مهندسي آب و هوا؛ راهكاري مطمئن براي خنك‌سازي زمين

مهندسي آب‌وهوا (ژئومهندسي) به‌عنوان مجموعه راهكارهايي كه قرار است دنيا را از تغييرات آب‌وهوايي حفظ كند، دشمنان زيادي دارد. دراين‌ميان، تدابير ژئومهندسي خورشيدي يكي از راهكارهاي جنجالي‌ محسوب مي‌شود. اين شاخه از مهندسي، ايده‌اي جسورانه‌ براي تزريق موادشيميايي به درون اتمسفر با هدف كنترل بازتابش نورخورشيد است تا بشر بتواند دماي جهان را كنترل كند.

ديويد كيث، فيزيك‌داني از دانشگاه هاروارد، توضيح مي‌دهد برخي اشكالات مشخص در پژوهش‌هاي قبلي ژئومهندسي خورشيدي براي خنثي‌سازي كامل گرمايش جهاني، نمونه‌اي از اين مثل است كه مي‌گويد هيچ‌چيز سمّي يا غيرسمّي وجود ندارد و تنها اندازه است كه آن را سمّي يا غير سمّي مي‌كند. البته بازهم ترديدي بزرگ به‌جا مي‌ماند؛ اما مدل‌هاي آب‌وهوايي پيش‌بيني مي‌كنند ژئومهندسي مي‌تواند به‌طرز شگفت‌آوري فوايد مستمري به‌‌همراه داشته باشد.

درحالي‌كه بيش از نيم‌قرن از قدمت ژئومهندسي خورشيدي مي‌گذرد، تنها در اين سال‌هاي اخير است كه اين دانش به‌دليل فجايع اقليمي زمين موردتوجه قرار گرفته و پژوهش‌هايي جدي درباره‌ي آن انجام شده است. درواقع، بيش از ۱۰۰ مقاله‌ي پژوهشي درباره‌ي احتمالات و نتايج ايده‌ي راديكالي و ضربتي خنك‌كردن زمين با استفاده از تزريق ذره‌ها به لايه‌ي اتمسفري با هدف كنترل بازتاب نور خورشيد وجود دارد.

باتوجه‌به نتايج شبيه‌سازي، به‌زبانِ‌ساده مي‌توان گفت در اجراي عملياتي ايده‌آل، مهندسي آب‌وهوا راهبردي است كه مي‌تواند به خنك‌سازي سياره منجر شود، بدون اينكه در اغلب مناطق، تشديد تنش‌هاي آب‌وهوايي را به‌دنبال داشته باشد يا در ايجاد باران‌هاي شديد يا تشديد توفندها نقشي ايفا كند. پژوهشگران مي‌گويند درنهايت، ۸۵ درصد از افزايش شدت توفندها با ژئومهندسي خورشيدي جبران مي‌شود و كمتر از ۰.۴ درصد از زمين‌هاي عاري از يخ‌برانگيختگي شديد آب‌وهوايي را تجربه خواهند كرد.

پيتر ايروين، نويسنده‌ي اصلي مقاله و پژوهشگر ژئومهندسي خورشيدي از دانشكده مهندسي و علم متخصصدي دانشگاه جان هاروارد مي‌گويد:

پژوهش قبلي فرض كرده بود درنهايت، ژئومهندسي خورشيدي به بازي برنده و بازنده‌ منجر مي‌شود و برخي از مناطق دچار آسيب‌هاي جدي‌تري مي‌شوند؛ اما پژوهش ما اين فرضيه را به رقابت مي‌طلبد. ما كشف كرديم خطر تغييرات آب‌وهوايي كل سياره بسيار مهم‌تر از خطر تغييرات در بعضي از مناطق خواهد بود.

با وجود اين نتايج و اعداد، بازهم تيم پژوهشي تأكيد مي‌كند هنوز بخش زيادي از فهم اثرها و چگونگي ژئومهندسي خورشيدي بر اتمسفر و زمين زير آن ناشناخته است. اين پژوهشگران نيز راهكار اصلي را درمقابل تغييرات آب‌وهوايي جلوگيري از انتشار كربن مي‌دانند و تأكيد مي‌كنند مهندسي آب‌وهوا نمي‌تواند اشكالات زيست‌محيطي بشر و گرمايش جهاني را ريشه‌كن كند. اگرچه هنوزهم بايد به‌عنوان شيوه‌ي مقابله‌‌اي به نتايج احتمالي آن توجه كرد. كيت در مصاحبه‌اي با گاردين گفت:

من نمي‌گويم مي‌دانيم كه اين كار مي‌كند و بايد هم‌اكنون آن را انجام دهيم؛ بلكه به‌صورت جدي مخالف موضع‌گيري هستم؛ چراكه هنوز ابهام‌هاي فراواني دراين‌باره وجود دارد؛ اما با وجود اين ابهام‌ها، هر لحظه بر خطرهاي گرمايش جهاني افزوده مي‌شود و روشن است كه پژوهش و نتايج ژئومهندسي خورشيدي بايد به‌عنوان بخشي از پاسخ جهاني به تغييرات آب‌وهوايي در انديشه متخصصين گرفته شود.

تعامل و گفت‌وگو‌ها درباره‌ي مهندسي آب‌وهوا در همايش محيط‌‌زيست سازمان ملل متحد درباره فناوري‌هاي مشابه ژئومهندسي خورشيدي و كنترل جذب كربن به‌طور جدي‌تري پيگيري شد. با اهميت زيادي كه آينده‌ي تعادل آب‌وهوايي زمين پيدا كرده، بسيار مهم است كه ژئومهندسي خورشيدي با حضور موافقان و مخالفان به‌طور عميق مطالعه شود. بان كي‌مون، دبير كل سابق سازمان ملل متحد، در بيانيه‌اي در اين نشست گفت:

درك چگونگي و ظرفيت مهار آسيب‌رساني فناوري‌هاي جديد براي منفعت همه انسان‌ها از سؤالات اساسي عصر ماست. اگر پاسخ قانع‌كننده‌اي پيدا نكنيم، نسل آينده نمي‌تواند ما را ببخشد.