمال علامتي از رويدادي بزرگ‌تر باشد.
به هر حال، وارونگي ميدان مغناطيسي رويدادي است كه صدها سال زمان مي‌برد و دولت فدرال آمريكا وقت كافي براي تنظيم آن را (در مدل‌هاي خود) خواهد داشت.
هم انديشي ها