كشف فسيل بزرگ‌ترين طوطي تاريخ در نيوزيلند

دانشمندان شواهدي از طوطي عظيم‌الجثه‌اي را در نيوزيلند كشف كردند. آن‌ها سال‌ها است كه در حال يافتن پرندگان عظيم‌الجثه باستاني هستند؛ اما كشف اخير يكي از شگفت‌انگيزترين كشفيات در نوع خود به‌حساب مي‌آيد. تصور مي‌شود اين طوطي، بزرگ‌ترين طوطي‌اي است كه تاكنون روي كره‌‌ي زمين مي‌زيسته است و حتي امكان دارد پرندگان ديگر را نيز شكار كرده باشد. تخمين زده مي‌شود اين پرنده بزرگ حدود ۷ كيلوگرم وزن و يك متر قامت داشته است.

قبل از ورود انسان به جزاير نيوزيلند، اين منطقه بهشت پرندگان بود و پرندگان بسيار غول‌پيكر و بزرگ‌جثه‌اي در آن زندگي مي‌كردند. دانشمندان ابتدا در سال ۲۰۰۸ فسيل‌هاي يك جفت درشت‌ني مچ پاي اين پرنده را كشف كردند. اين فسيل‌ها اولين‌بار در مركز اوتاگو، يكي از نواحي جزيره‌ي جنوبي نيوزيلند در منطقه‌ي مشهور سنت باسانز، پيدا شد. اين منطقه به‌دليل ذخاير فسيلي غني پرندگان «دوره‌ي ميوسن مشهور است.

استخوان‌هاي بزرگ در نهشت‌هاي اين ناحيه كمياب هستند؛ اما در ميان فسيل‌هاي آنجا، قبلا بقاياي موآ (Moa)، نوعي عقاب غول‌پيكر و ساير پرندگان بسيار بزرگ‌جثه پيدا شده بودند. اين دو استخوان پا در سنگي به قدمت ۱۶ تا ۱۹ ميليون سال كشف شدند. با‌اين‌حال، اين مجموعه استخوان‌ها براي بيش از يك دهه در قفسه‌هاي موزه كانتربوري در شهر كرايست‌چرچ نيوزيلند بلاتكليف باقي ماندند. در آن زمان، تصور مي‌شد استخوان‌هاي يافت‌شده متعلق به نوعي عقاب باستاني بوده باشند. بالاخره تِروِر ورثي، ديرينه‌شناس از دانشگاه فليندرز در استراليا، اين استخوان‌ها را دوباره كشف كرد. به‌گزارش بي‌بي‌سي، پس‌از‌آن، از اوايل سال ۲۰۱۹ بود كه تيمي از پژوهشگران تجزيه‌و‌تحليل دوباره اين فسيل‌ها را شروع كردند.  

پروفسور ورثي كه سرپرستي تيم پژوهشي اخير را برعهده داشت، در گفت‌وگو با نشنال‌جئوگرافيك، اين كشف را «كاملا غيرمنتظره و بي‌سابقه» خواند. او در‌ادامه به نشنال جئوگرافيك گفت:

 وقتي خودم متقاعد شدم كه به بقاياي طوطي برخورده‌ام، ديگر نوبت متقاعدكردن ساير دانشمندان دنيا بود.

پرندگان برخلاف انسان كه دو استخوان پا دارد، سه استخوان پا دارند كه درشت‌ني مچ پا، در ميان استخوان‌هاي ران و استخوان نازك ني قرار مي‌گيرد. پروفسور ورثي و همكارانش در پژوهش خود، عنوان كردند پژوهشگران در ابتدا گمان مي‌كردند اين استخوان‌ها متعلق به نوعي عقاب شبيه طوطي باشند؛ اما اين استخوان‌ها بسيار بزرگ‌تر از درشت‌ني مچ پاي طوطي‌ها بودند. اين پرنده‌ي باستاني شايد دوبرابرِ كاكاپو، بزرگ‌جثه‌ترين طوطي زنده‌ي نيوزيلند، بوده است.

دانشمندان اين پرنده‌ي عجيب را «هراكلس اينكسپكتاتوس» (Heracles Cheapectatus) نام‌گذاري كردند. اين نام‌گذاري به دو دليل انجام گرفت: ابتدا عبارت «هراكلس يا هركول» كه به‌سبب بزرگي پرنده از نام پهلوان اسطوره‌اي يونان باستان گرفته شده و عبارت «اينكسپكتاتوس» كه در زبان لاتين به‌معناي غيرمنتظره است و اشاره‌اي به كشف غيرمنتظره‌ي اين پرنده غول‌پيكر است. جالب است بدانيد دانشمندان قبلا گروهي از طوطي‌هاي منقرض‌شده را از روي «نلئوس»، پادشاه پيلوس در يونان باستان، نليپستيتاكوس (Nelepsittacus) نام‌گذاري كرده بودند. اين طوطي‌ها با گروهي از پرندگان كه از روي پسر نلئوس، نِستور، نام‌گذاري شده بودند، خويشاوندي نزديكي داشتند. در اساطير يونان، هركول، نلئوس و همه پسرانش را به‌جز نستور مي‌كُشد.

ورثي به خبرگزاري Gizmodo گفت:

تنها مي‌توانيم براساس مقايسه با خويشاوندان مدرنش شكل ظاهري اين پرنده را حدس بزنيم. طوطي‌ها پرندگاني باهوش هستند و مي‌توانند مسائل را حل كنند. اين پرندگان بيشتر گياه‌خواراني هستند كه از يك يا چند نوع منبع غذايي تغذيه مي‌كنند؛ اما طوطي‌هايي كه پرواز نمي‌كردند، احتمالا از انواع دانه و تخم ميوه‌جات تغذيه مي‌كردند.

مارتين استرواندر، پژوهشگري از دانشگاه ايالتي اورگن در ايالات متحده، يافته‌هاي اين پژوهش را متقاعدكننده مي‌داند. او در اين باره گفت:

براي افراد ناآشنا با «استخوان‌شناسي» شايد اين علم شبيه به «فال تُفاله چاي» به‌انديشه متخصصين برسد؛ اما نويسندگان اين پژوهش متخصص هستند و با دقتي خارق‌العاده شكلِ برآمدگي‌ها و برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي روي استخوان‌ها را مطالعه كردند و با مقايسه اين ويژگي‌ها با استخوان‌هاي بي‌شمار موجود در مجموعه‌ي بزرگ موزه‌ي كانتربوري، توانستند تفاوت‌هاي تيره‌هاي مهم پرندگان را با همديگر كشف كنند. اين دو استخوان ۶ ويژگي منحصر‌به‌فرد داشتند كه فقط طوطي‌ها از آن برخوردار هستند كه همين هم به شناسايي اين پرنده كمك كرد.

اين پرنده احتمالا در اوايل دوران ميوسن زندگي مي‌كرده است؛ يعني دوراني كه از حدود ۲۳ تا ۱۶ ميليون سال پيش ادامه داشته است. پژوهشگران به اين نتيجه رسيدند كه اين پرنده احتمالا نمي‌توانسته پرواز كند و تنها به خوراكي‌هاي روي زمين اكتفا مي‌كرده؛ اما واضح است دانه و ميوه‌ براي سيركردن پرنده‌اي با اين جثه كافي نبوده است.

تصوير هنري از هراكلس اينكسپكتاتوس اثر پُل اِسكُفيلد: موزه‌ي كانتربوري در شهر كرايست‌چرچ نيوزيلند. ديرينه‌شناسان بلنداي هراكلس اينكسپكتاتوس را يك متر و وزنش را حدود هفت كيلوگرم تخمين زده‌اند.

آرچر به خبرگزاري فرانسه گفت اين پرنده منقار بزرگي داشته كه كاملا باز مي‌شده و مي‌توانسته هر آنچه مي‌خواسته ببلعد. ورثي نيز گفت هراكلس احتمالا آخرين فسيلي نيست كه به‌‌شكل نامنتظره در سنت‌باسانز كشف مي‌شود. پژوهشگران در سال‌هاي گذشته، بسياري از پرندگان و حيوانات شگفت‌انگيز را در اين منطقه كشف كرده‌اند.  

پروفسور ورثي مي‌گويد نيوزيلند به‌دليل پرندگان غول‌پيكر خود بسيار شناخته شده است. او گفت:

تنها موآ از پرندگان عظيم‌الجثه منطقه نبوده است؛ بلكه غازهاي غول‌پيكر و تيشه‌نوك (پرنده‌ي بزرگ‌جثه‌اي از راسته‌ي دُرناسانان) نيز در اين زيستگاه‌هاي جنگلي مي‌زيستند‌ و در همين حال، عقابي غول‌پيكر نيز حاكم مطلق آسمان‌ بود.

ورثي نيز مانند ديگر ديرينه‌شناسان بر اين باور است كه هراكلس پرواز نمي‌كرده و ميوه‌ و دانه مي‌خورده است؛ اما مي‌توانسته پرندگان كوچك را نيز طعمه‌ي خود كند يا حتي گاهي از لاشه‌ي پرندگاني مانند موآ نيز تغذيه كند.

او درادامه گفت:

 بيست سال است كه اين ذخاير فسيلي را حفاري مي‌كنيم و هرساله پرندگان و حيوانات جديدي را كشف مي‌كنيم. تابه‌امروز، هراكلس يكي از چشمگيرترين كشف‌هايمان بوده است؛ اما در اين شكي نيست كه گونه‌هاي جانوري غير‌منتظره‌ي ديگري هنوز هم در اين گنجينه‌ي فسيلي وجود دارند كه كشف نشده‌اند.  

البته، دراين‌زمينه محدوديت‌هايي هم وجود دارد و تنها با اتكا به يك جفت استخوان نمي‌توان مشخص كرد اين پرندگان دقيقا چه زماني در درخت خانواده‌ي طوطي‌ها پديدار شدند. باوجوداين، اين پژوهش نشان مي‌دهد جزاير بزرگ و بدون پستانداران شكارچي مي‌توانست موجب ظهور برخي حيوانات بزرگ‌جثه، ازجمله پرندگان عظيم‌الجثه جزاير نيوزيلند شود. ناگفته نماند شايد روزگاري اين جزاير، «پارك ژوراسيك دنياي پرندگان» بوده است.